Την εικοστή ένατη του μήνα αυτού η Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ενδόξου Προφήτη, Προδρόμου και Βαπτιστή Ιωάννη

Τέμνει κεφαλὴν χεὶρ μιαιφόνος ξίφει,
Τοῦ χεῖρα θέντος εἰς κεφαλὴν Κυρίου.
Εἰκάδι ἀμφ' ἐνάτῃ Προδρόμου τάμεν αὐχένα χαλκός.

Ο μέγας αυτός Πρόδρομος του Κυρίου, μαρτυρήθηκε από τον ίδιο τον Δεσπότη Χριστό, ότι είναι ο μεγαλύτερος απ’ όλους τους ανθρώπους που γεννήθηκαν από γυναίκα, και ανώτερος από τους Προφήτες. Αυτός ήταν που σκιρτούσε μέσα στην κοιλιά της μητέρας του, και κήρυξε τον Χριστό τόσο στους ζωντανούς ανθρώπους επάνω στη γη, όσο και στις ψυχές των νεκρών μέσα στον Άδη. Αυτός λοιπόν ήταν γιος του Αρχιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ, γεννημένος μετά από την υπόσχεση του Αρχαγγέλου Γαβριήλ. Σήμερα αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη Αντίπα, επειδή τον έλεγχε για την παράνομη σχέση του με την Ηρωδιάδα.

Αυτός είναι ο μέγας Ιωάννης, που ήταν ντυμένος με την αγιότητα ήδη από την κοιλιά της μητέρας του. Αυτός είχε μέσα στην ψυχή του κατοικία την παρθενία και την καθαρότητα, και αγάπησε με όλη του την καρδιά τη σωφροσύνη. Αυτός άσκησε τη νηστεία και την εγκράτεια, και απομακρύνθηκε από κάθε συναναστροφή με ανθρώπους. Αυτός έζησε στην έρημο, συναναστρεφόταν με τα άγρια θηρία, σκεπαζόταν με τρίχες καμήλας και φορούσε δερμάτινη ζώνη. Αυτός είχε την τροφή του έτοιμη και απλή, σαν τα πουλιά, και αξιώθηκε να ξεπεράσει τα όρια της φύσης, βαπτίζοντας τον καθαρό και άμωμο Χριστό, που βρίσκεται πέρα από κάθε φύση.

Αυτός λοιπόν, ο τόσο μεγάλος Άγιος, επειδή μελετούσε πάντοτε τον Νόμο του Θεού, θεωρούσε όλα τα πράγματα του κόσμου κατώτερα από την τήρηση του θεϊκού Νόμου.

Ο Ηρώδης, τετράρχης της Ιουδαίας, επειδή ήταν πολύ άσεμνος και ακόλαστος, πήρε τη γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου, ενώ εκείνος ζούσε ακόμη, και ενώ είχε μαζί της κόρη, τη γνωστή Ηρωδιάδα. Και τα δύο αυτά ήταν ενάντια στον Θείο Νόμο. Ο Πρόδρομος λοιπόν, κινούμενος από θεϊκό ζήλο και οπλισμένος με τα όπλα της αλήθειας, έλεγε στον ακόλαστο βασιλιά: «Δεν σου επιτρέπεται να έχεις τη γυναίκα του αδελφού σου». Τον έλεγχο αυτόν δεν μπόρεσε να τον υπομείνει ο Ηρώδης, γι’ αυτό και έδεσε τον χαριτωμένο Ιωάννη και τον έβαλε στη φυλακή, υποκινούμενος σ’ αυτό από την ακόλαστη και μοιχαλίδα Ηρωδιάδα.

Όταν γιόρταζε ο Ηρώδης τα γενέθλιά του μαζί με τους άρχοντές του, έστησε πλούσιο τραπέζι και φιλήδονο συμπόσιο, που τον έριξε στη μέθη και την αφροσύνη. Τότε ήρθε η κόρη της Ηρωδιάδας και χόρεψε μπροστά στον βασιλιά. Και ο μισθός του άσεμνου χορού της ήταν – αλίμονο! – ο φόνος του μεγάλου Προφήτη. Αμέσως λοιπόν φέρθηκε στη μέση του τραπεζιού, πάνω σε πιάτο, η κεφαλή του Δικαίου Προδρόμου, που ακόμη έσταζε αίμα, και σιωπηλά έλεγχε τον Ηρώδη. Η κεφαλή αυτή δόθηκε στην ακόλαστη και μοιχαλίδα γυναίκα.

Αυτά έγιναν στη Σεβαστούπολη, η οποία απέχει μια μέρα δρόμο από την Ιερουσαλήμ, εκεί όπου ο Ηρώδης είχε κτίσει τα παλάτια του, και εκεί τελέστηκε το προφητοκτόνο εκείνο συμπόσιο. Εκεί επίσης οι μαθητές του έθαψαν με ευλάβεια και τιμή το πανάγιο και άγιο σώμα του μεγάλου Προδρόμου. Η Σύναξη και γιορτή του τελείται στον Προφητικό Ναό του, που βρίσκεται σε τόπο ονομαζόμενο Φοράκιον.

Σημειώσεις

Ο Ιώσηπος αναφέρει (Αρχαιολογικά, βιβλίο 18, κεφ. 7) ότι ο Πρόδρομος φυλακίστηκε στο φρούριο Μαχαιρούς. Άλλοι όμως θεωρούν ότι φυλακίστηκε αλλού. Το Μαχαιρούς, που βρισκόταν στην Περαία, υπαγόταν τότε στον Αρέτα, βασιλιά της Αραβίας και πεθερό του Ηρώδη. Ο Ηρώδης είχε διώξει τη νόμιμη κόρη του Αρέτα, για να πάρει τη γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου. Μερικοί λένε πως ο Ιωάννης παραδόθηκε στον Ηρώδη στις αρχές Ιανουαρίου, το 31ο έτος από τη Γέννηση του Κυρίου.

Το 40ό έτος από Χριστού, ο Ηρώδης αυτός εξορίστηκε από τον αυτοκράτορα Καλιγούλα, μαζί με την Ηρωδιάδα, στο Λούγδουνο της Γαλλίας (σημερινή Λυών), και από εκεί στην Ισπανία, όπου πέθαναν και οι δύο, όπως γράφει ο Ιώσηπος (Αρχαιολογικά, βιβλία 18, κεφ. 18-19 και περί αλώσεως, βιβλίο 2, κεφ. 16), καθώς και ο Ευσέβιος (Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. 2, κεφ. 4).

Ο Γεώργιος Σύγγελος προσθέτει ότι και η κόρη της Ηρωδιάδας, η Σαλώμη, που χόρεψε άσεμνα, καταπόθηκε ζωντανή από την γη . Ο Νικηφόρος Κάλλιστος (Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. 1) περιγράφει ότι καθώς περνούσε παγωμένο ποτάμι, έσπασε ο πάγος και το σώμα της βυθίστηκε, ενώ το κεφάλι της κόπηκε από τον πάγο. Όπως δηλαδή εκείνη προκάλεσε τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου, έτσι και η θεία Δικαιοσύνη αποκεφάλισε την ίδια. Αυτά τα ίδια αναφέρει και ο Μεταφραστής.

Ο Ιωήλ αναφέρει στο Χρονικό του ότι ο Νικηφόρος Φωκάς έφερε στο Βυζάντιο μέρος από το ένδυμα του Βαπτιστή, που βρέθηκε στη Βέροια της Συρίας, καθώς και βοστρύχι με αίμα, μαζί με τμήμα από το σώμα και το αίμα του. Παρόλο που ο Ιουλιανός ο Παραβάτης έκαψε το λείψανο του Βαπτιστή στη Σεβάστεια, σε πολλούς τόπους φαίνονται μέρη από αυτά. Ο Θεοφάνης ιστορεί ότι επί Αρκαδίου έφεραν λείψανα του Προδρόμου στην Αλεξάνδρεια. Η σεβαστή κάρα του όμως διασώθηκε και βρέθηκε σώα (γιορτάζεται η εύρεσή της στις 24 Φεβρουαρίου).

Επίσης, το 1675, ένας Ιωσήφ από τη Γεωργία, παίρνοντας μια εικόνα του Προδρόμου με λάρυγγα μέσα σε κοιλότητα στο ξύλο της, πνίγηκε κοντά στον Κύτωρο με το καΐκι του.

Λόγους πανηγυρικούς για την Αποτομή έχουν γράψει:

Ιωάννης Χρυσόστομος («Ώσπερ τις ανήρ φιλέρημος»· «Πάλιν Ηρωδιάς μαίνεται»),

Θεόδωρος Στουδίτης («Φαεινή και θεοχαρής η ημέρα»),

Ανδρέας Κρήτης («Πηδά και γήρας»),

Γρηγόριος Παλαμάς («Εἰ τίμιος ὁ θάνατος τῶν Ὁσίων αὐτοῦ»).

Στη Μονή Λαύρας και των Ιβήρων σώζονται και άλλοι λόγοι, όπως ο «Ιωάννην, το μέγα κλέος της οικουμένης», που αναφέρεται στη σύλληψη, γέννηση και ανατροφή του Προδρόμου. Επίσης, ο Θεόδωρος ο λεγόμενος Πτωχός Πρόδρομος έγραψε λόγο στην ίδια γιορτή («Καλώς εφήρμοσεν η τάξις την του Προδρόμου τελείωσιν»), που φυλάσσεται σε κελλί Κουτλουμουσιανό του Προδρόμου, άνωθεν των Καρυών.

Συναξαριστής Αγίου Νικοδήμου