Τρίτη 30 Μαΐου 2023

Το Διδυμότειχο και οι Παλαιολόγοι



Κείμενο του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτη)

     Το Διδυμότειχο είναι μία ιστορική Καστροπολιτεία, στην οποία άφησαν το αποτύπωμά τους πολλές και σημαντικές προσωπικότητες διαχρονικά. Ιδιαίτερη θέση στην ιστοριογραμμή της πόλης, κατέχουν μέλη της δυναστείας των Παλαιολόγων, καθώς και άλλα πρόσωπα του συγγενικού ή του στρατιωτικοπολιτικού τους κύκλου.

Προτού αναφερθούμε στα ειδικά στοιχεία που σχετίζουν και συνδέουν τους Παλαιολόγους με το Διδυμότειχο, θα παραθέσουμε γενικές πληροφορίες που αφορούν την οικογένεια των Παλαιολόγων. Οι Παλαιολόγοι είναι η τελευταία και μακροβιότερη βυζαντινή δυναστεία, δέκα αυτοκράτορες (μέλη της δυναστείας) κυβέρνησαν το Βυζάντιο για 194 χρόνια από το 1259 έως το 1453. Αναφορικά με την καταγωγή της οικογενείας υπάρχουν οι εξής απόψεις : «πρώτον, ότι κατάγονται από την Ιταλία από την πόλη Βιτέρμπo που η ονομασία της ετυμολογείται (παλαιός λόγος = vetus verbus) ή και από την ίδια τη Ρώμη. Δεύτερον και επικρατέστερο, ότι κατάγονται από τη Μικρά Ασία, και μάλιστα από το βυζαντινό θέμα των Ανατολικών. Σχετικά με την ετυμολογία του επωνύμου τους, θεωρείται ότι σημαίνει ¨ρακοσυλλέκτης¨, που ενδεχομένως υποδεικνύει ταπεινή καταγωγή, ενώ υπάρχει και η ερμηνεία ¨συλλέκτης αρχαίων αντικειμένων¨. Σε σχέση με τις άλλες βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες, οι Παλαιολόγοι εμφανίζονται σχετικά αργά, το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα. Έτσι ο πρώτος γνωστός Παλαιολόγος (ίσως και ο γενάρχης της οικογένειας) ήταν ο Νικηφόρος, διοικητής του θέματος της Μεσοποταμίας, στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Ζ΄ (1071-1078)»[1].

Οι Παλαιολόγοι συνδέονται με το Διδυμότειχο ήδη από τον πρώτο αυτοκράτορά τους και ιδρυτή της δυναστείας τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, με έναν όμως δυσάρεστο τρόπο. Ως γνωστόν από το 1204 έως το 1261 που οι Φράγκοι είχαν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, η Νίκαια της Μικράς Ασίας αποτελούσε την εξόριστη πρωτεύουσα της Ρωμανίας/Βυζαντίου. Εκεί κυβέρνησε ο Διδυμοτειχίτης και άγιος της εκκλησίας μας Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης[2], τον οποίο διαδέχθηκε ο γιος του Θεόδωρος Β΄ Δούκας Λάσκαρης και αυτόν τον διαδέχθηκε ο οκταετής γιος του ο Ιωάννης Δ΄ Λάσκαρης Βατάτζης. Ο Μιχαήλ Η΄ τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Θεοδώρου Β΄, κατάφερε μέσω συνομωσιών να εξουδετερώσει τους ανθρώπους που κηδεμόνευαν το νεαρό πρίγκιπα, και κατόπιν να τυφλώσει τον ίδιο και να τον φυλακίσει σε ένα κάστρο στην Μικρά Ασία. Έτσι δόθηκε τέλος στη δυναστεία των αυτοκρατόρων της Νίκαιας[3] (εκ των οποίων τρία από τα τέσσερα μέλη έλκουν την καταγωγή τους από το Διδυμότειχο) και εγκαθιδρύθηκε η δυναστεία των Παλαιολόγων. Να αναφέρουμε επίσης, ότι : «επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου η επισκοπή Διδυμοτείχου προάγεται σε Μητρόπολη και κατατάσσεται στην 96η θέση»[4].

Μετά την ανακατάληψη της Βασιλεύουσας το 1261 το κέντρο βάρους της αυτοκρατορίας μετατοπίζεται και πάλι στην Κωνσταντινούπολη, η αυτοκρατορία όμως δεν μπόρεσε ποτέ να φθάσει στην ισχύ του παρελθόντος, καθώς βάλλεται από πολλούς εχθρούς. Βούλγαροι, Τάταροι και Καταλανοί προκαλούν στη Θράκη μεγάλες καταστροφές. Το κάστρο του Διδυμοτείχου με επισκευασμένα και αναστηλωμένα τα τείχη του, αποτέλεσε το 1305 σωτήριο καταφύγιο για τον συναυτοκράτορα Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγο, ο οποίος στη μάχη που έλαβε χώρα στην πεδιάδα των Άπρων ηττήθηκε από τους Καταλανούς και τραυματίστηκε βαριά. Ο Νικηφόρος Γρηγοράς ιστορεί σχετικώς : «Ο βασιλιάς (Μιχαήλ Θ΄) λοιπόν, φεύγει από εκεί για το Διδυμότειχο κι ακούει βαριά επίπληξη από τον πατέρα του και βασιλέα (Ανδρόνικο Β΄), επειδή, ενώ ήταν βασιλιάς, δεν ενήργησε όπως ταίριαζε σε βασιλέα»[5]. Επίσης ο Παχυμέρης αναφέρει, ότι από το Διδυμότειχο ο Μιχαήλ Θ΄ : «οργανώνει την άμυνα των σπουδαιότερων πόλεων της Θράκης»[6].

Το Διδυμότειχο διαδραμάτισε καθοριστικότατο ρόλο κατά τη διάρκεια των δύο εμφυλίων πολέμων της δυναστείας των Παλαιολόγων. Κατά τον πρώτο εμφύλιο (1321-1328) αντίπαλοι υπήρξαν ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ και ο εγγονός του Ανδρόνικος Γ΄. Ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος σταθμίζοντας τα γεωστρατηγικά δεδομένα της εποχής, επέλεξε ως έδρα του το κάστρο του Διδυμοτείχου, το οποίο βεβαίως αποτελούσε προπύργιο του κυριότερου υποστηρικτή του, συγγενή του και αδελφικού του φίλου του Ιωάννη Καντακουζηνού. Έτσι το Διδυμότειχο επιλέχθηκε ως έδρα του, απ΄ όπου συγκέντρωνε τις δυνάμεις του για εκστρατείες, απέκρουε τις επιθέσεις των εχθρών του, και όποτε οι στρατιωτικές του δυνάμεις περιοριζόταν, κλεινόταν σ΄ αυτό και σχεδίαζε τις επόμενες ενέργειές του, μαζί με τους στρατιωτικούς ακολούθους και την αυλή του.

Ο νεαρός Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος συνέχισε να εμπιστεύεται το κάστρο του Διδυμοτείχου ακόμη και μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης το 1322. Ο Φίλιππος Γιαννόπουλος αναφέρει ότι : «κατά τη δεύτερη φάση του εμφυλίου πολέμου, το Διδυμότειχο δεν ήταν μόνο η έδρα του Ανδρόνικου Γ΄, αλλά συγχρόνως και το στήριγμα, η βάση για τις στρατιωτικές του επιτυχίες. Επίσης το Διδυμότειχο εξελίχθηκε σε αυτοκρατορική έδρα και έγινε τόπος εγκατάστασης μιας πολύ σημαντικής οικογένειας, των Καντακουζηνών, οι οποίοι οπωσδήποτε θεωρούνταν και από παλαιότερα ως τραπεζίτες του αυτοκράτορα. Έτσι η σπουδαιότητα του Διδυμοτείχου απέναντι στη μέχρι τώρα δεύτερη πρωτεύουσα, την Αδριανούπολη, μεγάλωνε όλο και περισσότερο. Το Διδυμότειχο έγινε ένα είδος αντίβαρου στην πρωτεύουσα»[7].

Θα πρέπει να αναφέρουμε, ότι κάθε φορά που ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος και ο Ιωάννης Καντακουζηνός άφηναν το κάστρο του Διδυμοτείχου για να εκστρατεύσουν εναντίον των εχθρών τους, διοικητή στο κάστρο άφηναν τη μητέρα του Καντακουζηνού τη Θεοδώρα η οποία και αυτή ανήκει στον οίκο των Παλαιολόγων[8].

Παρόλο που τελικά ο νεαρός Ανδρόνικος Γ΄ επικρατεί έναντι του παππού του, και είναι ο μοναδικός πλέον αυτοκράτορας, δεν εγκαταλείπει το Διδυμότειχο. Στην Καστροπολιτεία της Θράκης διαμένει με την οικογένειά του και περιορίζει τον Θεόδωρο Μετοχίτη πανεπιστήμονα της εποχής και πρώην μέγα λογοθέτη (πρωθυπουργό) του παππού του. Επίσης στο Διδυμότειχο φυλακίζει τον αντίπαλο και θείο του Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, κάτω από πολύ άθλιες συνθήκες κράτησης, σε υπόσκαφο σπήλαιο (βορείως του ναού του αγίου Αθανασίου), όπου βρέθηκε εγχάρακτο μονόγραμμα του ονόματος Παλαιολόγος, το οποίο σύμφωνα με τον Δρ. Θανάση Γουρίδη είναι του Κωνσταντίνου.

Στη συνέχεια των ετών βιώνει δύο πολύ σοβαρά γεγονότα που αφορούν την προσωπική του ζωή. Το 1330 ο Ανδρόνικος Γ΄ αρρώστησε βαριά, βρισκόμενος στο Διδυμότειχο, κι ενώ φαινόταν ότι οι ελπίδες για να σωθεί ήταν λίγες, αυτός ανακάμπτει θαυματουργικά με αποτέλεσμα να αποκατασταθεί η υγεία του. Το δεύτερο προσωπικό γεγονός που βιώνει ο νεαρός αυτοκράτορας στο Διδυμότειχο, είναι η γέννηση του διαδόχου του. Στις 18 Ιουνίου 1332, η βασίλισσα Άννα της Σαβοΐας του χαρίζει έναν γιο, τον μετέπειτα αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο, αυτή είναι η δεύτερη γέννηση αυτοκράτορα στο Διδυμότειχο, μετά από αυτή του Ιωάννη Βατάτζη το 1193.

Τα επόμενα χρόνια οι γεωστρατηγικές συνθήκες ανάγκασαν τον Ανδρόνικο Γ΄ να αφήσει το Διδυμότειχο και να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στην Θεσσαλονίκη. Αναφορικά με την αντικατάσταση του Διδυμοτείχου από την Θεσσαλονίκη, αξίζει να παραθέσουμε την άποψη του καθηγητή του πανεπιστημίου της Κολωνίας Dr Berthold Rubin, ο οποίος αναφέρει : «Η Θεσσαλονίκη, που μόλις το 1334 αντικατέστησε το Διδυμότειχο ως τόπος διαμονής του αυτοκράτορα, δεν κατόρθωσε ποτέ να πάρει και τον γεωπολιτικό του ρόλο, δηλαδή να αποτελέσει το νευραλγικό σημείο της γεωγραφικής αυτής περιοχής»[9].

Το 1341 ο Ανδρόνικος Γ΄ επιστρέφει στο Διδυμότειχο, όπου : «ασθενεί και πάλι από εγκεφαλική ελονοσία, υποτροπίαση παλαιού νοσήματος και πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη, τη νύκτα της 14ης  προς 15η Ιουνίου 1341, σε ηλικία 45 ετών»[10].

Όπως συμβαίνει συνήθως μετά το θάνατο του αυτοκράτορα, οι εχθροί προσπαθούν να επωφεληθούν, στηριζόμενοι στην έλλειψη ηγέτη ή στην απειρία του διαδόχου. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός (έχοντας το αξίωμα του Μέγα Δομέστικου/Αρχιστρατήγου), ανέλαβε να καλύψει το κενό που άφησε ο εκλιπών Ανδρόνικος Γ΄, προβαίνοντας στις απαιτούμενες διοικητικές και στρατιωτικές ενέργειες, καθώς ήταν αδύνατο να το κάνει αυτό ο μόλις εννέα ετών διάδοχός του Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος. Οι πρωτοβουλίες αυτές του Καντακουζηνού ενόχλησαν την βασιλομήτορα Άννα της Σαβοΐας, τον Πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα και τον μέχρι πρότινος φίλο του και μέγα Δούκα/Ναύαρχο Αλέξιο Απόκαυκο (τα τρία αυτά πρόσωπα θα αποτελέσουν τη λεγόμενη αντιβασιλεία και θα συγκρουστούν με τον Καντακουζηνό).

Η όλη κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος των Παλαιολόγων (1341-1347). Για όσο διάστημα ο Καντακουζηνός βρισκόταν στο Διδυμότειχο, στην Κωνσταντινούπολη η κατάσταση είχε εκτραχυνθεί, μέχρι του σημείου όπου, η πρώην δέσποινα του Κάστρου του Διδυμοτείχου και μητέρα του Καντακουζηνού η Θεοδώρα[11], να φυλακιστεί από τους αντιπάλους της και να πεθάνει στη φυλακή στις 6 Ιανουαρίου 1342, καθώς επίσης οι υποστηρικτές του διώκονταν απηνώς με την κατηγορία του ¨καντακουζηνισμού¨. Κατόπιν αυτών των εξελίξεων (και ενόσω η μητέρα του ήταν στην φυλακή) ο Ιωάννης Καντακουζηνός πείθεται από τους υποστηρικτές του, και στέφεται στις 26 Οκτωβρίου του 1341, αυτοκράτορας των Ρωμαίων/Βυζαντινών (συναυτοκράτορας) στο Διδυμότειχο, σεβόμενος όμως και τα κληρονομικά δικαιώματα του νεαρού Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγου. Η στέψη πραγματοποιήθηκε στα ανάκτορα του κάστρου, παρουσία υποστηρικτών και συγγενών του Καντακουζηνού[12].

Το όλο γεγονός της στέψης του Καντακουζηνού στο Διδυμότειχο ως μέλος της δυναστείας των Παλαιολόγων (καθώς από την πλευρά της μητέρας του Θεοδώρας υπήρχε συγγενική σχέση), κατατάσσει την πόλη, στην κατηγορία των ελάχιστων πόλεων πλην της Κωνσταντινούπολης, όπου στέφθηκαν Αυτοκράτορες της Ρωμανίας/Βυζαντίου.

Ο Ιωάννης Στ΄ Καντακουζηνός ως εστεμμένος αυτοκράτορας της δυναστείας των Παλαιολόγων, επιλέγει ως έδρα του το Διδυμότειχο, το οποίο για ακόμη μία φορά ενδύεται την πορφύρα. Το κάστρο του Διδυμοτείχου αποδεικνύεται και πάλι απόρθητο, καθώς άντεξε στις επιθέσεις που δέχθηκε από τον στρατό της αντιβασιλείας και βοήθησε τα μέγιστα στην τελική επικράτηση του Καντακουζηνού. Τελικά ο δεύτερος εμφύλιος της εποχής των Παλαιολόγων έληξε το 1347 με την είσοδο του Καντακουζηνού στην Κωνσταντινούπολη. Η επιτυχία του αυτή : «βασιζόταν στην τουρκική βοήθεια καθώς και στο ότι το Διδυμότειχο διατηρήθηκε ως κύρια βάση και αφετηρία στρατιωτικών επιχειρήσεων μέσα στον μακεδονικό και τον θρακικό χώρο. Το ότι ο σφετεριστής (Καντακουζηνός) εξακολουθούσε να θεωρεί το κάστρο πολύ ασφαλές φαίνεται από το γεγονός ότι η Ειρήνη Καντακουζηνή παρέμεινε, και μετά την είσοδο του συζύγου της στην πρωτεύουσα, για ένα χρονικό διάστημα στο Διδυμότειχο, και από το ότι ο Καντακουζηνός εκτόπισε εκεί σε αυστηρή απομόνωση τον επικίνδυνο πολιτικό του αντίπαλο, τον πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα, τον οποίο είχε ήδη καθαιρέσει»[13]. Να αναφέρουμε ότι και η Ειρήνη, της οποίας οι οικογενειακές ρίζες σχετίζονται με τους Παλαιολόγους (ήταν δισέγγονη του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου[14]), κατά τις εποχές που ο σύζυγός της έφευγε από το Διδυμότειχο για διάφορες εκστρατείες, αναλάμβανε τη διοίκηση του κάστρου, όπως παλαιότερα έκανε η πεθερά της Θεοδώρα.

Τα επόμενα χρόνια συνεχίζονται οι εμφύλιες διαμάχες των Παλαιολόγων, και το κάστρο του Διδυμοτείχου αποτελεί το μήλον της έριδος μεταξύ των αντιμαχωμένων. Το 1347 παραχωρείται από τον Καντακουζηνό στον γιο του Ματθαίο και το 1351 μεταβιβάζεται στον μετέπειτα αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο. Δυστυχώς οι εντάσεις και οι εμφύλιες προστριβές συνεχίζονται και τα επόμενα χρόνια, με αποτέλεσμα το 1361 το Διδυμότειχο να παραδοθεί στους Οθωμανούς.

Η κατάληψη του Διδυμοτείχου από τους Οθωμανούς Τούρκους, δεν ανέκοψε την αυτοκρατορική παράδοση της πόλης, καθώς και τη σύνδεσή της με τους Παλαιολόγους, οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην Καστροπολιτεία της Θράκης. Το Διδυμότειχο επί σουλτάνου Μουράτ Α’ αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Για την επιλογή αυτή ο Δρ Αθανάσιος Γουρίδης, αναφέρει : «Ο Τούρκος ηγεμόνας επιλέγει συνειδητά το Διδυμότειχο ως την ασφαλέστερη πόλη, αλλά και εκείνη η οποία από ¨σημασιολογικής – ιδεολογικής¨ απόψεως έφερε τη μεγάλη βυζαντινή αυτοκρατορική παράδοση και μάλιστα ήταν έδρα των δύο μεγάλων αυτοκρατορικών οικογενειών, Καντακουζηνών και Παλαιολόγων»[15].

Στο Διδυμότειχο διέμεινε κατά περιόδους και ο Μωάμεθ Β΄ ο πορθητής, με αποτέλεσμα να γεννηθεί στην πόλη ο γιός του και μετέπειτα σουλτάνος Βαγιαζήτ Β’. Στην πόλη μας ο Μωάμεθ Β’ συναντά τον τελευταίο δεσπότη (κυβερνήτη) του Μυστρά τον Δημήτριο Παλαιολόγο, από τον οποίο είχε αποσπάσει όλα τα προνόμια που του είχε χορηγήσει στέλνοντάς τον να ζήσει φτωχός στο Διδυμότειχο. Παρόλα αυτά τον λυπήθηκε και του επιχορήγησε ένα αρκετά μεγάλο ετήσιο εισόδημα για να ζήσει με την οικογένειά του τα επόμενα χρόνια[16].

Εν συντομία αυτά είναι τα στοιχεία που συνδέουν το ιστορικό μας και αυτοκρατορικό Διδυμότειχο με τον οίκο των Παλαιολόγων. Γι΄ αυτό πολύ εύστοχα ο μακαριστός Μητροπολίτης μας κυρός Νικηφόρος έστησε έμπροσθεν του Ιερού Καθεδρικού Ναού Παναγίας Ελευθερώτριας Διδυμοτείχου τον αδριάντα του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου, και πολύ εύστοχα ο νυν μητροπολίτης μας κ. Δαμασκηνός διοργανώνει εδώ και χρόνια την εκδήλωση «Παλαιολόγεια», και τα τελευταία χρόνια ανήγειρε και το εκκλησάκι της αγίας Υπομονής μητέρας του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (το κοσμικό της όνομα πριν γίνει μοναχή ήταν Ελένη Δραγάση). Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο σύζυγος της Αγίας Υπομονής Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος ήταν γιος του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, ο οποίος όπως προαναφέραμε γεννήθηκε στο Διδυμότειχο, και ο Μανουήλ έγινε μοναχός με το όνομα Ματθαίος, αγίασε και αγιοκατατάχθηκε και η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιουλίου.

Εύστοχη ήταν και η επιλογή του εμβλήματος της XVI Μ/Κ ΜΠ «ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ» καθώς παρουσιάζει τα τείχη του Διδυμοτείχου, τον δικέφαλο αετό και έχει την επιγραφή «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν», η οποία αποτελεί μέρος από την απάντηση του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς τον Μωάμεθ Β΄ τον πορθητή. Επίσης τα τελευταία χρόνια το μνημείο πεσόντων οπλιτών και αξιωματικών που βρίσκεται έμπροσθεν του Στρατηγείου της XVI Μ/Κ ΜΠ, ανακαινίσθηκε από τον Υποστράτηγο Άγγελο Ιλαρίδη υπό μορφή κάστρου, όπου δημιουργήθηκε και ένα ανάγλυφο πέτρινο άγαλμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.          

Κλείνοντας να αναφέρω ότι πέραν της παρουσίας των Παλαιολόγων στην πόλη μας, το Διδυμότειχο το χαρακτηρίζει μία αυτοκρατορική παράδοση[17] μιάμισης χιλιετίας, που ξεκινάει από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες Τραϊανό και Πλωτίνη, συνεχίζεται με τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες και τους Οθωμανούς σουλτάνους και τελειώνει με τον βασιλιά Κάρολο της Σουηδίας.  



[1]. http://asiaminor.ehw.gr, Παλαιολόγεια δυναστεία (1259-1453).

[2]. Βλ. Ιωάννη Α. Σαρσάκη, Ο Πάμμεγας Σκηπτούχος Άγιος Ιωάννης Βατάτζης ο εκ Διδυμοτείχου, Εκδόσεις iwrite, Θεσσαλονίκη 2019.

[3]. Βλ. Ιωάννη Α. Σαρσάκη, Η Μικρά Ασία των Λασκαριδών, kastropolites.com/asia-minor-of-laskarides

[4]. Βλ. Φίλιππου Γιαννόπουλου, Διδυμότειχο – Ιστορία ενός Βυζαντινού Οχυρού, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, Αθήνα 1989 σσ. 109-110.  

[5]. Βλ. Νικηφόρου Γρηγορά, Ρωμαϊκή Ιστορία, Εκδόσεις Νέας Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1997, σ. 237. 

[6]. Βλ. Αθανασίου Γουρίδη, Διδυμότειχο μια άγνωστη πρωτεύουσα, Εκδόσεις Επικοινωνία ΑΕ, Διδυμότειχο 2008, σ. 49. 

[7]. Βλ. Φίλιππου Γιαννόπουλου, ό.π., σσ. 71-72.

[8]. Η Θεοδώρα Παλαιολογίνα Αγγελίνα Καντακουζηνή, όπως της άρεσε να την αποκαλούν, απέκτησε το τελευταίο επίθετο από τον σύζυγό της. Τα δύο άλλα επίθετα έδειχναν τους δεσμούς της οικογενείας της με την παλαιότερη αυτοκρατορική γενιά των Αγγέλων και τον ηγεμονικό οίκο των Παλαιολόγων. Πηγή : Ντόναλντ Νίκολ, Ιωάννης Καντατκουζηνός ο απρόθυμος αυτοκράτορας, Εκδόσεις ΔΟΛ Α.Ε., Αθήνα 2008, σ. 33. 

[9]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 10.

[10]. Βλ. Αθανασίου Γουρίδη, ό.π., σ. 52.

[11]. Βλ. Ιωάννη Α. Σαρσάκη, Θεοδώρα Καντακουζηνή η Δέσποινα του Κάστρου του Διδυμοτείχου, kastropolites.com/theodora-kantakouzini-didymoteicho 

[12]. Βλ. Ντόναλντ Μ. Νίκολ, Ιωάννης Καντακουζηνός ο απρόθυμος αυτοκράτορας, Εκδόσεις ΔΟΛ Α.Ε. Αθήνα 2010, σσ. 74-75. 

[13]. Βλ. Φίλιππου Γιαννόπουλου, ό.π., σσ. 93-94.

[14]. Βλ. Ντόναλντ Μ. Νίκολ, Οι Βυζαντινές Δεσποσύνες, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1996, σ. 123.

[15]. Βλ. Αθανασίου Γουρίδη, Τα κρυμμένα πρόσωπα του Ιανού-Διδυμότειχο, μία αέναη περιπλάνηση, Έκδοση Δήμου Διδυμοτείχου 2018, σ. 110. 

[16]. Βλ. Στήβεν Ράνσημαν, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σσ. 262-263

[17]. Βλ. Ιωάννη Α. Σαρσάκη, Το Αυτοκρατορικό Διδυμότειχο, kastropolites.com /the-imperial-Didymoteicho

 

Απόλυτα καίριος ο λόγος του καθηγητή Κούβελα

"Μην προσαρμόζετε την πίστη σας στη ζωή σας, αλλά τη ζωή σας στην πίστη σας"

Πνευματικές συμβουλές του Αγίου Σεραφείμ (Σόμπολεφ)

Κατά την περίοδο του 1919 και του 1923 η Βουλγαρία δέχθηκε περίπου 20 χιλιάδες Ρώσους πρόσφυγες, όντας η ίδια σε κατάσταση δυστυχίας, κατεστραμμένη από τρεις πολέμους, πληρώνοντας τις αποζημιώσεις και έχοντας χιλιάδες ανάπηρους, χήρες και ορφανά. Η Βουλγαρική Εκκλησία βοήθησε με κάθε δυνατό τρόπο τους Ρώσους πρόσφυγες και στην οργάνωση των ρωσικών εκκλησιαστικών κοινοτήτων στη χώρας της. Στις 31 Αυγούστου 1921, το Τμήμα της Εκκλησιαστικής Διοίκησης του Εξωτερικού διόρισε τον Επίσκοπο Σεραφείμ (Σομπόλεφ) ως διαχειριστή των ρωσικών ορθόδοξων κοινοτήτων στη Βουλγαρία. Ο Πατριάρχης Τύχωνας αναγνώρισε τη χειροτονία του Επισκόπου Σεραφείμ στη Σεβαστούπολη και τον διορισμό του στη Βουλγαρία.

Ο Επίσκοπος (από το 1934 Μητροπολίτης) Σεραφείμ του Μπογκουτσάρσκ διοικούσε τις ρωσικές κοινότητες στη Βουλγαρία μέχρι το τέλος της ζωής του, αρχικά στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Εκκλησίας του Εξωτερικού και από το 1945 στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Ο τόπος διακονίας του επισκόπου Σεραφείμ ήταν η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Μνημείο του Τσάρου Ελευθερωτή στη Σόφια.

Ο Επίσκοπος Σεραφείμ απεβίωσε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, στις 26 Φεβρουαρίου 1950, και ετάφη στην κρύπτη του Ναού του Αγίου Νικολάου. Θαύματα συνέβησαν από τις προσευχές του Ρώσου αρχιερέα, ασκητή της ευσέβειας και υπερασπιστή της καθαρότητας της Ορθοδοξίας, και κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αλλά μετά το θάνατό του αυτά πολλαπλασιάστηκαν επί δύο, γεγονός που κατέστησε τον επίσκοπο Σεραφείμ έναν από τους πιο σεβαστούς και αγαπητούς Αγίους στη Βουλγαρία πολύ πριν από την αγιοποίησή του. Το ζήτημα της αγιοποίησης του επισκόπου Σεραφείμ του Μπογκουτσάρσκ τέθηκε επανειλημμένα, αλλά επιλύθηκε μόλις το 2016.

Στις 3 Φεβρουαρίου 2016, κατά την πέμπτη σύνοδο ολομέλειας της Ιεράς Συνόδου των Επισκόπων στον Καθεδρικό Ναό του Χριστού Σωτήρος, εξετάστηκε το ζήτημα της αγιοποίησης του επισκόπου Σεραφείμ του Μπογκουτσάρσκ (Σόμπολεφ). Στη συνεδρίαση συμμετείχε αντιπροσωπεία της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τα μέλη του Συμβουλίου ψήφισαν ομόφωνα υπέρ της αγιοποίησης του Επισκόπου Σεραφείμ, ο οποίος τιμάται εδώ και πολλά χρόνια τόσο στη Βουλγαρία όσο και στη Ρωσία. Στις 25 και 26 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε στη Σόφια η δοξολογία του Αγίου Σεραφείμ, Επισκόπου Μπογκουτσάρσκ, Θαυματουργού της Σόφιας.

***

Κρατήστε την ορθόδοξη πίστη μας, τόσο στους κανόνες της όσο και στα δόγματά της, με αγιότητα και σταθερότητα. Μην προσαρμόζετε την πίστη σας στη ζωή σας, αλλά τη ζωή σας στην πίστη σας. Αντλήστε όλη την ευτυχία σας από την αληθινή ορθόδοξη πίστη. Τότε θα είστε αληθινά τέκνα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, και ο Κύριος θα σας γεμίσει εδώ σε αυτόν τον κόσμο με τις ανείπωτες Χάρες Του.

***

Κάποιοι μπορεί να πουν: "Γιατί πρέπει να διατηρούμε την πίστη στον Χριστό και να προσπαθούμε να αποκτήσουμε τις άλλες χριστιανικές αρετές; Δεν αρκεί μόνο η αγάπη για να είμαστε άξιοι της αιώνιας σωτηρίας;" Τέτοιες ερωτήσεις προκύπτουν μόνο από εκείνους που δεν έχουν ιδέα από χριστιανική πνευματική ζωή. Είναι δυνατόν να ανέβει κανείς ένα βουνό χωρίς να διασχίσει την ανηφόρα του βουνού; Σίγουρα όχι. Με τον ίδιο τρόπο είναι αδύνατο χωρίς το θεμέλιο όλων των χριστιανικών αρετών, δηλαδή χωρίς ειλικρινή πίστη στον Χριστό, να φτάσει κανείς στην κορυφή που βρίσκεται η αγάπη.

***

Ας θυμηθούμε, αγαπημένα μου παιδιά εν Χριστώ, ότι χωρίς πίστη είναι αδύνατο να πραγματοποιήσουμε το θέλημα τον Θεό (Εβραίους 11:6), ότι χωρίς την ορθόδοξη πίστη δεν υπάρχει η Χάρις του Θεού, ούτε αληθινή αγάπη για τον πλησίον, αλλά μόνο καταστροφικός εγωισμός ή μόνο κενά λόγια για την αγάπη, όπως μεταξύ των αιρετικών και των σεχταριστών. Ας καταβάλουμε λοιπόν προσπάθεια να κρατήσουμε την ορθόδοξη πίστη Αγία και σταθερή και μαζί με αυτήν να έχουμε πάντα την Χάρη του Θεού, την αληθινή αγάπη για τον πλησίον.

***

Σε όλα τα δογματικά ζητήματα και ιδιαίτερα στις αμφιλεγόμενες θεολογικές απόψεις πρέπει να τηρούμε αυστηρά τη διδασκαλία των Αγίων. Μόνο οι Άγιοι πατέρες μπορούν να μας δώσουν μια αλάθητη και πιο αληθινή κοσμοθεωρία στο χώρο της πίστης μας. Αποτελούν για μας το σωτήριο κριτήριο της Ορθοδοξίας.

***

Καμία προσπάθεια να σταματήσει η διαδικασία αποσύνθεσης της Εκκλησίας. Αυτό είναι επικίνδυνο και άσκοπο σήμερα! Τηρείτε τις εντολές του Θεού και αποφεύγετε να μιλάτε για την θρησκεία και την πολιτική. Η δύναμη βρίσκεται στη σιωπή, την προσευχή και την αυτοεμβάθυνση στο κύτταρο της καρδιάς σας. Να είστε τόσο δυσδιάκριτοι όπως τα έντομα κάτω από τα φύλλα. Φυλάξτε τη συνείδησή σας χωρίς να την επιδεικνύετε ή να την απαξιώνετε σε κανέναν.

***

Ο Χριστός μας καλεί να είμαστε σαν τα παιδιά. Ένα παιδί νιώθει ασφάλεια όταν κρατάει το χέρι του πατέρα του. Δεν έχει κανένα ίχνος αμφιβολίας ότι ο καλός μπαμπάς θα του δώσει αυτό που θέλει. Όταν προσευχόμαστε στον Θεό, πρέπει να έχουμε την ίδια παιδική, ζωντανή πίστη προς τον Επουράνιο Πατέρα μας. Αυτή είναι μία από τις προϋποθέσεις για να εισακουστούν οι προσευχές μας. Είναι ένα δώρο Θεού, γι' αυτό πριν κάνετε την προσευχή για οποιαδήποτε ανάγκη, ζητήστε πρώτα απ' όλα από τον Θεό να σας απαλλάξει από την απιστία και να ενισχύσει την πίστη σας.

***

Η προσοχή μας πρέπει να είναι στραμμένη στην εσωτερική μας ζωή, ώστε να μην παρατηρούμε τι συμβαίνει γύρω μας. Τότε δεν θα κρίνουμε. Δεν θα στεναχωριόμαστε τόσο πολύ από την αναλήθεια που υπάρχει εδώ, θα είμαστε αδιάφοροι απέναντί της. Η αλήθεια δεν ζει στη γη μας. Ανυπομονούμε για έναν νέο ουρανό και μια νέα γη, όπου θα κατοικεί η αλήθεια. Μη στενοχωριέστε αν οι άνθρωποι δεν σας εκτιμούν και είναι άδικοι μαζί σας. Δουλεύετε για τον Θεό, όχι για τους ανθρώπους. Να είστε φιλεύσπλαχνοι με τους άλλους και αυστηροί με τον εαυτό σας. Δεν θα είστε υπεύθυνοι για τους άλλους, γι' αυτό προσέξτε όχι γι' αυτούς, αλλά για τον εαυτό σας, γιατί θα είστε υπεύθυνοι μόνο για τον εαυτό σας.

***

Στην ουσία, η αγάπη είναι ταπεινότητα και η ταπεινότητα είναι αγάπη.

***

Σε όλες τις αρετές, το πιο σημαντικό πράγμα είναι η ταπεινότητα.

***

Ο Θεός αγαπά τους τολμηρούς και τους ταπεινούς.

***

Σκληρός και πράος! Πράος και σκληρός!

***

Όποιος νομίζει ότι έχει αρετή, την χάνει.

***

Μην δεχτείτε τον διάβολο!

***

Έχω παρατηρήσει ότι ο Κύριος πάντα ακούει και εκπληρώνει την προσευχή σε περιόδους μεγάλης θλίψης.

***

Η πρώτη προϋπόθεση για κάθε ανάβαση είναι η ταπεινοφροσύνη, δηλαδή να αισθάνεστε την αδυναμία σας και να εμπιστεύεστε τον εαυτό σας στον Θεό.

***

Η υπακοή είναι αληθινή αγάπη. Η υπακοή είναι η πηγή της ζωής και της ευδαιμονίας, ενώ η ανυπακοή είναι η πηγή του θανάτου και της δυστυχίας. Η αληθινή υπακοή κάνει τον αρχάριο να μοιάζει με την καιόμενη βάτο. Η υπακοή δεν καίγεται στη φωτιά, δεν βυθίζεται στο νερό και ανυψώνεται από τη γη στον ουρανό. Ενώ η ανυπακοή πνίγεται στο νερό, καίγεται στη φωτιά και μεταφέρει από τη γη στην κόλαση. Η υπακοή είναι ο παράδεισος ενώ η ανυπακοή είναι η κόλαση. Για την υπακοή ο Θεός στέλνει μεγάλες χαρές.

***

Ο Θεός και εσείς, κανείς άλλος. Ό,τι κάνετε εσείς, θα είστε υπόλογος των πράξεων σας. Αν συμβεί κάτι, μην κατηγορείτε ή κρίνετε τους άλλους, αλλά αναλάβετε την ευθύνη μόνο για τον εαυτό σας, και θα έχετε ειρήνη στη γη και στον ουρανό.

***

Για κάθε καλό πράγμα ο διάβολος έχει φτιάξει ένα ψεύτικο αντίγραφο, το οποίο πρέπει να ξέρετε πώς να αναγνωρίζετε.

***

Οι διάβολοι φοβούνται την τάξη.

***

Μην έχετε ψευδαισθήσεις και μην απολαμβάνετε τις οφθαλμαπάτες. Αν κοιτάξετε πιο προσεκτικά τις ζωές πολλών από εκείνους που νομίζετε ότι είναι πλούσιοι, θα δείτε ότι είναι μπλεγμένοι σε τέτοια δίχτυα από τα οποία δεν μπορούν ποτέ να ξεφύγουν και θα χαθούν εδώ στη γη και στην αιωνιότητα.

***

Μην περιπλανιέστε και μην πηγαίνετε από εκκλησία σε εκκλησία, από μοναστήρι σε μοναστήρι, από πόλη σε πόλη, από χώρα σε χώρα, γιατί η ευσέβεια δεν έχει να κάνει με αυτό. Μείνετε εκεί που είστε και πολεμήστε τις σκοτεινές δυνάμεις εκεί. Μην διασκορπίζεστε.

***

Είναι καλύτερο να μη μιλάτε για πράγματα που προκαλούν πάθη.

***

Οι προσβολές που στέλνετε στους άλλους, όποιες κι αν είναι αυτές, γυρίζουν μπούμερανγκ και πέφτουν πάλι στο κεφάλι σας. Όταν σας πληγώνουν, να το λέτε, αλλά με πραότητα, ευγένεια και αξιοπρέπεια, χωρίς απρεπείς προσβολές ή φωνές που μόνο την αδυναμία σας προδίδουν. Για να έχετε κάτι κοινό με Εκείνον που γεννήθηκε στη φάτνη, πρέπει να υπομένετε υπομονετικά και ήρεμα την ταπείνωση.

***

Δεν υπάρχουν μικροπράγματα στον κόσμο. Τα πάντα στον κόσμο έχουν την τιμή και τις συνέπειές τους.

***

Το μεγάλο καλό και το μεγάλο κακό ξεκινούν πάντα από τα μικρά και δυσδιάκριτα.

***

Η ανθρώπινη ψυχή είναι ένα απόρθητο φρούριο. Ο Θεός μας εμπιστεύτηκε τα κλειδιά της. Εμείς, με την υπακοή μας στους δαίμονες, δίνουμε τα κλειδιά στα χέρια του κακού για να μας καταστρέψει.

***

Αν περνάτε δύσκολα το βράδυ, ησυχάστε και υπομείνετε, γνωρίζοντας ότι ο Χριστός σταυρώθηκε το βράδυ και αναστήθηκε το πρωί.

Από το βιβλίο "Ο θαυματουργός Σεραφείμ της Σόφιας για τα μυστικά της νίκης", Σόφια 2003 και A.A. Κοστριουκόφ. Φλόγα της φωτιάς. Η ζωή και η κληρονομιά του Επισκόπου Σεραφείμ (Σόμπολεφ). - Μόσχα : Εκδοτικός οίκος της Μονής Σρετένσκι, 2015. - 336 с

Μεταφράστηκε από τα βουλγαρικά από την Γιαννίνα Αλεξέγιεβα
Μεταφραστής: Σάββας Λαζαρίδης

Pravoslavie


Τό ἀπόρρητο σχέδιο «180» γιά τό συνυποσχετικό στήν Χάγη


Tοῦ Μανωλη Κοττακη

     Γεωπολιτική ἄσκησις ἡ σύνθεσις τοῦ νέου Κοινοβουλίου • Πλειοψηφία 3/5 ἀπαιτεῖται βάσει τοῦ Συντάγματος γιά παραπομπή θεμάτων ἐθνικῆς κυριαρχίας στό Διεθνές Δικαστήριο • Στήν κρίση του, ΑΟΖ, ὑφαλοκρηπίς καί ἀποστρατιωτικοποίησις, συμφώνως πρός τό μοντέλο Κέννεντυ στήν κρίση τῆς Κούβας • Σύμφωνο μή ἐπιθέσεως καί διαφοροποιημένα χωρικά ὕδατα κατά τό πρότυπο Σημίτη, τό πρῶτο βῆμα • Πρόκριμα γιά τήν συμφωνία τό συνυποσχετικό μέ τήν Ἀλβανία, γιά τό ὁποῖο ἡ Ἑλλάς «θυσιάζει» τόν Μπελέρη • Ὁ ρόλος τῶν 4 μειονοτικῶν βουλευτῶν τῆς Θράκης • Γιατί τό κόμμα «Νίκη» συζητήθηκε στήν σύσκεψη τῶν Πολιτικῶν Ἀρχηγῶν ὑπό τήν κ. Σακελλαροπούλου • Στό Ἅγιον Ὄρος ὁ Πρωθυπουργός

       Σέ γεωπολιτική ἄσκηση μέ εὐρύτερες ἀτλαντικές καί εὐρωπαϊκές διαστάσεις ἐξελίσσεται ἡ προεκλογική ἐκστρατεία γιά τόν δεύτερο γῦρο τῶν ἐκλογῶν τῆς 25ης Ἰουνίου. Ἄν καί τά φῶτα τῆς δημοσιότητας ἔπεσαν, πρῶτον, πάνω στήν ἀποκάλυψη τοῦ ἀντιπροέδρου τῆς ΝΔ Ἄδωνι Γεωργιάδη γιά τόν κρυφό στόχο τῆς ἐπίτευξης πλειοψηφίας 180 ἑδρῶν καί πεντακομματική Βουλή, γιά μιά ἀμιγῶς φιλελεύθερη ἀναθεώρηση τοῦ Συντάγματος (τό σενάριο εἶναι ὑπαρκτό, παρά τίς διαψεύσεις), καί, δεύτερον, στόν ἀνταγωνισμό ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ γιά τήν ἐπίζηλη δεύτερη θέση τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης, ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ ἀριθμός «180» –αὐτοδύναμος ἤ ἀθροιζόμενος– ἀφορᾶ σέ ἕνα ἄλλο ἀπόρρητο σχέδιο: Τό σχέδιο παραπομπῆς μέρους τῶν ἑλληνοτουρκικῶν διαφορῶν, ὅπως ἡ ΑΟΖ, ἡ ὑφαλοκρηπῖδα καί ἡ ἀποστρατιωτικοποίηση τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου, στό Διεθνές Δικαστήριο τῆς Χάγης.

      Σύμφωνα μέ τά ὁριζόμενα στό ἄρθρο 28 παρ. 2 καί 3 τοῦ Συντάγματος, «Γιά νά ἐξυπηρετηθεῖ σπουδαῖο ἐθνικό συμφέρον καί νά προαχθεῖ ἡ συνεργασία μέ ἄλλα κράτη, μπορεῖ νά ἀναγνωρισθοῦν μέ συνθήκη ἤ συμφωνία σέ ὄργανα διεθνῶν ὀργανισμῶν ἁρμοδιότητες πού προβλέπονται ἀπό τό Σύνταγμα. Γιά τήν ψήφιση τοῦ νόμου πού κυρώνει αὐτήν τήν συνθήκη ἤ συμφωνία ἀπαιτεῖται πλειοψηφία τῶν τριῶν πέμπτων τοῦ ὅλου ἀριθμοῦ τῶν βουλευτῶν. (…) Ἡ Ἑλλάδα προβαίνει ἐλεύθερα μέ νόμο πού ψηφίζεται ἀπό τήν ἀπόλυτη πλειοψηφία τοῦ ὅλου ἀριθμοῦ τῶν βουλευτῶν σέ περιορισμούς ὡς πρός τήν ἄσκηση τῆς ἐθνικῆς της κυριαρχίας, ἐφόσον ὑπαγορεύεται ἀπό σπουδαῖο ἐθνικό συμφέρον, δέν θίγει τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου καί τίς βάσεις τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτεύματος καί γίνεται μέ βάση τίς ἀρχές τῆς ἰσότητος καί μέ τόν ὅρο τῆς ἀμοιβαιότητος».

      Στήν παράγραφο 2 τοῦ ἄρθρου 28 τοῦ Συντάγματος ἐντάσσεται τό συνυποσχετικό γιά τήν παραπομπή τῆς διαφορᾶς μας μέ τήν Τουρκία στήν Χάγη, καθώς καί ἄλλων «συναφῶν θεμάτων», ἐφόσον αὐτά προκύψουν ἀπό τίς διαπραγματεύσεις πού θά διεξαγάγουν ἀνά δυάδες ἀρχικῶς οἱ δύο νέοι ὑπουργοί Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδας (πιθανός ὁ Κωστῆς Χατζηδάκης) καί τῆς Τουρκίας (πιθανός ὁ Ἰμπραήμ Καλίν) καί, ἀκολούθως, οἱ δύο νέοι ἡγέτες πού θά προκύψουν ἀπό τίς ἐκλογές: οἱ κύριοι Μητσοτάκης καί Ἐρντογάν, ὡς φαίνεται. Στήν παράγραφο 3 τοῦ ἄρθρου 28 τοῦ Συντάγματος θά μποροῦσαν νά περιληφθοῦν, γιά νά δοθεῖ ἔμφαση (ἡ κανονική διαδικασία προβλέπει τήν ἔκδοση Προεδρικοῦ Διατάγματος), οἱ μονομερεῖς ἀποφάσεις τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας γιά τήν ἐπέκταση τῶν χωρικῶν μας ὑδάτων ἕως τά 12 ναυτικά μίλια μέ γεωγραφική διαφοροποίηση (κατά τό πρότυπο Σημίτη-Ροζάκη-Παμπούκη τοῦ 2003 ), ὥστε νά ἀνοίξουν θαλάσσιοι διάδρομοι στό Αἰγαῖο γιά τήν τουρκική ναυσιπλοΐα καί τίς τουρκικές ἔνοπλες δυνάμεις.

Οἱ ἄξονες τοῦ σχεδίου γιά τά ἑλληνοτουρκικά στό Αἰγαῖο καί τήν Μεσόγειο

      Ἡ «Ἑστία τῆς Κυριακῆς» εἶναι σέ θέση νά γνωρίζει τούς ἄξονες τοῦ σχεδίου γιά τά ἑλληνοτουρκικά στό Αἰγαῖο καί τήν Μεσόγειο, καί σᾶς τό παρουσιάζει, γιά νά γίνει κατανοητό στό εὐρύ κοινό, γιατί ἔχει μείζονα σημασία γιά τούς συμμάχους μας, γιά τούς γείτονές μας, γιά τό πολιτικό μας σύστημα καί γιά τόν ἑλληνικό λαό ἡ σύνθεση τοῦ νέου Κοινοβουλίου. Ἡ ἐξουσιοδότηση πού θά κληθοῦν νά δώσουν οἱ ἐθνοπατέρες μας, προκειμένου νά ἀχθοῦν κρίσιμα θέματα ἐθνικῆς κυριαρχίας στήν Χάγη, ἀπαιτεῖ 180 ψήφους. Κρίσιμες γιά τήν ἐπίτευξη ἤ μή τῆς πλειοψηφίας αὐτῆς θά ἀποτελέσουν ἡ ἀρχιτεκτονική τοῦ Κοινοβουλίου (ἀπό πεντακομματική ἕως ὀκτακομματική), ἡ στάση τῶν τεσσάρων μουσουλμάνων βουλευτῶν τῆς Θράκης πού ἀνήκουν στό ΠΑΣΟΚ καί στόν ΣΥΡΙΖΑ (οἱ τρεῖς εἶναι ἐρντογανικοί, ὁ ἕνας κεμαλικός εὐρωπαϊστής), καθώς καί ἡ εἴσοδος ἤ μή τῶν κομμάτων «Νίκη», «Πλεύση Ἐλευθερίας» καί «ΜέΡΑ25» (χαίρει ἐκτιμήσεως στό Λονδῖνο).

Κρίσιμη θά εἶναι ἐπίσης ἡ στάση τοῦ ἰδίου τοῦ Προέδρου Ἐρντογάν, εἰδικῶς ἄν κατά τήν τελευταία του θητεία κάνει λελογισμένη δυτική στροφή καί ἀπελευθερώσει πολιτικούς κρατουμένους, προκειμένου νά διορθώσει τό προφίλ του στήν Οὐάσιγκτον πρός ἀπόσπαση ἀνταλλαγμάτων.

Τό ἀπόρρητο σχέδιο «180» προβλέπει

1 Συνάντηση κορυφῆς μεταξύ τῶν δύο ἡγετῶν, Ἑλλάδος καί Τουρκίας, στήν ὁποία θά συμφωνηθεῖ ἡ ἐγκατάλειψη τῶν διερευνητικῶν ἐπαφῶν καί, ἀντί αὐτῶν, οἱ ἀπ’ εὐθείας διαπραγματεύσεις, φαινομενικά χωρίς τήν μεσολάβηση τρίτου (κατά τό πρότυπο τῶν Πρεσπῶν), σέ ἐπίπεδο ὑπουργῶν Ἐξωτερικῶν.

2 Στόχος τῶν διαπραγματεύσεων-ἐξπρές θά εἶναι σέ πρώτη φάση ἡ ὑπογραφή συμφώνου μή ἐπίθεσης μεταξύ τῶν δύο χωρῶν, γιά νά βελτιωθεῖ ἡ ἀτμόσφαιρα καί νά ἐπιτευχθεῖ ἡ ἐπίλυση τοῦ ζητήματος τῶν χωρικῶν ὑδάτων. Ἡ Ἑλλάς, ἐπειδή πρόκειται γιά μονομερές δικαίωμα, δέν θά ζητήσει τήν συναίνεση τῆς Ἄγκυρας, ἀλλά τήν κατανόησή της. Σύμφωνα μέ τό σχέδιο, θά ἐπεκτείνει τά χωρικά της ὕδατα στά 12 μίλια στίς ἀκτές τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας, στίς ἀκτές τῆς Εὔβοιας καί στίς ἀκτές νοτίως τῆς Κρήτης. Ἐνῶ θά αὐξήσει τά χωρικά της ὕδατα κατά τρόπο διαφοροποιημένο ἀνά περιοχή στά 7 ἤ τά 9 μίλια, ὥστε νά διευκολύνει τήν Τουρκία νά ἀποκτήσει διαδρόμους ἰδιοκτησίας της γιά τήν ναυσιπλοΐα της καί τό πολεμικό ναυτικό της σέ ὅλο τό Αἰγαῖο.

Ἀκόμη καί στό μέσον του, δυτικά τοῦ 25ου μεσημβρινοῦ, στίς πλάτες τῆς ἄμυνας τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου. Μέ ὅ,τι αὐτό μπορεῖ νά σημαίνει στό βαθύ μέλλον, ἄν δέν μᾶς καλύπτει τό Σύμφωνο Μή Ἐπίθεσης.

Τό θέμα τῶν χωρικῶν ὑδάτων ἔχει ἐπίσης τεράστια σημασία γιά τό ζήτημα τῆς ναυσιπλοΐας στά Στενά τοῦ Βοσπόρου, πού ἐπηρεάζει ἄμεσα τίς ρωσσοτουρκικές καί τίς ἀμερικανορωσσικές σχέσεις.

3 Ψήφιση συνυποσχετικοῦ Ἑλλάδος-Τουρκίας γιά τήν παραπομπή τῶν δύσκολων πρός ἐπίλυση διαφορῶν στό Διεθνές Δικαστήριο τῆς Χάγης, προκειμένου νά ἀποφύγουν τήν πολιτική εὐθύνη γιά τήν τελική λύση οἱ δύο κυβερνήσεις.

Σέ αὐτό προτείνεται νά ἐνταχθοῦν οἱ διαφορές γιά τήν Ἀποκλειστική Οἰκονομική Ζώνη καί τήν Ὑφαλοκρηπῖδα, καθώς καί τό αἴτημα τῆς Τουρκίας γιά τήν ἀποστρατιωτικοποίηση τῶν νήσων. Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στό συνυποσχετικό, ἡ Ἑλλάδα θέλει προηγουμένως νά καταλήξει σέ ὑπογραφή συνυποσχετικοῦ μέ τήν Ἀλβανία γιά τίς θαλάσσιες ζῶνες, καί γιά αὐτό εἶναι, δυστυχῶς, ὑποτονική στό ζήτημα τῆς φυλάκισης τοῦ μειονοτικοῦ δημάρχου Χειμάρρας Φρέντι Μπελέρη. (Στήν οὐσία, τόν θυσιάζει. Ἄν καί τό μεῖζον θέμα στήν περιοχή δέν εἶναι μόνον ἡ ἑλληνική καταγωγή του, ἀλλά κυρίως τό ποιός ἐλέγχει τήν ἀδειοδότηση τῶν οἰκοπέδων τῆς Χειμάρρας.) Τό Διεθνές Δικαστήριο θά κληθεῖ νά ὁριοθετήσει ΑΟΖ καί ὑφαλοκρηπῖδα μέ βάση τίς διεθνεῖς συμφωνίες Ἑλλάδος-Αἰγύπτου, Ἑλλάδος-Ἰταλίας, Ἑλλάδος-Ἀλβανίας καί Τουρκίας-Λιβύης (παράνομο μνημόνιο).

Ἀκανθῶδες καί εὐαίσθητο εἶναι τό μέγα ζήτημα τῆς ἀποστρατιωτικοποίησης τῶν νήσων πού, κατά τήν Τουρκία, ὑπαγορεύεται ἀπό τήν Διεθνῆ Συνθήκη τῶν Παρισίων τοῦ 1947. Ἀκανθῶδες, γιατί ἡ Ἑλλάς καλεῖται νά ἄρει τίς ἐπιφυλάξεις τῶν Κρατεροῦ Ἰωάννου καί Εὐάγγελου Βενιζέλου στήν δικαιοδοσία τοῦ Διεθνοῦς Δικαστηρίου τῆς Χάγης, ὅταν πρόκειται γιά θέματα ἐθνικῆς κυριαρχίας (γκρίζες ζῶνες) καί ἐθνικῆς ἄμυνας. Ἀκανθῶδες ἐπίσης, γιατί τρίτες δυνάμεις εἰσηγοῦνται στήν Ἑλλάδα καί τήν Τουρκία τό μοντέλο Κέννεντυ στήν κρίση τῶν πυραύλων τῆς Κούβας. Ἤδη προγραμματίζεται μάλιστα γιά τόν Ἰούλιο στήν περιοχή ἐπίσκεψη τοῦ ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν τῶν ΗΠΑ Ἄντονυ Μπλίνκεν καί τοῦ εἰδικοῦ μεσολαβητῆ γιά θέματα ἐνέργειας Ἄμος Χοκστάιν. Ἐνῶ ὁ ὑπερδραστήριος Ἀμερικανός πρέσβυς Τζώρτζ Τσούνης (πού μέ διαρροές στήν «Καθημερινή» διέψευσε ὅτι ἦταν ἐνήμερος γιά τό ἀποτέλεσμα τῶν 20 μονάδων τῆς διαφορᾶς ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ ἀπό τίς…18 Μαΐου) δήλωσε προσφάτως ὅτι οἱ διαφορές Ἑλλάδος-Τουρκίας δέν εἶναι ἀξεπέραστες, ὅπως οἱ διαφορές Ἰσραήλ-Παλαιστίνης καί ἐν πάσῃ περιπτώσει κανένα ἀπό τά δύο κράτη δέν ἔχει 100% δίκαιο.

Σύμφωνα, λοιπόν, μέ τίς ἰδέες πού εἰσφέρουν οἱ σύμμαχοί τους, χωρίς νά ἀναμειγνύονται εὐθέως στήν διαπραγμάτευσή μας, τό ἰδεῶδες εἶναι τό μοντέλο Τζών Κέννεντυ. Ὁ Πρόεδρος τῶν ΗΠΑ τό 1962 ἀποδέχθηκε μυστικά τήν ἀπομάκρυνση ἀμερικανικῶν πυραύλων πού εἶχαν ἐγκατασταθεῖ σέ τουρκικό ἔδαφος μετά τήν δημιουργία ἀπό τόν Νικήτα Χρουστσώφ βάσεων ἐγκατάστασης καί ἐκτόξευσης σοβιετικῶν πυραύλων ἀπό τό ἔδαφος τῆς Κούβας πρός τό ἔδαφος τῶν ΗΠΑ. Τό αὐτό μοντέλο ταυτόχρονου ἀφοπλισμοῦ προτείνεται σήμερα στήν Ἑλλάδα καί τήν Τουρκία. Νά ἀποσύρει ἡ Ἑλλάδα ὅποιους «ἐπιθετικούς», κατά τήν Τουρκία, πυραύλους διατηρεῖ στά νησιά τοῦ Αἰγαίου, ὑπό τόν ὅρο τῆς ἀπόσυρσης τῆς Τέταρτης Στρατιᾶς ἀπό τά παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Ἔχει σημασία ὅτι ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στήν τελευταία του συνέντευξη στόν Alpha ἐπέμεινε ὅτι «κανένας Ἕλληνας πρωθυπουργός, καί σίγουρα ὄχι ἐγώ, δέν πρόκειται νά συζητήσει στόν διάλογο θέματα ἀποστρατιωτικοποίησης καί κυριαρχίας νησιῶν». Εἶναι εἰλικρινής. Εἶναι ὅμως ἄγνωστο πῶς θά ἀντιδράσει στήν δυτική πίεση, πού ἐπιθυμεῖ τήν ἀποστρατιωτικοποίηση, γιά νά καταστήσει τά νησιά τοῦ Αἰγαίου οὐδέτερη πράσινη ζώνη μεταφορᾶς ἐνέργειας πρός τόν Βορρᾶ, ἄν τό αἴτημα εἶναι νά κρίνει τήν ὑπόθεση τό Διεθνές Δικαστήριο τῆς Χάγης. Σέ αὐτό, ἐνῶ πᾶμε μόνον γιά ΑΟΖ καί ὑφαλοκρηπῖδα, οἱ Τοῦρκοι ἴσως ζητήσουν προδικαστικά νά κριθεῖ τό ζήτημα τῆς κυριαρχίας τῶν νησιῶν μέ βάση τήν Λωζάννη, προκειμένου νά ξεκαθαριστεῖ ἀπό ποιό σημεῖο τοῦ ἐδάφους τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας θά χαραχθοῦν οἱ γραμμές βάσης γιά τήν ὁριοθέτηση.

Ὑπό τό φῶς αὐτῶν τῶν δεδομένων, ἡ σύνθεση τοῦ νέου κοινοβουλίου καί, κυρίως, ὁ ἀριθμός τῶν κομμάτων πού θά κληθοῦν νά συμμετάσχουν σέ αὐτό εἶναι κρίσιμης γεωπολιτικῆς καί ἐθνικῆς σημασίας. Ὁ Πρωθυπουργός ἔδειξε στήν συνέντευξή του στόν Alpha ρεαλισμό γιά τό ἀποτέλεσμα, φθάνοντας νά μιλήσει γιά τήν πιθανότητα ἀκόμη καί ἀνάδειξης ὀκτακομματικῆς Βουλῆς. Ἐνῶ σαφέστατα προτιμᾶ τήν πεντακομματική, γιατί χρειάζεται τό 180 ἤ κάτι κοντά στό 180 καί γιά τήν συνταγματική ἀναθεώρηση-σόκ πού ἑτοιμάζει, ὅσο καί γιά τήν ὑπερψήφιση σέ ὕστερο χρόνο τοῦ δύσκολου συνυποσχετικοῦ. Ὡστόσο, αὐτό εἶναι δύσκολο. Τά ἐκτός Βουλῆς κόμματα συγκέντρωσαν τό 16% τῶν προτιμήσεων τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος καί ψηφίστηκαν ἀπό 1 ἑκατομμύριο πολῖτες! Τό 1% ἀπό αὐτό τό 16%, ἄν μετακινηθεῖ ἰσομερῶς, ἀρκεῖ γιά νά μποῦν στήν Βουλή τά κόμματα «Νίκη», «Πλεύση Ἐλευθερίας», «ΜέΡΑ25». Ἀλλοιώσεις τῆς τάξης τοῦ 0,5% δέν ἀρκοῦν γιά νά ἀποτρέψουν τήν εἴσοδό τους.

«Ἀγκάθι» τό πατριωτικό κόμμα «Νίκη»

Ἡ «Ἑστία τῆς Κυριακῆς» γνωρίζει ὅτι ἡ ΝΔ σιωπηρῶς θά ἐπιχειρήσει νά ἀποδυναμώσει τό ὑπερσυντηρητικό πατριωτικό κόμμα «Νίκη», χωρίς νά τοῦ ἐπιτεθεῖ κατά μέτωπο σέ πρώτη φάση. Ὁ κύριος Μητσοτάκης μελετᾶ τήν ἰδέα νά ἐπισκεφθεῖ τό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου εὑρίσκεται ἡ καρδιά τῆς πνευματικῆς ἐπιρροῆς τῶν ψηφοφόρων τῆς «Νίκης». Προηγήθηκε, πρίν ἀπό τίς ἐκλογές, στήν μοναστική κοινότητα τοῦ Ἄθω –γιά τόν ἴδιο λόγο– ἐπίσκεψη τοῦ ὑπουργοῦ Ἐπικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη καί τοῦ ὑφυπουργοῦ Γιάννη Μπρατάκου. Ἡ «Ἑστία τῆς Κυριακῆς» γνωρίζει ἐπίσης ὅτι πολιτικός ἀρχηγός ἔθεσε τό θέμα τοῦ κόμματος «Νίκη» ἐκτός πρακτικῶν στήν σύσκεψη τῶν πολιτικῶν ἀρχηγῶν, ἰσχυριζόμενος ὅτι ὑποστηρίζεται ἀπό κέντρα ἐκτός Ἑλλάδος. Καί, σύμφωνα μέ τίς διαρροές συνεργατῶν του, συνεφώνησαν καί οἱ ἄλλοι ἀρχηγοί. Μέ τήν προσθήκη ὅτι τό ἔργο τῆς ἀποδόμησής του θά τό ἀναλάβουν οἱ κατά τόπους μητροπολῖτες τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας. Στίς ἑλληνικές διπλωματικές ἀρχές δέν ἔχουν φθάσει τέτοιες πληροφορίες μέχρι στιγμῆς. Τό γεγονός εἶναι, πάντως, ἐνδεικτικό. Ἐάν μετά τό «δημοκρατικό τόξο» ἐπιχειρεῖται ἡ δημιουργία καί «συμμαχικοῦ τόξου», γιά νέο ἀποκλεισμό κόμματος γιά τήν διαμόρφωση τῶν συσχετισμῶν τοῦ Κοινοβουλίου, πού συνδέονται καί μέ τό συνυποσχετικό καί μέ τήν ἀναθεώρηση τοῦ Συντάγματος, κάτι δέν πάει καλά στήν Ἑλληνική Δημοκρατία. Ἄς εὐχηθοῦμε πώς ὄχι καί πώς ὅλα εἶναι διαδόσεις.

Εφημερίς Εστία 

Άγιον Όρος:Μοναχὸς Νικόδημος Καψαλιώτης (1937-2022)

Μπορεί να είναι εικόνα κείμενο

 
Πάνω στὸ μνήμα τοῦ Γερω-Νικοδήμου στὴν Καψάλα, τοποθετήθηκε μιὰ μικρή μαρμάρινη πλάκα, μὲ τὴν παρακάτω ἱδιόχειρή του ἐπιγραφή:
 
Βάσανα, πίκρες, ἀπόλαυση, χρῆμα,
τὰ ᾿δωσα ὅλα καὶ ἀγόρασα τὸ μνῆμα.
Δύο μέτρα μάκρος καὶ βάθος ἕνα,
κι ἄφησα δίπλα μου χῶρο γιὰ σένα.
Θέλεις δὲ θέλεις, θὰ τ᾿ ἀγοράσεις,
ἀργά ἤ γρήγορα, γιὰ νὰ πλαγιάσεις.
Σὲ ξεμολόγο νὰ ᾿χεις φροντίσει,
τὰ ἁμαρτήματα νὰ ᾿χεις ἀφήσει.
Μ᾿ ἄδεια τὰ χέρια θὰ ταξιδέψεις,
Μακάριος θὰ ᾿σαι ἄν θὰ προβλέψεις.
Τώρα ποὺ ζεῖς στὴ μάταιη γῆ,
στεῖλ᾿ τα ἐπάνω μὲ ἐπιταγή.
Συγγνώμη ζητάω, ἄν σ᾿ ἔχω πικράνει,
ἕνα σου δάκρυ ἄν στάζει μοῦ φθάνει!
Ἀμήν.
Καλή συνάντηση στὰ Ἐπουράνια Παλάτια τοῦ Οὐρανοῦ.
Ὁ Θεός νὰ ἐλεήσῃ ὅλους ἡμᾶς. Ἀμήν.
Νικόδημος Μοναχός, Καψαλιώτης (1937-2022)

Είναι η Kύπρος το κέντρο του κόσμου; - «Επιβεβαίωση» από Ρωμαϊκό χάρτη !

Πολλές φορές στις συζητήσεις μας υπάρχει η διαμάχη σε μορφή αστεϊσμού κατά πόσο η Κύπρος είναι ή δεν είναι  το κέντρο του κόσμου. 
 
Είτε λόγω γεωγραφίας είτε επειδή σε παγκόσμια σκάνδαλα και υποθέσεις εμπλέκετε έμμεσα ή άμεσα με εταιρείες που δραστηριοποιούνται εδώ, το νησί μας βρίσκεται συχνά στο προσκήνιο. 
 
Την αντίληψη πάντως ότι όντως η Κύπρος ήταν, τουλάχιστον κάποτε, το κέντρο του κόσμου «τεκμηριώνει» ένας ρωμαϊκός χάρτης του 4ου αιώνα.
Πρόκειται για τον χάρτη  Orbis Terrarum του Αρχαίου Ρωμαϊκού Κόσμου έτσι όπως τον αντιλαμβάνονταν οι Ρωμαίοι. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έγινε η πιο κυρίαρχη δύναμη παγκοσμίως από το 98-117 μ.Χ. μέσω ενός μείγματος στρατιωτικής ισχύος, πολιτικής προσαρμοστικότητας και οικονομικής διεύρυνσης. Αυτή η διεύρυνση μεταμόρφωσε δραστικά τον μεσογειακό κόσμο.
 
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ρώμη θεωρούσε τον εαυτό της το κέντρο του κόσμου.
Σχόλιο για τον συγκεκριμένο χάρτη έκανε και ο Πρέσβης της Κύπρου στην Φιλανδία Δημήτρης Σαμουήλ στο Twitter. «Επιτέλους! Ένας χάρτης που βάζει τα πράγματα στη σωστή προοπτική: ένας κόσμος που περιστρέφεται γύρω από την Κύπρο...», αναφέρει χαρακτηριστικά.

 

«Ομφαλός της Γης» η Πάφος  

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως κατά την επικρατούσα αντίληψη της Αρχαιότητας «ὀμφαλός τῆς γῆς», δηλαδή κέντρο του κόσμου, ήταν οι Δελφοί. Εν τούτοις ο λεξικογράφος Ησύχιος στο λήμμα του «γῆς ὀμφαλός», αναφέρει ως ομφαλό της γης πρώτα την Πάφο και έπειτα τους Δελφούς: γῆς ὀμφαλός· ἡ Πάφος, καί Δελφοί. Ο χαρακτηρισμός της Πάφου ως κέντρου του κόσμου είναι πιθανόν να οφείλεται στην εκεί πανελλήνια λατρεία της Αφροδίτης. Κατά άλλη ωστόσο άποψη είναι πιθανόν να οφείλεται και στο κωνόσχημο είδωλο της Αφροδίτης που έμοιαζε με «ὀμφαλόν», όπως και ο αντίστοιχος λίθος στους Δελφούς.

sigmalive

(Βροχερό δειλινό στον Βόσπορο)

Γιατί εξυμνεί ο Ερντογάν τoν σφαγέα Μεντερές;

 

Εὐάγγελος Στ. Πονηρός Δρ Θ., Μ.Φ.


            Ἡ εἴδηση μεταδόθηκε, ἀλλά δέν ἀξιολογήθηκε ἐπαρκῶς: ὁ Τοῦρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ἐρντογάν, ὁ γνωστός γιά τή γεμάτη μανιασμένο φανατισμό ἀνθελληνική ρητορική του καί τίς αὐτοκρατορικές του βλέψεις γιά ὁποιοδήποτε γεωγραφικό χῶρο τοῦ ὑποβάλλει ἡ φαντασία του ὅτι τοῦ εἶναι δυνατόν νά ἐπιβληθεῖ, ἐπισκέφθηκε στίς 27 Μαΐου 2023, μία ἡμέρα πρό τῶν προεδρικῶν ἐκλογῶν τῆς χώρας του, τόν τάφο τοῦ πρωθυπουργοῦ (1950-1960) τῆς Τουρκίας Ἀντνάν Μεντερές (1899-1961). Ἐκεῖ κατέθεσε στέφανο καί δήλωσε τά ἑξῆς:

            "Ὁ Μεντερές, πού ἔχει ξεχωριστή θέση στίς καρδιές τοῦ ἔθνους μας μέ τίς ὑπηρεσίες πού πρόσφερε στή χώρα μας ὡς πρόεδρος τοῦ Δημοκρατικοῦ Κόμματος καί ὡς πρωθυπουργός, ἐκτελέστηκε μέ ἀπόφαση ἑνός ψευδεπίγραφου δικαστηρίου πού ἔστησε ἡγεσία τοῦ πραξικοπήματος. [...] Ὅσο ὑπάρχει κόσμος ὁ Μεντερές θά μνημονεύεται μέ εὐλογίες καί προσευχές. Ὅσοι δέ ὑποστηρίζουν ὅλο αὐτό πού ἔγινε, μνημονεύονται μέ μίσος ἀπό τό ἔθνος μας καί ἔτσι θά συνεχίζουν νά μνημονεύονται.[1]"

            Ἄς δοῦμε ὅμως ποιό ἦταν τό ἔργο τοῦ νεκροῦ, τόν ὁποῖο ὁ κύριος Ἐρντογάν θαυμάζει τόσο καί ὑπολήπτεται:

            Στίς 6 καί 7 Σεπτεμβρίου 1955 δέν ὑπάρχει ἐμπόλεμη κατάσταση. Παρ΄ ὅλα αὐτά στήν Κωνσταντινούπολη μέ προμελετημένα καί καλά σχεδιασμένα μέχρι τήν τελευταία λεπτομέρεια ἐπεισόδια, τά ὁποῖα διαρκοῦν μόλις ὀκτώ ὧρες, δολοφονοῦνται 37 Ἕλληνες[2], βιάζονται καί κακοποιοῦνται φρικτά τοὐλάχιστον 300 Ἑλληνίδες[3] μέχρι καί 80 ἐτῶν - στό νοσοκομεῖο Βαλουκλῆ εἰσάγονται γιά νοσηλεία 72 παιδιά, ἀγόρια καί κορίτσια ἡλικίας 8-16 ἐτῶν, τά ὁποῖα ἔχουν βιασθεῖ μέ τόν πλέον φρικιαστικό τρόπο[4], μαρτυρεῖται μάλιστα καί βιασμός κοριτσιοῦ μόλις ἑξαετοῦς - ἑκατοντάδες ἀνύποπτοι Ἕλληνες ξυλοκοποῦνται ἀπό παράφρονες ὄχλους χωρίς νά γνωρίζουν γιατί[5], καταστρέφονται ὁλοσχερῶς ἤ ὑφίστανται ἐκτεταμένες λεηλασίες καί ζημίες 94 ἑλληνικές Ἐκκλησίες καί παρεκκλήσια[6], καταληστεύονται[7] καί καταστρέφονται 4.500 καταστήματα, 21 ἐργοστάσια καταληστεύονται καί καταστρέφονται, 122 ξενοδοχεῖα καί ἑστιατόρια λεηλατοῦνται καί καταστρέφονται, 2.500 κατοικίες ληστεύονται καί καταστρέφονται[8]. Ὀκτώ νεκροταφεῖα ὑφίστανται ἀνυπολογιστες ζημίες. Ἡ κτηνωδία τῶν ἐπιδρομέων φθάνει σέ τέτοιο ἀπίστευτο σημεῖο, ὅπου μόνο Τοῦρκος μπορεῖ νά φθάσει: ἀνασκάπτουν πρόσφατους τάφους Ἑλλήνων μαχαιτώνουν ἐπανειλημμένως ἀνδρικά πτώματα καί ἀσελγοῦν σέ γυναικεῖα! Τέτοιου βαθμοῦ κτηνωδία δέν βρίσκεται πουθενά σέ κανένα γεωγραφικό μῆκος καί πλάτος τῆς ὑφηλίου, σέ καμμία περίοδο τῶν ἱστορικῶν χρόνων!

Ὅλα αὐτά γίνονται, γιά νά ἐκβιασθεῖ ἡ Ἑλλάδα καί νά ἀποδεχθεῖ ὡς ἰσότιμο συνομιλητή της τήν Τουρκία στίς διαπραγματεύσεις γιά τήν Κύπρο. Τί ἀνακοινώνεται ὡς δικαιολογία καί ἀφορμή γιά τό ἔγκλημα: Στίς 6 Σεπτεμβρίου 1955 ὁ Τοῦρκος πράκτορας Ὀκτάϊ Ἐγκίν, ὁ ὁποῖος ἀργότερα καταλαμβάνει ὑψηλές θέσεις στόν τουρκικό κρατικό μηχανισμό, πυροδοτεῖ μέ τή βοήθεια τοῦ θυρωροῦ τοῦ προξενείου ἕνα χαμηλῆς ἰσχύος, σχεδόν ἀκίνδυνο, ἐκρηκτικό μηχανισμό στό τουρκικό προξενεῖο τῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ ἔκρηξη εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά σπάσουν μερικοί ὑαλοπίνακες. Παραπλεύρως τοῦ προξενείου ὑπάρχει ἕνα οἴκημα, στό ὁποῖο σύμφωνα μέ τήν τουρκική κρατική μυθολογία γεννήθηκε ὁ Μουσταφά Κεμάλ, ἱδρυτής τοῦ νέου "δημοκρατικοῦ" καθεστῶτος τῆς Τουρκίας. Φυσικά ὁ Κεμάλ δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τό οἴκημα αὐτό, διότι, ὡς γνωστόν, ἔχει γεννηθεῖ στόν Τύρναβο. Πρίν ἀκόμη ἀπό τήν ἔκρηξη κυκλοφοροῦν οἱ τουρκικές ἐφημερίδες μέ πηχιαίους τίτλους ἀναφέροντας ὅτι οἱ Ἕλληνες ἔβαλαν βόμβα στό σπίτι τοῦ Κεμάλ, κι ἔτσι πυροδοτοῦν τό τυφλό μῖσος τῶν ὄχλων, τούς ὁποίους ἡ ἐξουσία διαχρονικῶς διατηρεῖ πλήρως ἀπαίδευτους, ὥστε νά διατηροῦν τά κτηνώδη ἔνστικτά τους ἀκμαία. Φυσικά, ὅλα αὐτά δέν εἶναι ἀρκετά. Ἡ τουρκική κυβέρνηση δέν εἶναι δυνατόν νά βασισθεῖ ἁπλῶς καί μόνον στό τυφλό μῖσος, στά ἐγκληματικά ἔνστικτα καί στήν ἀγραμματοσύνη τοῦ λαοῦ της. Γι΄ αὐτό ἡ ὀργάνωση τοῦ ἐγκλήματος περιλαμβάνει πολύ περισσότερες προετοιμασίες, τίς ὁποῖες θά δοῦμε ἀμέσως κατωτέρω.

Τό προμελετημένο αὐτό ἔγκλημα εἰς βάρος τῆς ἀνθρωπότητας[9] δέν ἔχει ὅμοιό του σέ ἄλλη χώρα καί σέ ἄλλο λαό μέσα στήν παγκόσμια ἱστορία ὡς πρός τή μεθοδικότητα, τήν ὀργάνωση, τήν ταχύτητα καί τήν ἀποτελεσματικότητα μέ τήν ὁποίαν ἐκτελέσθηκε[10]. Ἀκόμη καί ἡ σφαγή τοῦ ἁγίου Βαρθολομαίου χρειάσθηκε δύο ἡμέρες γιά νά πραγματοποιηθεῖ. Ἀκόμη καί ἡ νύκτα τῶν κρυστάλλων, ἡ ὁποία διοργανώθηκε ἀπό τό χιτλερικό καθεστώς εἰς βάρος τῶν Ἑβραίων τῆς Γερμανίας καί θεωρεῖται ἀπό τήν ἱστορική ἐπιστήμη ὅτι ἀποτέλεσε τό πρότυπο γιά τήν ὀργάνωση τῶν Σεπτεμβριανῶν, διήρκεσε περισσότερες ὧρες ἀπό τά Σεπτεμβριανά, τά ὁποῖα ἦταν ἐπιχείρηση ἀστραπή μέ ἐπιτελικό σχέδιο προετοιμασμένο στήν ἐντέλεια.

Ἕνα μέρος τοῦ ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως δέν ἄντεξε τό κτύπημα αὐτό καί ἔφυγε ὅπως - ὅπως ἀπό τόν τόπο ὅπου γεννήθηκε, μεγάλωσε καί δημιούργησε. Οἱ κατοικίες τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν καταλαμβάνονταν ἀπό ἀνατολίτες Τούρκους, συνηθισμένους νά καρπώνονται ξένους κόπους. Οἱ καταληψίες ὅμως ἦταν καί ἐκλεκτικοί, δέν κατελάμβαναν ὅ,τι κι ὅ,τι! Καί μπορεῖ νά μή γνώριζαν νά τό ποῦν, γνώριζαν ὅμως ὅτι ἤθελαν τό ξένο οἴκημα, τό ὁποῖο θά κατελάμβαναν, νά εἶναι "μέ φωτιά καί μέ κουτί", δηλαδή μέ κεντρική θέρμανση καί μέ ἀνελκυστήρα!

Τό ὅτι δέν ἐπρόκειτο γιά τυχαῖα ἐπεισόδια, ἀλλά γιά προμελετημένο καί καλά σχεδιασμένο ἔγκλημα ἀποδεικνύεται ἐκ τῶν ἑξῆς:

α) Oἱ τουρκικές ἀρχές δέν εἶχαν ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στόν τουρκικό πληθυσμό τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί μετέφεραν σιδηροδρομικῶς στήν πόλη Τούρκους τῆς ἀνατολῆς, ὅπως καί ἄλλα μή καθαυτό τουρκικά στοιχεῖα, ὅπως Λαζούς, ὥστε νά ἀποτελέσουν τίς πλέον ἀξιόπιστες ὁμάδες κρούσεως. Ἀπόδειξη τό γεγονός ὅτι ἀπό τούς 3.000 συλληφθέντες γιά τά ἔκτροπα οἱ 2.525 προήρχοντο ἀπό τήν ἀνατολική Τουρκία[11]. Καί φυσικά, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς «συλληφθέντες» ἀφέθησαν ἐλεύθεροι καί κατηγορήθηκαν κυρίως ἀριστεροί, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀμέτοχοι στά ἐν λόγῳ γεγονότα.

β) Οἱ δολοφόνοι, ληστές καί καταστροφεῖς ἐξοπλίζονταν μέ διαρρηκτικά ἐργαλεῖα, τά ὁποῖα τούς χορηγοῦσαν στρατιῶτες καί ἀξιωματικοί ἀπό στρατιωτικά φορτηγά πλήρως ἐφοδιασμένα γιά τήν περίσταση.

γ) Οἱ ὁμάδες τῶν ἐπιδρομέων εἶχαν ἐπί κεφαλῆς ἀξιωματικούς τοῦ στρατοῦ ἤ τῆς ἀστυνομίας μέ πολιτική περιβολή, οἱ ὁποῖοι τούς χορηγοῦσαν διαταγές βάσει ἐπιτελικοῦ σχεδίου.

δ) Τά ἐπεισόδια ξεκίνησαν ταυτοχρόνως σέ περιοχές τελείως ἀπομεμακρυσμένες μεταξύ τους. Ἀκόμη καί στή Σμύρνη κτυπήθηκαν κατοικίες Ἑλλήνων ἀξιωματικῶν, οἱ ὁποῖοι ὑπηρετοῦσαν στό ΝΑΤΟ, δεῖγμα ὅτι εἶχαν στοχοποιηθεῖ ἐγκαίρως.

ε) Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο περικυκλώθηκε ἀπό στρατεύματα, τά ὁποῖα ἐμπόδισαν τούς ὄχλους νά εἰσέλθουν καί νά προβοῦν σέ ἐγκληματικές ἐνέργειες. Αὐτό σημαίνει, ὅτι τό κράτος διατηροῦσε τόν ἔλεγχο ὅπου αὐτό ἤθελε.

στ) Ὅλα αὐτά δέν ἔγιναν ἄσκοπα, ἀλλά χρησιμοποιήθηκε ἡ κακοποίηση τοῦ ἄμαχου ὁμογενειακοῦ πληθυσμοῦ ὡς μέσο πιέσεως, ὥστε νά ἐκβιασθεῖ ἡ Ἑλλάδα καί νά δεχθεῖ ὡς ἰσότιμο συνομιλητή τήν Τουρκία στίς διπλωματικές διαπραγματεύσεις γιά τήν Κύπρο.

Ὁ ὀργανωτικός ρόλος τοῦ τουρκικοῦ κράτους σέ αὐτά τά οἰκτρά ἐπεισόδια γίνεται τελευταῖα ἀποδεκτός ἀκόμη καί ἀπό Τούρκους ἱστορικούς. Παρατηρεῖ σχετικά ὁ Hamit Bozarslan, ὁ ὁποῖος, σημειωτέον εἶναι καθηγητής πανεπιστημίου στή Γαλλία καί φυσικά ὄχι στήν πατρίδα του Τουρκία, ὅπου ὄχι ἁπλῶς δέν ἐπιτρέπεται ἡ ἀπόδοση σχετικῶν θέσεων σέ ὅσους τολμοῦν νά φανερώνουν κάποιες ἀλήθειες, ὄχι μόνον κινδυνεύουν ἀνά πάσα στιγμή νά φυλακισθοῦν, ἀλλά κινδυνεύει ἄμεσα καί ἡ ἴδια ἡ ζωή τους:

«Διάφορες ἔρευνες, μαρτυρίες καί ὁμολογίες δέν ἀφήνουν περιθώρια ἀμφιβολίας γιά τό γεγονός ὅτι πραγματικός ὀργανωτής τῶν Σεπτεμβριανῶν ὑπῆρξε ἕνας πυρήνας πού δροῦσε γύρῳ ἀπό τίς μυστικές ὑπηρεσίες τοῦ Κράτους. Θά μποροῦσε νά εἰπωθεῖ ὅτι ὁ σχετικά μικρός ἀριθμός τῶν θανάτων, ἀλλά καί ὁ πολύ μεγάλος ἀριθμός τῶν ἐπιθέσεων κατά τῶν περιουσιῶν καί κατά ἀτόμων, χωρίς νά φθάνουν σέ ἀπώλεια ζωῶν, ἐπιβεβαιώνουν τήν παρατήρηση αὐτή. Ὁ ὀργανωτικός πυρήνας ἐπέτυχε νά ἐλέγξει σέ μεγάλο βαθμό τήν διαδικασία τῆς βίας καί ἔδειξε τήν "δεξιότητα" νά μήν ἐξελιχθεῖ ἡ διαδικασία σέ μιά εὐρύτερης κλίμακας σφαγή. Παρόλα αὐτά βλέπουμε μιά τεράστιας καί μαζικῆς κλίμακας συμμετοχή σέ ἕνα πολύ μικρό χρονικό διάστημα, πού δέν ὑπερβαίνει τίς μερικές ὧρες. Διάφοροι μάρτυρες ἀναφέρουν ὅτι ἡ συμμετοχή ξεπερνάει ἕνα συνηθισμένο πυρήνα καί φθάνει τίς 100.000, δηλαδή ἔφθανε τό 10% τοῦ τότε πληθυσμοῦ τῆς Κωνσταντινούπολης πού ἐπιστρατεύθηκε ἐκ μέρους τῆς κυβέρνησης καί τοῦ ἔθνους, ὅπως βλέπουμε. Τό φωτογραφικό λεύκωμα πού ἔχει δημοσιεύσει ἡ Dilek Güven δείχνει ὅτι ἡ συμμετοχή αὐτή δέν ἦταν περιορισμένη μόνο σέ στοιχεῖα λοῦμπεν προλεταρίων, ἀλλά φαίνεται ὅτι εἶχε χαρακτήρα σύγκρουσης μεταξύ τῶν τάξεων καί γενεῶν καί ὅτι συμπεριλάμβανε ἔστω καί σέ περιορισμένη κλίμακα γυναῖκες μέσης ἡλικίας καί μεσαίας τάξης. Ὅπως θά ἀναφέρω καί παρακάτω, τό γεγονός ὅτι ἡ συμμετοχή δέν περιοριζόταν σέ λοῦμπεν στοιχεῖα, δείχνει ὅτι ἡ νομιμοποίηση τῆς ἐχθρότητας καί τῆς βίας "κατά τοῦ ἐχθροῦ" ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στό κοινωνικό ὑποσυνείδητο, γιά νά καταστεῖ δέ δυνατή ἡ δικαιολογία καί ἀποδοχή τῶν πράξεων καί νά ὑπάρξει ἡ μετατροπή τους σέ συνειδητή ἐνέργεια, χρησιμοποιήθηκε ἡ Κυπριακή κρίση καί ἡ τοποθέτηση βόμβας στό σπίτι τοῦ Μουσταφά Κεμάλ, κάτω ἀπό ἕνα κλῖμα ἔντασης πού περίμενε τή δράση μιᾶς ὁμάδας ἀγκιτατόρων πού θά ἔβαζαν τήν σπίθα. [...] Ἡ μαζική συμμετοχή στίς ἐπιθέσεις καί ἡ ἔνταση αὐτῶν δείχνουν ὅτι οἱ διεργασίες ἐνοχοποίησης τῆς ὁμάδας στόχου "πρό τῶν γεγονότων" ὑπῆρξαν καλά προετοιμασμένες μέ βάση τόν πολιτικό πολιτισμό καί κατά τήν "φάση ὑλοποίησης" στούς ἐπιτιθέμενους εἶχε χαθεῖ κάθε ἠθικός φραγμός καί συνείδησης καί διάπραξης ἐγκλήματος. Ἡ μαζική συμμετοχή δείχνει ἀκόμα ὅτι δέν τίθεται καί θέμα κάποιας προσωπικῆς ἠθικῆς εὐθύνης καί ἡ ἀπώλεια τῆς ἱκανότητας αὐτοκριτικῆς καί ἡ ἱκανότητα ἀνεξάρτητης βούλησης καί ἐλέγχου τῶν πράξεων λόγῳ τῆς πλήρους ὑπακοῆς στήν μάζα.»[12]

            Αὐτά ἦταν λοιπόν τά χαρακτηριστικά τοῦ ἐν λόγῳ εἰδεχθοῦς ἐγκλήματος κατά τόν Τοῦρκο ἱστορικό: κρατική ὀργάνωση, ἐπαρκής προετοιμασία, χρησιμοποίση εἰδικῶν χειραγωγῶν τοῦ ὄχλου (ἀγκιτατόρων), μαζική συμμετοχή τῶν φυσικῶν αὐτουργῶν, συμμετοχή ἀνθρώπων κάθε τάξεως, συμμετοχή ἐκπροσώπων καί τῶν δύο φύλων, "ἐνοχοποίηση" τῆς ὁμάδας στόχου πρό τῶν γεγονότων, νομιμοποίηση τῆς ἐχθρότητας καί τῆς βίας ἐναντίον τῆς ὁμάδας αὐτῆς, κατάλληλη χρήση τῶν πολιτικῶν ἐπιδιώξεων καί τοῦ προσχεδιασμένου ἐπεισοδίου ὡς ἀφορμῆς τοῦ ἐγκλήματος, ἀπώλεια ὁποιουδήποτε ἠθικοῦ φραγμοῦ καί συνειδήσεως διαπράξεως ἐγκλήματος, ἀπώλεια ἱκανότητας αὐτοκριτικῆς, ἀπώλεια ἀνεξάρτητης βουλήσεως.

            Ὅλα αὐτά θαυμάζει καί ἐξυμνεῖ ὁ κύριος Ἐρντογάν. Αὐτά ἔχουν ξεχωριστή θέση στήν καρδιά του, αὐτά θεωρεῖ ὑπηρεσίες πρός τή χώρα του. Ἴσως θά ἤθελε ὁ κύριος Ἐρντογάν νά μιμηθεῖ τόν σφαγέα Μεντερές. Ἴσως θά ἤθελε καί νά κάμει πράξη τήν ἀνθελληνική ρητορική του καί νά δοκιμάσει νά μᾶς ἔλθει, ὅπως ὁ ἴδιος δήλωσε, νύκτα - ἀπρόσκλητος ὅσο καί κακοποιός ἐπισκέπτης.

               Γι΄ αὐτό ὀφείλει ἡ Ἑλλάς νά ἐπαγρυπνεῖ, ὥστε ὁ ἀπρόσκλητος ἐπισκέπτης καί ἐπίδοξος λαφυραγωγός νά λάβει τό μάθημα πού τοῦ ἀξίζει καί νά μοιάσει τελικά μέ παράφρονα. Τόν παράφρονα πού παίρνει φόρα, εἴτε μέρα εἶναι εἴτε ... νύκτα, καί κτυπᾶ τό κεφάλι του στόν τοῖχο καί διόλου δέν τόν νοιάζει ἄν θά τό σπάσει!



[1]          https://www.ertnews.gr/eidiseis/diethni/erntogan-katethese-stefani-ston-tafo-tou-proin-prothypourgou-antnan-menteres

[2]          Σπῦρος Βρυώνης, Ὁ μηχανισμός τῆς καταστροφῆς, Τό τουρκικό πογκρόμ τῆς 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955 καί ὁ ἀφανισμός τῆς ἑλληνικῆς κοινότητας τῆς Κωνσταντινούπολης, ἐκδ. Βιβλιοπωλεῖον τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 2007, σ. 677-678.

[3]          Ὑπῆρξε μάλιστα ἡ φήμη, ὅτι οἱ βιασμοί ἀνῆλθαν στούς 2.000. Ἡ ἀλήθεια εἶναι, ὅτι κατέστη ἀδύνατον νά ὑπάρξει ἐπίσημη καί ἀξιόπιστη καταμέτρηση τῶν θυμάτων τῆς συγκεκριμένης ἐγκληματικῆς πράξεως, διότι ὁ βιασμός ἦταν, τότε ἀλλά συχνά καί τώρα, τό μοναδικό ἔγκλημα γιά τό ὁποῖο τό θῦμα ντρέπεται καί αἰσθάνεται ἐξευτελισμένο καί γι΄ αὐτό προτιμᾶ νά μή τόν καταγγείλει, ὅταν μάλιστα εἶναι βέβαιο, ὅπως στή συγκεκριμένη περίπτωση, ὅτι ὁ ἐγκληματίας ἤ οἱ ἐγκληματίες δέν πρόκειται νά τιμωρηθοῦν.

[4]          Γ. Μ. Θεοδωρίδης, Ἡ συμβολή τῶν βορείων Ἑλλήνων εἰς τήν ἀπελευθέρωσιν τοῦ ἔθνους καί οἱ τουρκισμοί τοῦ 1955, Ἀθήναι 1955, σ. 66.

[5]          Μᾶλλον πρέπει νά ὑποθέσουμε, ὅτι γνώριζαν πώς ἡ μόνη αἰτία τῶν ἀπίστευτων βασανιστηρίων τά ὁποῖα ὑφίσταντο ἦταν ἡ ἰδιότητά τους ὡς Ἑλλήνων καί χριστιανῶν.

[6]          Σπῦρος Βρυώνης, Ὁ μηχανισμός τῆς καταστροφῆς, Τό τουρκικό πογκρόμ τῆς 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955 καί ὁ ἀφανισμός τῆς ἑλληνικῆς κοινότητας τῆς Κωνσταντινούπολης, ἐκδ. Βιβλιοπωλεῖον τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 2007, σ. 599-602.

[7]          «Αὐτόπτης μάρτυρας, ὁ ὁποῖος ἔζησε ὅλα τά γεγονότα ἀπό κοντά, μεταξύ τῶν ἄλλων εἶδε γαλατά νά ἀδειάζει τά δοχεῖα μέ τό γάλα του, νά τά γεμίζει μέ ρολόγια καί κοσμήματα, πού εἶχε ἁρπάξει ἐκείνη τή στιγμή, καί νά τά μεταφέρει στό σπίτι του». Συμεών Σολταρίδης, Ἡ συρρίκνωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τόμος α΄, γ΄ ἔκδοση, ἐκδ. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 37.

[8]          πρβλ Συμεών Σολταρίδης, Ἡ συρρίκνωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τόμος α΄, γ΄ ἔκδοση, ἐκδ. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 89, 160.

[9]          Πρέπει ἐδῶ νά ἐπισημάνουμε, ὅτι Ἕνωση Κωνσταντινουπολιτῶν εἶχε θέσει τό 2006 στόν Αlfred - Maurice de Zayas, διεθνοῦς φήμης νομικό καί ἱστορικό εἰδικό ἐπί τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, ὁ ὁποῖος ὑπηρέτησε στό Συμβούλιο Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων τοῦ Ο.Η.Ε. ὡς ἀνεξάρτητος εἰδικός, τό ἐρώτημα ἐάν τά γεγονότα αὐτά τά ὁποῖα συνέβησαν εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Κωνσταντινουπόλεως στίς 6 καί 7 Σεπτεμβρίου 1955 εἶναι γενοκτονία, καί ἔλαβε θετική ἀπάντηση συνοδευόμενη ἀπό ἐκτενή αἰτιολογική ἔκθεση.

[10]        Ὅμοιά του βρίσκουμε μόνο στήν Τουρκία, πουθενά ἀλλοῦ στόν πλανήτη.

[11]        Σεπτεμβριανά 1955: Ἡ "νύχτα τῶν κρυστάλλων" τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Πόλης, Β΄ ἔκδοση, ἐκδ. Τσουκάτου, Ἀθήνα 1999, σ. 236.

[12]        Hamit Bozarslan, Τρία Σημεῖα γιά τά Σεπτεμβριανά καί τήν Βία, ἐν Πρακτικά διεθνοῦς συνεδρίου: Σεπτεμβριανά 6-7/9/1955, Πράξη καταστροφῆς τοῦ ἑλληνισμο