Ἀπὸ τῶν νεανικῶν μου χρόνων εὑρίσκομαι ἐν θλιβερᾷ ἀμηχανίᾳ ἐκ τῆς ἐκτυλισσομένης ἐνώπιόν μου σκηνῆς. Ὑπῆρξαν ὅμως ὧραι παραδόξου θριάμβου, ὅτε ἡ ἄκρα μωρία τῶν πάντων διεβεβαίου ἐμὲ περὶ τῆς ἀναποφεύκτου παρουσίας ἑνὸς ἄλλου «πόλου» ἐν τῷ εἶναι τοῦ κόσμου – τῆς Σοφίας. Δὲν ἔφθασα Αὐτήν, ἀλλ’ ἐξέχεεν Αὕτη εἰς τὴν ψυχήν μου τὴν ἐλπίδα τῆς μεταμορφώσεως ὅλης τῆς κτίσεως, καὶ ἡ προσευχὴ περὶ τοῦ κόσμου παντὸς ἀνεζωπυροῦτο ἐν τῇ καρδίᾳ μου καὶ τὸ ἀνέσπερον Φῶς ἐθεράπευε τὴν ψυχήν μου.
Κατὰ τὴν ὑπερ τῶν ἀνθρώπων προσευχὴν, ἡ καρδία αἰσθάνεται ἐνίοτε τὴν πνευματικὴν ἢ τὴν ψυχικὴν κατάστασιν ἐκείνων, περὶ τῶν ὁποίων ἀπευθύνει εἰς τὸν Θεὸν τὴν προσευχήν. Χάριν τούτου, ὁ πνευματικὸς δύναται νὰ βιώση τὰ «πεπρωμένα» αὐτῶν: τὴν ἱκανοποίησιν καὶ τὴν εὐτυχίαν ἐν τῇ ἀγάπῃ, τὴν ἐξάντλησιν ἐν τοῖς καμάτοις, τοὺς φόβους ἐκ τῶν ἐπερχομένων ἐπ’ αὐτοὺς συμφορῶν, τὴν φρίκην τῆς ἀπογνώσεως καὶ τὰ ὅμοια αὐτῶν. Μνημονεύων τοὺς ἀσθενεῖς ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, ὁ πνευματικὸς κλίνει ἐπὶ τῶν κλινῶν ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων, οἵτινες καθ’ ἑκάστην στιγμὴν ἀντιμετωπίζουν τὸν θάνατον καὶ διατελοῦν ἐν μαρτυρικῇ ἀγωνίᾳ. Στρέφων τὴν προσοχὴν αὐτοῦ πρὸς τοὺς ἀποθνήσκοντας, φυσικῷ τῷ τρόπῳ, ὁ ἱερεὺς μεταφέρεται νοερῶς εἰς ἐκεῖνον τὸν κόσμον καὶ μετέχει ἢ τῆς ἡσύχου παραδόσεως τῆς ψυχῆς εἰς τὸν Θεὸν ἢ τοῦ τρόμου αὐτῆς ἐνώπιον τοῦ ἀγνώστου, ὅπερ πλήττει τὴν φαντασίαν, πρὶν ἢ φθάση αὐτὸ τοῦτο τὸ γεγονὸς τῆς ἀποχωρήσεως ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Καὶ ἐὰν ἡ στάσις πλησίον τῆς στρωμνῆς καὶ μόνον ἑνὸς ἐν ἀγωνίᾳ ἀποθνήσκοντος δίδη εἰς ἡμᾶς ὅρασιν, ἥτις συγκλονίζει διὰ τῆς ἀντιθέσεως αὐτῆς πρὸς τὴν ἀντίληψιν ἡμῶν περὶ τοῦ πρωτοκτίστου ἀνθρώπου, τότε ἡ σκέψις τοῦ πνεύματος ἡμῶν περὶ ὅλων τῶν πασχόντων ἐπὶ τῆς γῆς ὑπερβαίνει τὸ μέτρον τῆς ἀντοχῆς τοῦ ψυχισμοῦ καὶ τοῦ σώματος εἰσέτι.
Διὰ τὸν ἱερέα καὶ τὸν πνευματικὸν εἶναι ἄκρως σημαντικὸν τὸ δίλημμα, τί νὰ ποιήση: Νὰ κλείση εἰς πάντα τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, χάριν τοῦ φυσικοῦ εἰς ὅλους ἡμᾶς ἐνστίκτου ἐπιβιώσεως, ἢ νὰ πορευθῇ περαιτέρω; Ἄνευ τοῦ προκαταρκτικοῦ ἀγῶνος τῆς βαθείας μετανοίας κατὰ τὴν ἄνωθεν δωρεὰν, τοῦτο τὸ «περαιτέρω» εἶναι ἀπρόσιτον εἰς τὸν ἄνθρωπον. Κατ’ οὐσίαν, πρόκειται περὶ τοῦ ἂν θὰ ἀκολουθήση τίς τὸν Χριστὸν εἰς τὸν κῆπον τῆς Γεθσημανὴ καὶ τὸν Γολγοθᾶν, ἵνα ζήση μετ’ Αὐτοῦ, διὰ τῆς δυνάμεως Αὐτοῦ, τὴν τραγωδίαν τοῦ κόσμου ὡς ἰδίαν αὐτοῦ τραγωδίαν· ἵνα ὑπεράνω τοῦ χρόνου καὶ τοῦ χώρου περιπτυχθῆ ἐν τῷ πνεύματι τῆς ἐλεήμονος ἀγάπης ὅλον τὸ γένος ἡμῶν, ὅπερ κατῆλθεν εἰς βυθὸν ἀλύτων συγκρούσεων. Τὸ ὅτι δὲν ἐνθυμούμεθα, ἔτι δὲ καὶ ἀπερρίψαμεν τὴν πρωταρχικὴν ἡμῶν κλῆσιν, συνιστᾶ τὸν πυρῆνα τῆς παγκοσμίου τραγωδίας. Τὸ πανωλέθριον πάθος τῆς ὑπερηφανίας ὑπερνικᾶται μόνον διὰ τῆς ὁλοκληρωτικῆς μετανοίας, διὰ τῆς ὁποίας κατέρχεται ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου ἡ εὐλογία τῆς ταπεινώσεως τοῦ Χριστοῦ, ἥτις ἀπεργάζεται ἡμᾶς τέκνα τοῦ οὐρανίου Πατρός.
Οὐχὶ μόνον ἡ ψυχοφυσικὴ σύστασις ἡμῶν ἀρνεῖται νὰ περιληφθῇ εἰς τὴν κοσμοσωτήριον προσευχὴν καὶ θυσίαν τῆς ἀγάπης τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀλλὰ καὶ τὸ πνεῦμα ἡμῶν φοβεῖται τοῦτο καὶ ὁ νοῦς δὲν εἶναι εἰς θέσιν νὰ ὑψωθῇ «ἐκεῖ», εἰς τὸ ὅρος, τὸ πνευματικῶς ὑψηλότερον ὅλων τῶν ἄλλων ὀρέων, ὅπου ὁ Κύριος παρέδωκε τὸ πνεῦμα Αὐτοῦ εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Πατρός. «Παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατον, ἀλλ’ οὐ παρὰ Θεῷ· πάντα γὰρ δυνατὰ ἐστί παρὰ τῷ Θεῷ» (Μάρκ. 10,27). Ἡ ἀνάβασις πρὸς τὰ «ἐκεῖ» πραγματοποιεῖται ἄνευ προκαταρκτικῆς ἰδέας περὶ τοῦ γεγονότος τούτου. Ἡ ψυχὴ κατὰ φυσικὸν τρόπον ἀνυψοῦται, θὰ ἔλεγε τίς, διὰ προσευχῆς, μετανοίας περὶ τῶν ἰδίων αὐτῆς ἁμαρτιῶν, περὶ τῆς ἰδίας αὐτῆς πτώσεως, ἥτις ἑνοῖ διὰ τῆς καταστάσεως αὐτῆς τὴν ψυχὴν μεθ’ ὅλων τῶν παρελθόντων αἰώνων τῆς ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητος. Καὶ τοῦτο συμβαίνει αἴφνης, ἀπροσδοκήτως, ἀκουσίως. Ἡ ψυχὴ ἐν τῷ ἐντατικῷ κλαυθμῷ δι’ ἑαυτήν, κατὰ τὴν δωρεὰν τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου, εἰσάγεται ὀντολογικῶς εἰς τὴν οὐσίαν τῆς ἁμαρτίας ἡμῶν –ἐν τῇ μεταφυσικῇ αὐτῆς διαστάσει– ὡς ἐκπτώσεως ἐκ τῆς μακαρίας καὶ ἀκηράτου ζωῆς ἐν τῷ Φωτί, τῷ ἐκπορευομένῳ ἐκ τοῦ Προσώπου τοῦ Πατρὸς τῶν πάντων. Τοῦτο δὲν εἶναι φιλοσοφικὸς στοχασμός οὔτε διανοητικὴ θεολογία. Εἶναι δεδομένον τοῦ εἶναι ἡμῶν: Ἐν τῇ πτώσει τοῦ Ἀδὰμ, ἡ ἀνθρωπότης ἀπέρριψε τὸν Θεόν. Ὄντως εἶναι φοβερὸν πρᾶγμα, τὸ ὅτι ἐν τῇ τυφλώσει ἡμῶν δὲν βλέπομεν τὴν ἰδίαν ἡμῶν ἁμαρτίαν. Ἡ φύσις αὐτῆς διανοίγεται εἰς ἡμᾶς διὰ τῆς πίστεως εἰς τὴν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ.
«Εἶπεν … ὁ Ἰησοῦς· Ἐγὼ ὑπάγω καὶ ζητήσετέ Με, καὶ ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ ὑμῶν ἀποθανεῖσθε· ὅπου Ἐγὼ ὑπάγω, ὑμεῖς οὐ δύνασθε ἐλθεῖν … ὑμεῖς ἐκ τῶν κάτω ἐστέ, Ἐγὼ ἐκ τῶν ἄνω εἰμὶ· ὑμεῖς ἐκ τοῦ κόσμου τούτου ἐστέ, Ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Εἶπον οὗν ὑμῖν ὅτι ἀποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν· ἐὰν γὰρ μὴ πιστεύσητε, ὅτι Ἐγὼ εἰμί (ὁ Ποιήσας ὑμᾶς), ἀποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν. Ἔλεγον οὗν Αὐτῷ· Σὺ τὶς εἶ; Καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· τὴν ἀρχὴν ὅτι καὶ λαλῶ ὑμῖν» (Ἰωάν. 8,21-25).
Οὕτω βλέπομεν, ὅτι ἡ προσωπικὴ ἡμῶν ἁμαρτία εἶναι ἁμαρτία ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Καὶ ἡ ἱερατικὴ προσευχὴ περὶ τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ κόσμου εἶναι μετάνοια ὑπὲρ ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος. Συγχωρήσατέ μοι: Δὲν δύναμαι νὰ ἐκφράσω καταλλήλως ἐκεῖνο, περὶ τοῦ ὁποίου γίνεται λόγος. Ὁ ἀληθῶς μετανοῶν διὰ τὰ ἐγκλήματα αὐτοῦ ἐναντίον τῆς Πατρικῆς ἀγάπης μεταφέρεται διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Ἰδίου τοῦ Θεοῦ εἰς ἐκείνην τὴν νῦν μυστηριώδη δι’ ἡμᾶς σφαῖραν. Εἶμαι μικρὸς ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἀνήκω εἰς τὸ μέγα σῶμα της πανανθρωπότητος, καὶ δὲν δύναμαι νὰ ἀποσπάσω ἐμαυτὸν ἐξ ἐκείνου. Κατ’ ἀρχὰς, ζῶ τὴν ἁμαρτίαν μου ὡς ἰδίαν καὶ μόνον· ἔπειτα δὲ ἀποκαλύπτεται εἰς ἐμὲ, ὅτι αὔτη εἶναι ἡ ἁμαρτία ἐκείνη, ἥτις περιγράφεται ἐν τῇ Γραφῇ, ἐν τῷ βιβλίῳ τῆς Γενέσεως (βλ. κέφ. 3). Εἶμαι μηδαμινός, ἀλλὰ τὸ τελούμενον ἐν ἐμοὶ δὲν εἶναι ἀσήμαντον· δὲν εἶναι ἄνευ ἀξίας οὔτε πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ Δημιουργοῦ μου. Καὶ Αὐτὸς ὁ Ἴδιος δὲν «ἐκένωσεν» Ἑαυτὸν μέχρις ἄκρας «ἐξουθενώσεως», ἀσυλλήπτου δι’ ἡμᾶς; Ἐποίησε τοῦτο ὤν κατὰ τὴν φύσιν Αὐτοῦ ἀπείρως μέγας Θεὸς· καὶ τοῦτο, ἵνα σώση ἡμᾶς.
Ἰδοὺ ἐπὶ πολλὰ ἤδη ἔτη προσπαθῶ νὰ πείσω τοὺς προσερχομένους εἰς ἐμέ, ὅπως ἐκλαμβάνουν τὰς δοκιμασίας τὰς ὁποίας συναντοῦν οὐχὶ μόνον ἐν τοῖς ὁρίοις τῆς ἀτομικῆς αὐτῶν ὑπάρξεως, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀποκάλυψιν περὶ τοῦ πῶς ζῆ καὶ ἔζη σύμπασα ἡ ἀνθρωπότης κατὰ τὰς παρελθούσας χιλιετίας. Πᾶν βίωμα, καὶ χαρᾶς καὶ πόνου, δύναται νὰ ἀποβῇ δι’ ἡμᾶς νέα γνῶσις, ἀπαραίτητος διὰ τὴν σωτηρίαν ἡμῶν. Ὅταν ζῶμεν ἐντὸς ἡμῶν τῶν ἰδίων ὅλον τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ὅλην τὴν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος, τότε διαρρηγνύομεν τὸ κλειστὸν κύκλωμα τῆς «ἀτομικότητος» ἡμῶν καὶ ἐξερχόμεθα εἰς τὰς πλατείας ἐκτάσεις τῆς «ὑποστατικῆς» μορφῆς τοῦ εἶναι, γινόμενοι νικηταὶ τοῦ θανάτου, μέτοχοι τῆς θείας ἀπειρότητος.
Ἡ θαυμαστὴ αὕτη ὁδὸς εἰς οὐδένα εἶναι γνωστὴ εἰ μὴ εἰς τοὺς χριστιανούς. Κατ’ ἀρχὰς, ἡ πεῖρα τῆς τοιαύτης ἐξόδου ἐκ τῆς στενῆς φυλακῆς τοῦ ἀτόμου δύναται νὰ φανῆ παράδοξος. Ἡμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμεθα συντετριμμένοι ὑπὸ τῶν ἡμετέρων παθημάτων καὶ, ποῦ θὰ ἀνεύρωμεν δύναμιν πνεύματος, νὰ περιβάλωμεν μετ’ εὐσπλαχνίας τὰ ἑκατομμύρια ἐκεῖνα τῶν ἀνθρώπων, ἅτινα καθ’ ἑκάστην δεδομένην στιγμὴν πάσχουν ὁμοίως πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐνδεχομένως πλεῖον ἡμῶν; Ἐὰν ἔχωμεν χαράν, τοῦτο εἶναι τρόπον τινὰ εὐκολώτερον δι’ ἡμᾶς, ἀλλ’ ὅταν δὲν εἴμεθα ἱκανοὶ νὰ ἀντεπεξέλθωμεν πρὸς τὸν πόνον ἡμῶν, ἡ εὐσπλαγχνία πρὸς τὸ πλῆθος τῶν πασχόντων μόνον αὐξάνει τὸ ἤδη ἀφόρητον μαρτύριον ἡμῶν. Παρὰ ταῦτα, ἐπιχειρήσατε τοῦτο καὶ θὰ ἴδητε, ὅτι ἐν τῷ βαθεῖ θρήνῳ τῆς προσευχῆς δι’ ὅλην τὴν πάσχουσαν ἀνθρωπότητα θὰ ἐμφανισθῇ ἐνέργεια ἄλλου εἴδους, οὐχὶ ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ νέα αὕτη μορφὴ συμπαθείας, κατερχομένη ἄνωθεν, διαφέρει τῆς πρώτης, ἥτις εἶναι ἑρμητικῶς κεκλεισμένη εἰς ἑαυτήν, διά τοῦ ὅτι δὲν ἀποκτείνει πλέον ἀλλὰ ζωοποιεῖ ἡμᾶς. Οἱ ὁρίζοντες τῆς προσωπικῆς ἡμῶν ζωῆς πλατύνονται ἀπείρως καὶ πολλὰ χωρία τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῶν Ἐπιστολῶν γίνονται κατανοητὰ ὡς νὰ ἐπρόκειτο περὶ λόγου δι’ ἡμᾶς αὐτούς … εἰσέτι δέ: περὶ ἡμετέρου ἤδη λόγου. Ἐπὶ παραδείγματι: «Πᾶσα παιδεία πρὸς μὲν τὸ παρὸν οὐ δοκεῖ χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης, ὕστερον δὲ καρπὸν εἰρηνικὸν τοῖς δι’ αὐτῆς γεγυμνασμένοις ἀποδίδωσι δικαιοσύνης» (Ἔβρ. 12,11). Διὰ τοῦ ἀνοίγματος ἡμῶν εἰς μείζονα ἐν πνεύματι παθήματα ὑπερνικῶμεν τὴν ἀτομικὴν ἡμῶν δοκιμασίαν. Ἰδιαιτέρως θὰ συμβῇ οὕτως ἐν τῷ τέλει: Διὰ τοῦ θανάτου νικᾶται ὁ θάνατος καὶ ἐπικρατεῖ ἡ δύναμις τῆς ἀναστάσεως.
Εἶναι ἀπαραίτητον εἰς πάντας ἡμᾶς νὰ προσευχώμεθα ἐκτενῶς, ἵνα διὰ τῆς φλογερᾶς καὶ πολυετοῦς προσευχῆς, ἰδιαιτέρως τῆς μετανοίας, μεταμορφώσωμεν τὴν πεπτωκυΐαν ἡμῶν φύσιν τοσοῦτον, ὥστε νὰ καταστῇ ἱκανὴ νὰ ἀφομοιώση τὴν ἀποκαλυφθεῖσαν εἰς ἡμᾶς Ἄναρχον Ἀλήθειαν. Καὶ τοῦτο πρὶν ἢ ἀπέλθωμεν τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ Χριστός, ὁ ἀποκαλύψας εἰς ἡμᾶς ἐν τῇ σαρκὶ ἡμῶν τὴν Ἀλήθειαν ταύτην, ἑλκύει ἡμᾶς πρὸς Ἑαυτὸν καὶ καλεῖ ἡμᾶς νὰ ἀκολουθήσωμεν ὀπίσω Αὐτοῦ. Ἡ αἰώνιος ἡμῶν μετ’ Αὐτοῦ διαμονὴ ἐν τῇ ἀσαλεύτῳ Βασιλείᾳ ἐξαρτᾶται ἐκ τῆς ἀπαντήσεως ἡμῶν εἰς τὴν κλῆσιν Αὐτοῦ. Τὸ ἄμετρον μεγαλεῖον τοῦ πρὸ ἡμῶν ἱσταμένου ἔργου ἐμπνέει φόβον εἰς τὴν καρδίαν καὶ τὸν νοῦν ἡμῶν· φόβον ἀγάπης, διότι ὑπάρχει τὸ ἐνδεχόμενον νὰ ἀποδειχθῶμεν τελείως ἀνάξιοι τοῦ Θεοῦ· φόβον ἐνώπιον τοῦ ὀδυνηροῦ ἀγῶνος, διότι «ἡ Βασιλεία … βιάζεται» (Μάτθ. 11,12). Ἡ πάλη αὔτη εἶναι ἀπερίγραπτος. Τοὺς ἡττημένους ὑπὸ τῆς πονηρᾶς ὑπερηφανίας ἢ τῶν χαμερπῶν παθῶν ἀπειλεῖ τὸ «σκότος τὸ ἐξώτερον» (βλ. Μάτθ. 8,12· 13,41-43). Ἐξ ἄλλου δέ: «Ὁ νικῶν, δώσω αὐτῷ καθίσαι μετ’ Ἐμοῦ ἐν τῷ θρόνῳ Μου, ὡς καγὼ ἐνίκησα καὶ ἐκάθισα μετὰ τοῦ Πατρὸς Μου ἐν τῷ θρόνῳ Αὐτοῦ. Ὁ ἔχων οὖς ἀκουσάτω, τί τὸ Πνεῦμα λέγει …» (Ἀποκ. 3,21-22).
Ἀναμένει ἡμᾶς μεγαλειώδης πάλη, ἀλλὰ πάλη ἰδιαιτέρα, ἁγία, ἀνομοία πρὸς τοὺς ἀδελφοκτόνους πολέμους, οἵτινες ἐπλήρωσαν τὴν ἱστορίαν τοῦ κόσμου ἡμῶν ἀπὸ τῶν χρόνων τοῦ πρώτου φόνου τοῦ Ἄβελ ὑπὸ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ Κάιν. Ὁ κοινὸς καὶ μόνος ἀληθινὸς ἐχθρὸς εἶναι ἡ θνητότης ἡμῶν. Ὀφείλομεν νὰ παλαίσωμεν μαρτυρικῶς ἐναντίον τοῦ ζῶντος ἐν ἡμῖν θανάτου, βάλλοντες ἀρχὴν ἐξ ἡμῶν τῶν ἰδίων. Τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Κυρίου ἀνήκει εἰς ἄλλο ἐπίπεδον ἀνώτερον ὑπερκόσμιον: Τὰ πάντα ἐν αὐτῷ δὲν εἶναι «κατὰ ἄνθρωπον», «οὐδὲ παρὰ ἀνθρώπου» (Γάλ. 1,11 καὶ 12). Εἶναι ἐγκληματικὸν νὰ μειώσωμεν τὰς αἰωνίους αὐτοῦ (τοῦ Εὐαγγελίου) διαστάσεις, διότι τότε τοῦτο παύει νὰ ἔχει διὰ τοὺς ἀνθρώπους δύναμιν ἐλκτικήν, ἔτι δὲ καὶ νόημα. Βεβαίως, αἱ ἐντολαὶ τοῦ Χριστοῦ –«ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν … ἔσεσθε … τέλειοι, ὦσπερ ὁ Πατὴρ ὑμῶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Μάτθ. 5,44 καὶ 48)– ὑπερέχουν τὸν νοῦν καὶ τὴν δύναμιν ἡμῶν. Ὁ Χριστὸς ὅμως ἐν τῇ σαρκὶ ἡμῶν ἐφανέρωσε τὴν τελειότητα ταύτην: «Νενίκηκε τὸν κόσμον». Τοῦτο σημαίνει, ὅτι καὶ εἰς ἡμᾶς εἶναι δυνατὸν νὰ δοθῆ ἡ νίκη ἐὰν εἴμεθα μετ’ Αὐτοῦ. Ὁμιλῶν περὶ τοῦ λόγου Αὐτοῦ, ὁ Χριστὸς ὠνόμασε τοῦτον σπόρον: «Ὁ σπόρος ἐστὶν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ» (Λούκ. 8,11). Ἂς εἶναι οὗτος ἐν ἡμῖν ὡς σπόρος οὐχὶ ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Μετὰ θάνατον, πεςῶν οὗτος εἰς καταλλήλους δι’ αὐτὸν συνθήκας, θὰ δώση ἄφθαρτον καρπόν.
