Έχεις ποτέ σκεφτεί πώς η ζωή στην πόλη επηρεάζει την ψυχολογία σου;

 Λ. Λυκίδη

Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα επηρεάζει την ψυχολογία και την ψυχική μας υγεία με τρόπους που συχνά δεν μπορούμε να φανταστούμε. Μια ενδιαφέρουσα ομιλία στο ΚΠΙΣΝ, στο πλαίσιο του φεστιβάλ «SNFCC Green Weekend 2024: Ιδέες για μια Πράσινη Πόλη», έρχεται να αποκαλύψει τη σχέση του αστικού τοπίου με τον ψυχισμό μας.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ πόσο μικρή και ασήμαντη ένιωσα την πρώτη φορά που αντίκρισα τους τεράστιους ουρανοξύστες και τις γέφυρες του Μανχάταν στη Νέα Υόρκη. Το στρες που βίωνα κάθε φορά που έβγαινα από την είσοδο της πολυκατοικίας μου απευθείας στην πολύβουη και πολυσύχναστη πόλη, όταν για πρώτη φορά στα 23 μου έμεινα στο κέντρο της Αθήνας. Την ηρεμία και την αποφόρτιση που αισθάνομαι κάθε φορά που κατεβαίνω από θορυβώδεις συρμούς και αποβάθρες του Μετρό για να περπατήσω στην ησυχία του προαστίου στο οποίο μένω, ακούγοντας μόνο τα κελαϊδίσματα των πουλιών.

Η ζωή στην πόλη είναι περίπλοκη και επηρεάζει το σώμα και τον ψυχισμό μας με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.

Αυτή την πολύπλοκη και πολυδιάστατη σχέση έρχεται να διερευνήσει η συζήτηση με θέμα «Αστικό τοπίο και ψυχική υγεία», που θα γίνει το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2024 στις 20:00 στον Θόλο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με ελεύθερη είσοδο, στο πλαίσιο του «SNFCC Green Weekend 2024: Ιδέες για μια Πράσινη Πόλη».

Από το εικαστικό εργαστήριο "Το φυτολόγιο του Πάρκου". Green Weekend/Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Σε αυτή, δύο επιδραστικές προσωπικότητες, ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας Ζήσης Κοτιώνης και ο έγκριτος ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Νίκος Σιδέρης, θα συζητήσουν για το πώς το αστικό τοπίο επηρεάζει την ψυχική υγεία των κατοίκων των πόλεων. Ένα θέμα τόσο επίκαιρο αλλά και τόσο συνδεδεμένο με την καθημερινότητα μας, που ίσως σπάνια το σκεφτόμαστε και προβληματιζόμαστε πάνω σε αυτό.

Η ζωή στην πόλη και η ψυχική υγεία

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, το ποσοστό των ατόμων που κατοικούν στις πόλεις αναμένεται να έχει αυξηθεί στο 66% μέχρι το 2050, από το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού που ήταν το 2014. Επιστημονικές μελέτες έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει τη σύνδεση της ζωής στην πόλη με αυξημένο κίνδυνο ψυχικών διαταραχών, όπως άγχος, κατάθλιψη ακόμη και σχιζοφρένεια. Ενδείξεις από τις διάφορες έρευνες αποκαλύπτουν ότι μεγαλώνοντας στην πόλη διπλασιάζεται ο κίνδυνος ανάπτυξης ψύχωσης μετέπειτα στη ζωή μας.

Όπως αναφέρει μελέτη του 2020 από το Vrije Universiteit του Άμστερνταμ, οι άνθρωποι, μετά από τόσα χρόνια εξέλιξης που ζούσαν σε αρμονία με τη φύση και τα ζώα, δεν αισθάνονται άνετα σε τεχνητά περιβάλλοντα όπως τα αστικά κέντρα, που στερούνται πρασίνου και τους αναγκάζουν να ζουν μέσα στην αποξένωση του πλήθους με το οποίο συνυπάρχουν καθημερινά στις μεγαλουπόλεις, χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για τους γύρω τους.

Αυτό επιβεβαιώνουν και έρευνες που μελετούν συγκριτικά τα επίπεδα ψυχικής υγείας στις πόλεις και στις αγροτικές περιοχές. Όπως αναφέρει ο Jordi Alonso, διευθυντής του προγράμματος επιδημιολογίας και δημόσιας υγείας στο νοσοκομείο Hospital del Mar της Βαρκελώνης, «στα αστικά κέντρα παρατηρούνται περισσότερες αγχώδεις διαταραχές, αλλά κυρίως σοβαρές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια».

Μεταξύ των βασικών παραγόντων που οδηγούν σε αυτά τα προβλήματα είναι τα αυξημένα επίπεδα θορύβου, η έλλειψη ανοιχτών χώρων και το άγχος που προκαλεί η αισθητηριακή υπερφόρτωση που βιώνουμε όλοι στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Στην περίπτωση της Αθήνας, η έλλειψη ανοιχτών χώρων είναι χαρακτηριστική. Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο αρχιτέκτονας Ζήσης Κοτιώνης, «το έδαφος της αθηναϊκής πόλης καλύπτεται από κτίρια σε τόσο μεγάλη πυκνότητα, που η αναλογία του ανοιχτού χώρου είναι 2,55 τ.μ. ανά κάτοικο, ποσοστό που είναι το χαμηλότερο στην Ευρώπη».

Green Weekend/Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Όσο για τους παράγοντες που μπορούν να έχουν θετική επίδραση στην ψυχική υγεία των κατοίκων των πόλεων, όλες οι έρευνες συμφωνούν. Είναι οι χώροι πρασίνου που μπορεί να περιλαμβάνουν μικρά ή μεγαλύτερα πάρκα και δεντροφύτευση στους δρόμους. Χώροι στις γειτονιές στους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούν να περπατήσουν ή να γυμναστούν, όπου θα μπορούν να συγκεντρώνονται και να κοινωνικοποιούνται, αλλά και πόλεις απαλλαγμένες από εγκληματικότητα ή κυκλοφορία οχημάτων, ώστε οι κάτοικοι να αισθάνονται ασφαλείς.

Πώς το αστικό τοπίο επηρεάζει τον ψυχισμό

Ρωτήσαμε τον ψυχίατρο -ψυχαναλυτή Νίκο Σιδέρη, έναν εκ των δύο ομιλητών της συζήτησης στο ΚΠΙΣΝ με ποιους τρόπους το αστικό τοπίο επηρεάζει τον ψυχισμό των κατοίκων των πόλεων. «Η διαβίωση στο αστικό περιβάλλον παράγει ορισμένα ιδιαίτερα βιώματα, που προκύπτουν από τη συνάντηση του ανθρώπου με το άγνωστο, το απρόσωπο, το ανοίκειο και την "πειραγμένη" φύση. Το μέγεθος της πόλης κάνει αναπόφευκτη την ύπαρξη άγνωστων χώρων, πραγμάτων και ανθρώπων, τη συνύπαρξη με φαινόμενα που δεν τα φαντάζεται κανείς (σύμφωνα με τη δική του ιδέα για τον κόσμο), που δεν τα χωράει ο νους του», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Αυτή η συνάντηση με το απρόσωπο σύμφωνα με τον κ. Σιδέρη «λειτουργεί ως πηγή αβεβαιότητας και άγχους για τον κάτοικο της πόλης, και αυτό τον οδηγεί σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να κατασκευάσει μια εικόνα που να ξεγελάει το απρόσωπο (ενδυμασία ή επίδειξη διάφορων gadget που υποδηλώνουν μια ιδιότητα, όπως χρήμα, coolness), ενώ από την άλλη μπορεί να τον οδηγεί στην ανομία της καθημερινής ζωής».

Από την έκθεση φωτογραφίας «RIDE AΘENS», του Σπύρου Μπακάλη, Green Weekend/ Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Για τον Νίκο Σιδέρη, «η ζωή στην πόλη δημιουργεί έναν νέο τύπο ανθρώπου που από τη μια γίνεται ναρκισσιστής και εκδηλώνει μεγαλομανία, ανταγωνισμό και εχθρότητα απέναντι στον άλλο, και από την άλλη νιώθει μικρός και βιώνει κατάθλιψη, αίσθημα εγκατάλειψης, ανημπόριας και μηδαμινότητας».

Η εμπειρία της πόλης, του μεγάλου, χαοτικού αστικού κέντρου είναι συχνά απειλητική. «Ο κάτοικος της πόλης «μπορεί να βιώνει την αίσθηση «ξένος στην ίδια μου την πόλη», «μόνος σ’ έρημο τόπο», ακόμη και «μόνος μέσα στο πλήθος». Κάτι σαν την απόξενη μελαγχολία που γεννούν οι πίνακες του Ντε Κίρικο», αναφέρει ο κ Σιδέρης.

Μία κινητή βιβλιοθήκη γεμάτη βιβλία με θέμα τη βιωσιμότητα κάνει στάση στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος στο Green Weekend. Φωτογραφία: Πελαγία Καρανικόλα

Τι μπορεί κανείς να κάνει για να μειώσει τις αρνητικές επιδράσεις της μεγαλούπολης στην ψυχική του υγεία; Ο Νίκος Σιδέρης απαντά: «Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να αποδεχτεί ότι δεν επιλέγει αυτός τις συνθήκες αλλά μπορεί να εναρμονίσει τον εσωτερικό του κόσμο με την εξωτερική πραγματικότητα. Επιπλέον, να προσπαθήσει να γίνει κοινωνός της ζωής της πόλης και να επιδιώκει να τηρεί τους κανόνες του "αστικού παιχνιδιού", να καλλιεργεί τη φιλία, την ευγένεια, την αλληλεγγύη, και να εκφράζεται με λόγο προσωπικό – ακόμη και σε άγνωστες συνθήκες, ακόμη και απέναντι σε άγνωστους ανθρώπους. Το πόσο καλά θα κατορθώσει μια ψυχή να διαβεί σε αυτό το διπλό μονοπάτι ορίζει και το αν οι επιδράσεις του αστικού περιβάλλοντος πάνω της θα έχουν τελικά ισοζύγιο αρνητικό ή θετικό».

.ow.gr