Ο Οκτώβριος με τα πρωτοβρόχια, τα χρυσάνθεμα και τις γιορτές

Το φθινόπωρο είναι μια δεύτερη άνοιξη όταν
κάθε φύλλο, είναι ένα λουλούδι. 

Αλμπέρ Καμύ

 Γράφει η Σοφία Ντρέκου

«Αγαπάω πολύ τον Οκτώβρη. Για πολλούς λόγους... Αρχή ουσιαστική του Φθινοπώρου, μ' ένα παγωμένο αεράκι να σε ανακαινίζει και να σου ανοίγει μια πόρτα επαφής με το κόσμο που πέρασε, τις εποχές που έφυγαν πίσω καθώς και τους ανθρώπους. Είναι μια αίσθηση που είχα από μικρό παιδί. Έπειτα είναι η αγαπημένη μου 28η, επέτειος φωτεινή και λαμπερή μπρος στα πεζούλια του Χειμώνα. Ιστορία με καλό τέλος όπου το δίκιο νικά την αδικία. Τέλος είναι ο Αη Δημήτρης, γιορτάζει το κάστρο μου τον Άγιο του κι εγώ αναπολώ αντρίκια ένα πατέρα Δημήτρη -άγιο προστάτη μου -Θεός σχωρέστον- που μου έλεγε ιστορίες απ' τη κούνια κι όσο περνάνε τα χρόνια και γκριζάρω, καταλαβαίνω τι εννοούσε... Αγαπώ πολύ τον Οκτώβρη.»

Οι δρόμοι των νερών και των κοπαδιών

Ο Οκτώβρης είναι ο μήνας που οι ποιμένες, οδηγούμενοι και από τον οικολογικό καταναγκασμό, αρχίζουν να κατεβαίνουν με τα κοπάδια από τα αλπικά λιβάδια των βουνών στους κάμπους, να ξεχειμωνιάσουν. Όσο αισιόδοξο και άνετο είναι το ανέβασμα ανθρώπων και ζώων μέσα στην ανοιξιάτικη φυσική αλλά και ψυχική ευδία, τόσο αγωνιώδες και επίπονο είναι το κατέβασμα μέσα στη φθινοπωρινή συγκυρία, οπότε η μέρα έχει μικρύνει, τα ζώα εγκυμονούν, οι καιρικές συνθήκες είναι συχνά αντίξοες.

«…Τώρα που τέλειωσε το καλοκαίρι, τώρα που μπαίνει ο μην Οκτώβρης, σαν αυτοκράτωρ με πορφύρα, και πέφτουν οι βροχές του φθινοπώρου, και αναπνέω τις μυρουδιές της μουσκεμένης γης, σκεπτόμενος…» Ανδρέας Εμπειρίκος (1901 - 1975), Οκτάνα

«Ο Οκτώβριος είναι μια συμφωνία μονιμότητας

και αλλαγής.» Bonaro W. Overstreet, Psychologist

Ο Μήνας Οκτώβριος (Διονύσης Π. Σιμόπουλος, Επίτιμος 

Δ/ντής του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου)

Μετά τον τρυγητή Σεπτέμβριο έρχεται ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού μας ημερολογίου, ο Οκτώβριος. Κι επειδή το πιο σημαντικό δώρο του Οκτωβρίου στους γεωργούς είναι οι πολλές βροχές του, γι’ αυτό σε πολλά μέρη ονομάζεται «Βροχάρης», αλλά και μήνας της σποράς, εξ ου και τα ονόματα «Σποριάτης», «Σποριάς» και «Σπαρτός». Είναι η εποχή με τα πρωτοβρόχια και τα χρυσάνθεμα, που βαφτίστηκαν αϊδημητριάτικα και στην Κύπρο οχτωβρούδια. Είναι η εποχή που πρωτανθίζουν τα κυκλάμινα σε πλαγιές και βράχια, όπως τόσο χαρακτηριστικά τραγουδάει ο Γιάννης Ρίτσος: «Κυκλάμινο, κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα/ που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις;».

Η μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 26 του μήνα, έχει δώσει στον Οκτώβριο την προσωνυμία «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Όπως μας αναφέρουν οι Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης: «Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από το λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δυο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν το έτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα».

Τον ίδιο αυτό μήνα γιορτάζεται και η μνήμη του Ευαγγελιστή Λουκά, στις 18 Οκτωβρίου, ο οποίος εκτός του τρίτου Ευαγγελίου συνέγραψε επίσης και τις Πράξεις των Αποστόλων. Ο Λουκάς, όμως, είναι επίσης γνωστός και ως ιατρός, αλλά και ως ζωγράφος, «καθώς σ’ αυτόν αποδίδεται η ιστόρηση των παλαιότερων και αυθεντικών προσωπογραφιών της Θεοτόκου».

Ο μήνας, πάντως, αρχίζει με την εορτή του πολιούχου των Αθηνών, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη στις 3 του μήνα. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Ζωγραφίδης: «Όταν ο Απόστολος Παύλος κατέβηκε από το βήμα του Αρείου Πάγου, δεν φαίνεται να πέτυχε τίποτα το σπουδαίο. Μπορεί η ομιλία του, όπως τη διασώζουν οι Πράξεις των Αποστόλων, να θεωρήθηκε αργότερα καταστατικό κείμενο για τη σχέση του χριστιανισμού με τον ελληνισμό, όμως δεν έκανε καλή εντύπωση στους Αθηναίους. Δυο-τρεις μόνο τον πλησίασαν, γιατί πίστεψαν στα λόγια του, και ανάμεσά τους κάποιος Διονύσιος Αεροπαγίτης…». Κι ενώ τα κείμενα που αποδίδονται σ’ αυτόν ήταν σημαντικά, «γι’ αυτό άλλωστε συνεχίζουμε να τα διαβάζουμε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον και σήμερα», εντούτοις γράφτηκαν πιθανότατα το 520 μ.Χ. από έναν χριστιανό μοναχό συριακής καταγωγής, ο οποίος χρησιμοποίησε νεοπλατωνική γλώσσα και θεωρίες.

Αλλά ο Οκτώβριος συνδέεται επίσης στενά και με τρία σημαντικά ορόσημα της πρόσφατης ιστορίας μας. Όπως μας περιγράφει η Μαρίνα Πετράκη:

«Η νικηφόρα είσοδος στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912 μεταμόρφωσε την αμελητέα Ελλάδα σε υπολογίσιμη δύναμη.

Η απόρριψη του φασιστικού τελεσίγραφου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συμπύκνωσε σε μια λέξη την ομοψυχία και αγωνιστικότητα που στήριξαν, πέρα από κάθε ελπίδα και απελπισία, τον αγώνα στα βουνά της Αλβανίας, στις πόλεις και την ύπαιθρο της κατεχόμενης Ελλάδας.

Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 πυκνώνει συμβολικά το πέρασμα από τον εφιάλτη του εξανδραποδισμού στις προσδοκίες, και τις διαψεύσεις, του μεταπολεμικού κόσμου μας».[3]

Βίντεο: «Τσοπανάκος ήμουνα». Ηχογράφηση του 1910 δημοτικού τραγουδιού. Θυμηθείτε το παλιό σήμα της Ελληνικής ραδιοφωνίας κατά την έναρξη του προγράμματος με τις κουδούνες.» Τραγούδι με προέλευση από την Αιτωλοακαρνανία Στερεάς Ελλάδας. Ο ρυθμός του κομματιού είναι 8/8 (3-3-2), χορεύεται ως «ΣΥΡΤΟΣ» και κινείται σε δρόμο Νιγκρίζ.

«Φθινοπωρινή μέρα» του Ράινερ Μαρία Ρίλκε

«Κύριε, ήρθε η ώρα. Το καλοκαίρι ήταν πολύ μεγάλο. 

Άφησε τον ίσκιο σου πάνω απ' τα ηλιακά ρολόγια, 

και στα λιβάδια ξαμόλα τους ανέμους.  

Διέταξε τους τελευταίους καρπούς γεμάτοι να 'ναι, 
δωσ' τους ακόμα δυο μέρες ζεστές σαν νότου, 

στην τελειότητα ώθησέ τους και κυνήγα 

στο δυνατό κρασί την στερνή γλύκα 
Όποιος δεν έχει τώρα σπίτι, πια δεν θα χτίσει. 

Όποιος τώρα μόνος είναι, θα παραμείνει για πολύ, 
θα ξαγρυπνά, θα διαβάζει, 
θα γράφει γράμματα μακροσκελή 

και στις αλέες θα περιφέρεται εδώ και κει 

πηγή