ὁ ὑπερόπτης τῶν κάτω ❞

 _____

Αυτό που θελήσαμε να επισημάνουμε με αυτή την ανάρτηση είναι η εξέλιξη της σημασίας της λέξης. Στη σημερινή σημασία της λέξης "υπερόπτης" «αλαζόνας» δεν είναι ευκρινής η αρχική σημασία «αυτός που βλέπει από ψηλά» (κατ' επέκταση που περιφρονεί κάτι)

 

Η λέξη είναι σύνθετη από τα "ὑπερ- + -όπτης" < θ. οπ-, το οποίο απαντά σε λέξεις σχετικές με την όραση, πβ. τον παρακ. ὄπ-ωπ-α «έχω δει», καθώς και τα οµόρριζα ὄψις (< *ὄπ-σις), ὀπτικός (βλ.λ.), πβ. κ. ἐπ-όπ-της, αὐτ-όπ-της).

Πρόκειται για φράση από ύμνο προς τον άγιο Σάββα (5 Δεκεμβρίου), η οποία μπορεί να κατανοηθεί μόνο μαζί με το συμπλήρωμά της:

❝ὁ ὑπερόπτης τῶν κάτω

καὶ έραστὴς τῶν ἄνω❞

( = αυτός που περιφρονεί τα επίγεια, και αγαπά τα επουράνια)

Η χρήση της πρόθεση "ὑπὲρ" ( = πάνω) ως αντίθεσης προς τα "κάτω", είναι ένας αριστοτεχνικός συνδυασμός της κυριολεκτικής με τη μεταφορική σημασία.

Παραθέτουμε ολόκληρο τον ύμνο:

❝ Ὁ ὑ π ε ρ ό π τ η ς τῶν κάτω καὶ παρεπίδημος (*),

ὁ ἐραστὴς τῶν ἄνω καὶ ἐρημοπολίτης,

Σάββας ὁ θεόφρων, πάντας ἡμᾶς

ἑορτάσαι προτρέπεται

τῆς πρὸς Θεὸν ἐκδημίας αὐτοῦ πιστῶς

τὴν ἡμέραν τὴν σεβάσμιον❞ .

(*) ενδιαφέρον έχει και η λέξη "παρεπίδημος": ο ξένος που μένει προσωρινά σε έναν τόπο· ο πάροικος