❝ γκιαούρης ❞ ~

Η λ. “γκιαούρης ” είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται για εξελληνισμένη μορφή της τουρκικής λ. “gâvur ” (και σε παραλλαγή “giâvur ” ), λ. με την οποία αποκαλούσαν μειωτικά και προσβλητικά οι Τούρκοι τους μη μουσουλμάνους και κυρ. χριστιανούς (ο Κριαράς καταγράφει στην ελληνική μεσαιωνική δημώδη γραμματεία και τους τύπους ’γιαούρης· καβούρ· καούρ’).

 

 

Περσική και τουρκική προέλευση

Η τουρκική λ. προέρχεται από την περσική λ. “gabr ” η οποία δήλωνε τον αρχαίο Πέρση, τον Μάγο του Ζωροαστρισμού, τον οπαδό της λατρείας της φωτιάς, τον πυρολάτρη, κατ’ επέκτ. τον ειδωλολάτρη και από την ισλαμική εποχή τον άπιστο (τον μη πιστό στο ισλάμ).

Η λ. απαντά στη Farsi (τα Περσικά) και με τη μορφή “gāvr ” και τους τύπους “gaur ”, “gāwur ” που δηλώνουν κυρ. τον ειδωλολάτρη, τον πυρολάτρη, τον άπιστο κατ’ επέκταση.

Σχέση με την αραβική λ. “kaffir”

Τόσο η τουρκική όσο και η περσική λ. ανήκουν ετυμολογικά στην ίδια οικογένεια με την αραβική λ. “kaffir ” «άπιστος, αυτός που δεν δέχεται τον Θεό [τον Αλλάχ], που αρνείται να πιστέψει», από την οποία προέρχεται η επίσης μειωτική και υβριστική λ. “κάφρος”.

Η λ. ‘ kaffir ’υπάρχει επίσης στα Τουρκικά και στα Περσικά, όμως η τουρκική λ. ‘ gâvur ’περιορίστηκε να δηλώνει τους χριστιανούς και μάλιστα τους ορθόδοξους Έλληνες.

 

«Γκιαούρ Ιζμίρ»

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Τούρκοι αποκαλούσαν την Σμύρνη, η οποία είχε κυρίως ελληνικό πληθυσμό, “Γκιαούρ Ιζμίρ ” (‘ Gâvur Izmir ’), δηλ. Γκιαούρικη Σμύρνη.

“Giaour” στα Αγγλικά

Η λ. στα Αγγλικά είναι “giaour ” και με τον τίτλο αυτό (‘ The Giaour: A Fragment of a Turkish Tale ’) υπήρξε διάσημο ποιητικό έργο του μεγάλου φιλέλληνα λόρδου Βύρωνος (1813), το οποίο συνέθεσε μετά από ταξίδι του στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

 

Ο Ντελακρουά και ο Γκιαούρης

Από το έργο αυτό, που αναφέρεται στον έρωτα της Λεϊλά -μιας σκλάβας στο χαρέμι του πασά Χασάν- για έναν Γκιαούρη, τη δολοφονία της από τον Χασάν και την εκδίκηση του Γκιαούρη, εμπνεύστηκε τον θέμα του γνωστού πίνακά του ‘ Η μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά (Χασάν) ’(‘ Combat du Giaour et du Pacha ’) ο περίφημος Γάλλος ζωγράφος -και θαυμαστής του λόρδου Βύρωνα- Ευγένιος Ντελακρουά (ο οποίος ζωγράφισε και την πασίγνωστη «Σφαγή της Χίου» κ.ά.).

____________