«Κουτσοί στραβοί στόν Άγιο Παντελεήμονα»: Τό πραγματικό νόημα τής γνωστής παροιμίας.

 

Ή γνωστή παροιμία «Κουτσοί, στραβοί στόν άγιο Παντελεήμονα ξεπεζεύουνε!» έχει σχέση μέ τήν ιδιότητά του αυτή.

Ή πλούσια παράδοσή μας, έχει πληθώρα ιστοριών γιά τόν Άγιο τών αναπήρων καί τών τυφλών όπως έγινε γνωστός σευ μεγάλο βαθμό.

Τό πραγματικό του όνομά του ήταν Παντολέων, ένεκα όμως τής φιλανθρωπίας του, καθώς ελεούσε τούς πάντες, μετονομάστηκε σέ Παντελεήμων.

Καί καθώς δέ θεράπευε μονάχα, αλλά φρόντιζε καί νά ελεεί τούς πεινασμένους, νά προσφέρει άρτο σέ όσους δέν είχαν νά φάνε, καθιερώθηκε στη συνείδηση τού λαού μας καί ώς «ό προστάτης τών αρτοποιών»!

Ο Γεώργιος Μέγας στο έργο του «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας» καταγράφει χαρακτηριστικά:

«Οί τρόποι με τους οποίους ο άγιος παρέχει πλούσια τις θεραπείες του είναι πολλοί και διάφοροι. Συνήθως οι ασθενείς προσφεύγουν στ’ αγιάσματά του. Στήν Κίο (Καύκασο) «όποιος πονούσε πήγαινε στον άγιο Παντελεήμονα κι έπαιρνε ένα βάσταγμα (αφιέρωμα) από την εικόνα του και το κρεμούσε στο εικονοστάσι του. Τό είχεν εκεί, ώσπου να γινότανε καλά ο άρρωστος, κατόπιν έκανε κι αυτός ένα όμοιο βάσταγμα κι επήγαινε και τα κρεμούσε και τα δύο στον άγιο Παντελεήμονα».»

«Ό Άγιος Παντελεήμονας ήταν ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στον Πόντο, όπως αναφέρει και ο Ιωάννης Μελετίδης. Ήταν και είναι γιατρός για όλες τις ασθένειες και τα σωματικά ελαττώματα. Χαρακτηριστικά έλεγαν:

«Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί στόν Αι Παντελεήμονα» (δηλαδή όπου κουτσοί καί όπου στραβοί στόν άγιο Παντελεήμονα).

Όλοι προσδοκούσαν ότι θά έβρισκαν γιατρειά από τον Άγιο. Μόνο η γερασμένη καρδιά, πίστευαν, δέν παίρνει θεραπεία. «Οί άρρωστοι ολ’ χαίρουνταν, ελπίζ’ νε νά λαρούνταν και μονάχον το γερασμένον η καρδά λαρωμονήν κι παίρει (δηλ. οί άρρωστοι όλοι χαίρονταν, ελπίζανε νά θεραπευτούν καί μόνο ή γηρασμένη ή καρδιά θεραπεία δέν παίρνει)».

Στόν Πόντο καί το Καρς (Καύκασος) υπήρχαν πολλές εκκλησίες καί εξωκλήσια στή χάρη του Αγίου. Μάλιστα λέγεται πώς τήν ημέρα της γιορτής του επικρατούσε αυστηρά αργία από κάθε χειρωνακτική εργασία. Εξαίρεση, αποτελούσε μόνο η βοήθεια σε χήρες, ορφανά και ανήμπορους.

Ή συρροή του κόσμου στα θρησκευτικά πανηγύρια, που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στα εξωκλήσια. Πήγαιναν και από μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια, ως τάμα για να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στον Άγιο για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Μάλιστα, έταζαν ή έφερναν τάματα.

Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού: «Τάζ’νε λαμπάδας σον Αέρ’ ελάδ’ στην Παναϊαν και τριπόπαδοι λουτρούεμαν σον Αε – Παντελεήμον» (δηλ. τάζουν λαμπάδες στον άγιο Γεώργιο, λάδι στην Παναγία και λειτουργία από τρεις παπάδες στον άγιο Παντελεήμονα).

Τήν βοήθεια τού Αγίου τήν επικαλούνταν ακόμα καί οί Μουσουλμάνοι. Άναβαν κεράκι και έφερναν τάματα κατάλοιπο ίσως άλλων εποχών ίσως πρώην χριστιανικής πίστης ή ακόμα και κρυπτοχριστιανοσύνης.

Μετά τή θεία λειτουργία ακολουθούσε διασκέδαση με χορούς και τραγούδια.