Η ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ-Σχόλια στην σημειολογία της ταινίας «Πολίτικη Κουζίνα»

 

Η εποχή μας είναι από τις σπάνιες εκείνες ιστορικές περιόδους όπου ο άνθρωπος αναπτύσσεται σ`ένα πολιτισμικό περιβάλλον, που λείπει το παραμύθι και ο μύθος. H ποίηση και η μουσικότητα της ζωής, έχουν παραδοθεί άνευ όρων στην τεχνολογική πεζότητα, και στην εικονική πραγματικότητα της πληροφορίας.
Όπως παρατηρεί εύστοχα ο διανοούμενος Χρόνης Μίσσιος «σε μερικά χρόνια ακόμη(αν δεν είναι ήδη γεγονός) τα παιδιά δεν θα μπορούν να κατανοήσουν τους στίχους του Μάρκου Βαμβακάρη «τα ματόκλαδα σου λάμπουν, σα τα λούλουδα του κάμπου» διότι θα τους λείπει η αμεσότητα της επαφής και η εμπειρία της ζωής.
Η πλειοψηφία των παιδιών δεν θα έχει την βιωματική νοημοσύνη, αλλά την πληροφοριακή και εικονική. Ο κάμπος, το φεγγάρι, η θάλασσα, το γαλάζιο του ουρανού, κ.α δεν θα είναι πλέον εμπειρία αλλά πληροφορία. “Στην εποχή μας, διαρκώς και περισσότερο, κυριαρχούν τα μετρήσιμα, ποσοτικά μεγέθη. Το ποσοστό του πληθωρισμού, τα δημόσια ελλείμματα, ο αριθμός των τηλεοράσεων ανά κάτοικο, ο αριθμός των κατοίκων ανά πολυκατάστημα. Μη αμφισβητώντας ότι και αυτά έχουν κάποια σημασία, είναι καιρός να διερωτηθούμε για τα μη μετρήσιμα μεγέθη: από την άξια της φίλιας έως το φευγαλέο πρόσωπο μιας γυναίκας, από το τραγούδι που ακούστηκε μέσα στη νύχτα έως τη μοναξιά την καθημερινή και τη μοναξιά την άλλη, από τα χέρια που σφίχτηκαν σε μια διαδήλωση-κι εκείνα τα χέρια, που εν γνώσει του παραμυθιού ορκίστηκαν αιώνια. Τα μη μετρήσιμα μεγέθη είναι η ίδια η ζωή, τα μετρίσιμα η αποτύπωση της ζωής στον υπολογιστή.” Απόσπασμα από τα «Κοσμογραφήματα» του Γιώργου Γραμματικάκη.

Σε μια από τις σημαντικότερες ελληνικές ταινίες των τελευταίων δεκαετιών «Πολίτικη Κουζίνα» παρουσιάζονται με ξεκάθαρο τρόπο οι δυο διαφορετικές προσεγγίσεις της ζωής και των νοημάτων της. Δηλαδή της βιωματικής νοημοσύνης και της πληροφοριακής ή εικονικής.
Απ` τη μια μεριά έχουμε την κατανόηση της ζωής, ως εμπειρία και γεύση και απ` την άλλη την ζωή που είναι αποτέλεσμα ιδεολογικοποιημένων γνώσεων και ιδεατών θεωρημάτων.
Ο παππούς του έργου γνήσιο τέκνο της καθ` ημάς Ανατολής, μεταδίδει στον εγγονό του την τέχνη της ζωής. Μια κατανόηση και εκμάθηση που αγκαλιάζει τον όλο άνθρωπο, χωρίς να κατηγοριοποιεί την υπόσταση του σε ανώτερα και κατώτερα σημεία.
Η βιωματική νοημοσύνη είναι η εμπειρία της ζωής, όταν ο άνθρωπος ψυχή και σώμα μετέχει στην διαδικασία της, γεύεται το δώρο αυτό του Θεού «εκ του μη είναι εις το είναι» και δεν τεμαχίζεται βάναυσα και ολοκληρωτικά στα ιδεολογικά τραπέζια του κόσμου τούτου.
Ο παππούς του έργου μαθαίνει τον νεαρό εγγονό του, να αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τους ανθρώπους μέσα από τις γεύσεις, από τον κόσμο των αισθήσεων και όχι του αισθησιασμού, του εμπειρικού και όχι φαντασιακού, από το πραγματικό και άμεσο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι του παραδίδει μαθήματα κοσμολογίας, μέσα από τις γεύσεις και τα αρώματα των μπαχαρικών.
Η εμμονή του Γέρο ανατολίτη να μάθει το παιδί την βαθύτερη τέχνη της μαγειρικής, έχει να κάνει με την αντίληψη του, πως η ζωή δεν μαθαίνεται oύτε κατανοείτε μέσα από ιδεολογήματα, και αποστειρωμένες γνώσεις, αλλά από την αμεσότητα της εμπειρίας και τελικά της γεύσης που αφήνει αυτή στον άνθρωπο.
Τι άλλωστε είναι ο ίδιος Θεός κατά τους πατέρες τις καθ` ημάς παραδόσεως, εκτός από σχέση και γεύση ζωής;
Την ίδια αυτή εποχή η Ελλάδα έχει καταστεί πολιτιστικό φέουδο της «Δύσεως» και έχει απολέσει αυτή την γνώση ζωής.
Γι` αυτό τον λόγω -βλέπουμε στην ταινία- πως όταν η οικογένεια Ιακωβίδου, μεταφέρετε από την Πόλη στην Αθήνα, -δηλαδή από το πολιτιστικό κέντρο της καθ` ημάς παραδόσεως στο εθνικό κέντρο της πολιτιστικής μας παραμορφώσεως- καλούν τον ιερέα της ενορίας να τους κάνει αγιασμό. Και όταν ο ιερέας αντιλαμβάνεται ότι ο γιος της οικογένειας ασχολείται με την παρασκευή του φαγητού, δίδει την συμβουλή το παιδί να παρακολουθήσει μαθήματα κατηχητικού για να μάθει καλά και ωφέλιμα πράγματα στην ζωή του και όχι μαγειρέματα, γεύσεις και αρώματα.
Η σημειολογία αυτής της σκηνής που περιγράψαμε παραπάνω είναι εμφανής. Η κουζίνα, οι γεύσεις και τα αρώματα, συμβολίζουν σε οντολογικό επίπεδο την εμπειρία και την αμεσότητα με την ζωή.

Αντίθετα το κατηχητικό αυτής της περιόδου στην Ελλάδα σημαίνει την ιδεολογοικοποίηση της πίστεως από εμπειρία σε εγκεφαλική γνώση. Από πανηγύρι της ζωής απέναντι στον ηττημένο δια Ιησού Χριστού θάνατο, σε κανόνες και τρόπους «χριστιανικής» συμπεριφοράς.
Ήταν η εποχή όπου η Ελλάδα γνώριζε το ευσεβιστικό κίνημα της Ευρώπης(πιετισμός) που κατάστρεψε ένα πολιτισμό εμπειρίας μετατρέποντας τον σε ιδεολογία.
Τα κατηχητικά σχολεία προσπαθούσαν να δημιουργήσουν καλούς και ηθικούς ανθρώπους, με τρόπους και καλή συμπεριφορά και όχι νικητές του θανάτου και θριαμβευτές της ζωής. Σημασία είχε τι και πόσα γνώριζες και όχι τι ζούσες.
Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς πάνω στην εξαίρετη αυτή κινηματογραφική επιτυχία «πολίτικη κουζίνα». Εκείνο όμως που είναι σημαντικό να προσέξουμε, είναι ότι μας μεταφέρει με απαράμιλλο τρόπο στην αναγκαιότητα της βιωματικής νοημοσύνης ιδιαίτερα στον σύγχρονο κόσμο.
Ένας κόσμος που ολοένα και περισσότερο χάνει την αμεσότητα της εμπειρίας και του βιώματος.
Το μέλλον του κόσμου δεν μπορεί να ετοιμάζεται σε αποστειρωμένες αίθουσες και εργαστήρια εικονικής γνώσεως. Ούτε η ζωή γνωρίζεται μέσα από μια πληροφοριακή παιδεία.
Η ζωή δεν δέχεται κενά , δεν ανέχεται πράγματα λειψά. Ο άνθρωπος για να είναι άνθρωπος πρέπει να γευθεί, να αισθανθεί, να χαρεί και να λυπηθεί, να πετύχει και να αποτύχει, να παρατηρήσει και στο τέλος να γνωρίσει. Διαφορετικά θα πενθήσει για μια ζωή που δεν έχει ζήσει, καθώς «δεν ζουν την ζωή η ψυχές οι δειλές…….»