Εδώ, τον 14ο αιώνα, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ίδρυσε Σκήτη. Και εδώ ασκήτευσαν μεγάλοι Άγιοι της Ορθοδοξίας όπως ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, ο Άγιος Θεωνάς, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Όσιος Αντώνιος. Το μοναστήρι είναι ένα «Άγιον Όρος εκτός Αγίου Όρους», όπως λέγεται συχνά. Υπήρξε ένα καταφύγιο για Σλάβους ιερωμένους και μοναχούς που αναζητούσαν πνευματική ανάπαυση.
Για πρώτη φορά, η Μονή ανοίγει τις πύλες της και μας αποκαλύπτει τον αθέατο κόσμο των μοναχών. Στην πύλη, μας υποδέχεται ο π. Παντελεήμων και μας ξεναγεί στα ασκηταριά στις σπηλιές και στα κελιά των μοναχών όπου η σιωπή μιλά περισσότερο από τις λέξεις. Ο ηγούμενος, γέροντας Πορφύριος, μας δείχνει το καθολικό και μας μιλά για το βάθος και την αξία αυτής της Ιεράς Μονής. Ο πατέρας Αιμιλιανός μας ανοίγει την καρδιά του, περιγράφοντας τη ζωή ενός μοναχού σήμερα. Μέσα σε μια φυσική σπηλιά, φιλοξενήθηκε η έκθεση για τα 50 χρόνια του π. Αρσένιου, ενός ηγουμένου που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη Μονή.
Ο Στέργιος Συγουλιάνος μάς ξεναγεί σε αυτήν την ξεχωριστή έκθεση, που έγινε μέσα στη γη σε μια σπηλιά, αλλά ανέδειξε ουρανό. Σπουδαίος θησαυρός της Μονής είναι και η βιβλιοθήκη της, με ανεκτίμητους κώδικες και παλαίτυπα που διαφυλάσσονται με σεβασμό. Η Μονή σήμερα δεν είναι τουριστικός προορισμός. Δεν είναι κοσμική επίδειξη. Είναι μια ζωντανή πνευματική εστία, που λειτουργεί με την ταπεινότητα και το ήθος του Αγίου Όρους. Όμως οι ανάγκες της είναι μεγάλες. Τα κτίρια χρειάζονται άμεσα αποκατάσταση, και η υποστήριξη είναι αναγκαία. Όπως τόνισε και ο Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων: «Δεν μας τιμά το γεγονός ότι αυτό το μοναστήρι έχει τόσες δυσκολίες. Δεν πρέπει να το αφήσουμε πίσω». Είναι λυπηρό να βλέπει κανείς έναν τέτοιο πολιτιστικό και πνευματικό θησαυρό να καταρρέει, την ώρα που τρεις μοναχοί παλεύουν σιωπηλά για να τον κρατήσουν ζωντανό. Η Βέροια έχει ιστορία, έχει ευεργέτες, ανθρώπους που άφησαν αποτύπωμα με την καρδιά και το έργο τους. Ίσως είναι η στιγμή κάποιοι να στρέψουν το βλέμμα τους προς τα εδώ. Και αν η Πολιτεία δείχνει ένα σκληρό και αδιάφορο πρόσωπο, ίσως οι Έλληνες της Ομογένειας, στην Αμερική, στην Αυστραλία, να κρατούν ακόμα μέσα τους εκείνη τη βαθύτερη ευαισθησία για τις ρίζες μας. Αξίζει να μάθετε για το «Άγιον Όρος της Βέροιας. Δεν ζητείται πολυτέλεια. Ζητείται σεβασμός. Μια πράξη αγάπης και ευθύνης. Πριν αποχαιρετήσουμε τους μοναχούς, ο λόγος του γέροντα Πορφύριου μάς αγγίζει: «Τα παιδιά να μάθουν να αγαπάνε γνήσια και ειλικρινά και να μην προδίδουν την αγάπη του εύκολα». Ένα μήνυμα που ξεπερνά τους τοίχους της Μονής και φτάνει ίσια στην καρδιά.
