Όταν η επιστήμη έγινε τύραννος

 

 του Marcello Veneziani

Η επιστήμη ως απόλυτη πίστη, η τεχνολογία ως βασίλισσα του κόσμου, το εμβόλιο ως το βάπτισμα της νέας θρησκείας. Και από την άλλη, η ακύρωση κάθε θρησκευτικής, ανθρωπιστικής, πολιτικής και αστικής, ιστορικής και πολιτιστικής αναφοράς. Πώς να ονομάσουμε αυτή την εποχή που ξεκίνησε με την πλανητική κυριαρχία των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ; Η εποχή του επιστημονισμού. Η επιστήμη γίνεται ιδεολογία, η δεισιδαιμονία και η τεχνολογία τροποποιεί τον κόσμο, τη φύση, την ανθρωπότητα, γίνεται όργανο τριχοειδούς ελέγχου και μέσο παγκόσμιου κέρδους. Το καπιταλιστικό σύστημα και ο σοβιετικός κομμουνισμός βρήκαν ένα κοινό αλλά ανταγωνιστικό σημείο στην απεριόριστη επέκταση της επιστήμης και της τεχνολογίας, στην υπηρεσία της εξουσίας και της «προόδου».
Ένας παγκοσμίου φήμης βιολόγος, ένας γενετιστής, μίλησε για την επιστήμη στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα. Ονομαζόταν  Giuseppe Sermonti , γεννημένος το 1925, πέθανε πριν από πέντε χρόνια. Αυτός ο αέρας ενός ηλικιωμένου ξιφομάχου, λίγο του d'Artagnan, λίγο του καρδινάλιου Richelieu, ο Sermonti επαναστάτησε ενάντια στα δόγματα του εξελικτικού, του επιστημονικού προοδευτισμού και του τεχνοκρατικού ντετερμινισμού και δημοσίευσε ένα βιβλίο που ανταγωνίστηκε τον ιδεολογικό και επιστημονικό θόλο. Το ονόμασε Το Λυκόφως του Επιστημονισμού και βγήκε το 1971 σε εκείνη την επιτυχημένη και μαχητική σειρά Rusconi στήν.διεύθυνση Alfredo Cattabiani. Το θέμα του βιβλίου του είναι το θέμα των ημερών μας: ο καθορισμός ορίων στην επιστήμη, η αποκατάσταση της αξιοπρέπειας της έρευνας και όχι μόνο της τεχνικής εφαρμογής. Αμφισβητεί τον ισχυρισμό της να συμπεριλάβει μέσα στα σύνορά της ολόκληρο το σύμπαν και όλη τη γνώση. Ο Σερμόντι επιτέθηκε στους «απόλυτους επιστήμονες», στον «επιστημονικό κληρικαλισμό», γνωρίζοντας ότι πέρασε για αντιδραστικός. Έκτοτε είχε αναφερθεί στα απειλητικά και «απαίσια» σχέδια γενετικής τροποποίησης του ανθρώπου. αντιμετώπιζε ήδη τη ρύπανση και την οικολογία, κατήγγειλε την εξειδίκευση και τους κινδύνους ενός πολέμου κατά της φύσης και της πραγματικότητας, που θα προκαλούσε ασύγκριτη βιολογική και πνευματική ζημιά. Σημείωσε την υποταγή της επιστήμης, μέσω της τεχνολογίας, στη βιομηχανία, τα φαρμακευτικά προϊόντα και την παραγωγή. Υπέδειξε τους ιδρυτικούς μύθους της με τρεις συμβολικές μορφές: τον Νάρκισσο τον μάταιο, τον Τιτάνα τον αλαζόνα και τον Φάουστ τον διαβολικό. Η μυθολογία της προόδου έσβησε κάθε μύθο, κάθε σύμβολο και κάθε ιεροτελεστία από την ανθρώπινη ζωή και προέβλεψε την έλευση ενός νέου ολοκληρωτικού δεσποτισμού. Έκανε έκκληση για επιστροφή στη λιτότητα και την απλότητα και ως καταφύγιο από την καταναλωτική κοινωνία.
Ακολούθησε ένα άλλο βιβλίο του, το μήλο του Αδάμ και το μήλο του Νεύτωνα, στο οποίο ο Σερμόντι αναφέρθηκε στη σχέση μεταξύ μύθου και επιστήμης, μεταξύ μεταφυσικής και φυσικής. Εμφανιζόταν πάντα στη σειρά Rusconi, μαζί με άλλους τίτλους που πολεμούσαν ενάντια στη σκοταδιστική επιστήμη (τίτλος ενός φυλλαδίου του Jean Josipovici, φιλόσοφου, επιστήμονα, «υιοθετημένου στο Κάιρο από μια αίρεση των Σούφι»). Ο Sermonti άσκησε μια πιεστική κριτική στον εξελικτισμό. Αξιομνημόνευτο ήταν το βιβλίο του, Μετά τόν εξελικτισμό, που γράφτηκε με τον παλαιοντολόγο Roberto Fondi ενάντια στη δογματική μισαλλοδοξία των νεοδαρβινικών, που δεν παραδέχονται κανέναν άλλο ορίζοντα ή υπόθεση πέρα ​​από τον δικό τους. Σύμφωνα με τον Sermonti, για την εξελικτική θεωρία τα πάντα διαμορφώνονται τυχαία, από βαθμούς και από τον «οπορτουνισμό». Είναι μια θεωρία που προέρχεται από τη βιολογία, "έχει μια εξήγηση για όλα" και ανάγει τα πάντα στο εξελικτικό και επιλεκτικό πρότυπο. εφαρμόζεται στον κοινωνιολογικό, ψυχολογικό, καλλιτεχνικό, πολιτικό, κοινωνικό, ιστορικό πεδίο. Από επιστήμη γίνεται επιστημονισμός.
Μετά από τριάντα χρόνια έρευνας ως επιστήμονας και γενετιστής, αφού μελέτησε μικρόβια και διεύθηνε τη Rivista di Biologia, ο Sermonti έστρεψε τα ενδιαφέροντά του πέρα ​​από την αυστηρά επιστημονική σφαίρα. Ακολούθησαν και άλλα έργα, όπως Η επιστημονική ψυχή, που ανέλαβε πρόσφατα και δημοσιεύτηκε από τον Lindau: από Μια επιστήμη χωρίς ψυχή στο Ταό της βιολογίας, από τις απολαύσεις της βιολογίας στην Αλχημεία των παραμυθιών, που εισήγαγαν οι Giulio Giorello και Élémire Zolla. Ο Sermonti άνοιξε την επιστήμη σε άλλα πνευματικά σύμπαντα: τη σύγκριση με την ψυχή και τήν anima mundi, με την αλχημεία και την ιερή επιστήμη. Υποστήριξε την ιερή και συμβολική προέλευση πολλών τεχνικο-επιστημονικών ανακαλύψεων, που μόνο αργότερα χρησιμοποιήθηκαν για πρακτικούς και χρηστικούς σκοπούς, σκέφτηκε την επιστήμη που είναι σήμερα «η πρώτη θρησκεία που ισχυρίζεται ότι κάνει προσήλυτους υπερηφανευόμενη γιά τα δικά της οφέλη παρά τή δική της αλήθεια". Σύμφωνα με τον Sermonti δεν πρέπει να αναζητήσουμε τον μηχανισμό αλλά την τάξη που κυριαρχεί στα πράγματα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, υποστηρίζει ο Sermonti, και ο επιστήμονας έχει το καθήκον όχι να διαλύσει το μυστήριο και το θαύμα της φύσης, αλλά να τα καλλιεργήσει. Παραδοσιακές γνώσεις, αναγνώσεις ποιητών και λογοτεχνών, μελετητών του ιερού, των συμβόλων και των αρχετύπων, εναλλάσσονταν στο Sermonti με επιστημονικές αναφορές.
Συνάντησα τον Σερμόντι πολλές φορές, μου έστειλε τα βιβλία του με φιλικές αφιερώσεις, πήγα να τον δω όταν αποφάσισε να φύγει από τη Ρώμη για το καταφύγιό του στην Καλκάτα. Στη συνέχεια τον θυμάμαι με τον αδελφό του Ρουτίλιο, στον οποίο αφιέρωσε το Τάο της βιολογίας, έναν αγωνιστή και ιστορικό παθιασμένο με τον φασισμό, πάνω στον οποίο έγραψε ένα μνημειώδες έργο με τον Πίνο Ραούτι. Ο άλλος πιο διάσημος αδερφός του ήταν ο συγγραφέας και μελετητής του Δάντη Vittorio Sermonti, ο οποίος σκεφτόταν διαφορετικά από τον Rutilio και από αυτόν. Ο Τζουζέπε εξιστόρησε τις πολλές ατυχίες που του συνέβησαν όταν επιστήμονες, εξελικτικοί και μαρξιστές ξεσήκωσαν εναντίον του έναν υγειονομικό κλοιό. Μου είπε επίσης (και αργότερα έγραψε για αυτό στο Delights of Biology) ότι ο Guido Ceronetti εγκατέλειψε τη συνεργασία του με την L'Espresso αφού λογοκρίθηκε η κριτική του για ένα έργο του Sermonti.
Ο επιστημονισμός που κατήγγειλε ο Sermonti πριν από περισσότερο από μισό αιώνα είναι ακόμα στη μόδα, αν και με άλλο όνομα. Πράγματι, ισχύει σήμερα περισσότερο από χθες, με τη μορφή τεχνοεπιστημοσύνης, μεταξύ τεχνητής νοημοσύνης, αλγορίθμων και γενετικών χειρισμών. Το βιώνουμε κάθε μέρα. η ίδια η πανδημία ήταν μια μαζική άσκηση, μια πρόβα τζενεράλε. Είναι παρήγορο να γνωρίζουμε ότι υπήρχαν και υπάρχουν επιστήμονες που δεν ανάγουν το σύνολο σε ένα μέρος, τον κόσμο σε μια φανατική ιδεολογία, τη ζωή σε ένα χαοτικό και τυχαίο κουβάρι σωματιδίων, που μπορούμε να αλλάξουμε κατά βούληση. Αναγνωρίζουν όμως μια μορφή, μια τάξη και ένα νόημα στη ζωή, τα όριά της και το ιερό της μυστήριο. Sermonti, ο βιολόγος που έγραψε ποίηση για το σύμπαν.

πηγή