Ο αγώνας των Κυπρίων εθελοντών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Άλλη μια σελίδα που -και αυτή- έμεινε έξω από τα επίσημα βιβλία της κυπριακής Ιστορίας είναι ο αγώνας που ξετυλίχθηκε πριν 74 χρόνια σε ολόκληρη την Κύπρο. Ο αγώνας των Κυπρίων εθελοντών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι με το τέλος του πολέμου ζητούσαν να αποστρατευτούν.

Οι Κύπριοι μπαίνοντας εθελοντικά στις βρετανικές δυνάμεις για να πολεμήσουν το χιτλεροφασισμό είχαν την ελπίδα (αυταπάτη;) ότι οι αποικιοκράτες θα ...εκτιμούσαν τη στάση αυτή και θα παραχωρούσαν στην Κύπρο την ελευθερία της. ‘Οχι μόνο δεν έγινε αυτό, αλλά από την επόμενη μέρα του τέλους του πολέμου έδειξαν ότι είχαν άλλα σχέδια. Αρνούνταν να αποδεσμεύσουν τους Κύπριους στρατιώτες, τους οποίους σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν στην καταστολή των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που άρχισαν να ξεσπούν στη Μέση Ανατολή. Έτσι επιστρέφοντας στην Κύπρο από την Ιταλία, την Αίγυπτο και αλλού, οι Κύπριοι στρατιώτες πήραν διαταγή να παρουσιαστούν μετά την άδεια τους στο Βαρώσι. Ήταν προφανές ότι απο εκεί θα μεταφέρονταν στις γειτονικές χώρες.

Τα μέλη του ΑΚΕΛ που δραστηριοποιούνταν μυστικά μέσα στις τάξεις του στρατεύματος, μπήκαν τότε μπροστά για να οργανωθεί η αντίδραση και να ματαιωθούν τα σχέδια των Βρετανών. Οι μαρτυρίες του Πουμπουρή, του Κουρτελλάρη, του Αχιλλέα Πυλιώτη είναι σελιδες μιας ιστορίας που για τους περισσότερους δεν ακουστηκε ποτέ. Στην πρώτη αναφορά της μονάδας του Βασιλικού Μηχανικού στο «Τράνζιτ Καμπ» του Βαρωσιού, οι πρώτοι 21 στρατιώτες που διατάχθηκαν να παραταχθούν και να ανεβούν στα αυτοκίνητα, απάντησαν όπως είχαν καθοδηγηθεί από το Κόμμα: Έκαναν δύο βήματα μπροστά, ζητούσαν να αποστρατευτούν αφού είχε τελειώσει ο πόλεμος και κατέληγαν ζητώντας την αυτοδιάθεση της Κύπρου... Οι Βρετανοί αξιωματικοί δεν αντέδρασαν και διέταξαν τη διάλυση των στρατιωτών. Την επόμενη μέρα, διατάχθηκαν σε παράταξη άλλοι 21 στρατιώτες, οι οποίοι και πάλι ζήτησαν την αποστράτευση τους. Πριν όμως προλάβουν να μιλήσουν όλοι, οι Άγγλοι και Ινδοί στρατιώτες τους επιτέθηκαν με τα όπλα και τις ξιφολόγχες. Ο λοχίας Τάκης Κυθραιώτης, στέλεχος του ΑΚΕΛ, πέφτει νεκρός και τραυματίζονται άλλοι έξι.

Τα γεγονότα της 8ης του Οκτώβρη του 1945 προκάλεσαν κατακραυγή σε ολόκληρο το νησί ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων. Μια τεράστια λαϊκή διαδήλωση ξεχύθηκε στους δρόμους του Βαρωσιού φτάνοντας έξω από το σπίτι του Άγγλου διοικητή, έχοντας επικεφαλής της πορείας τον κομμουνιστή δήμαρχο Αμμοχώστου Αδάμ Αδάμαντος και μια γυναίκα με υψωμένο ένα μαντήλι βαμμένο με το αίμα των στρατιωτών. Την ίδια νύχτα, έγινε συγκέντρωση έξω από το οίκημα των συντεχνιών με ομιλήτη το ΓΓ της ΠΣΕ Ζιαρτίδη. Τη μέρα της κηδείας του Τάκη Κυθραιώτη, οι ελληνικές σημαίες σε όλα τα οικήματα των λαϊκών οργανώσεων κυμάτιζαν μεσίστιες. Οι εργάτες έφυγαν από τις δουλειές τους για να κατεβούν στην κηδεία η οποία μετατράπηκε σε συλλαλητήριο με προσέλευση πάνω από 7 χιλιάδων Κυπρίων.

Μέσα σε λίγες ώρες, ο αγώνας για την αποστράτευση αγκάλιασε ολόκληρη την Κύπρο.

Στη Λεμεσό, οι 208 στρατιώτες του λόχου 1015, ανάμεσα τους και 6 Τουρκοκύπριοι, με πρωτοστάτη τον ποιητή Αχιλλέα Πυλιώτη, αρνούνται και εκείνοι να επιβιβαστούν στα αυτοκίνητα για μεταφερθούν το λιμάνι της Αμμοχώστου και ανακοινώνουν στους αξιωματικούς τους ότι θα πάνε στο Βαρώσι ...με τα πόδια. Άρχισαν τότε μια μεγαλειώδη διήμερη πορεία, η οποία γινόταν δεκτή με ενθουσιασμό σε κάθε χωριό από όπου περνούσε. Οι Βρετανοί τότε υποχωρούν και δέχονται την επιστροφή τους στη Λεμεσό.

Στις 10 του Οκτώβρη, η Λεμεσός συγκλονίζεται με μια ιστορική διαδήλωση χακοφόρων στρατιωτών. Εκατοντάδες στρατιώτες με μαύρα περιβραχιόνια ξεκίνησαν από τον Πεντάδρομο και διασχίζοντας την Ανεξαρτησίας με μια μεσίστια ελληνική σημαία να προπορεύεται, πλημμύριζαν τη Λεμεσό με συνθήματα για την αποστράτευση, τραγουδώντας το «Μαρς της Βαρσοβίας» και ψέλλοντας γονατιστοί το «Επέσατε θύματα αδέρφια εσείς». Την ίδια ώρα ο κόσμος στους δρόμους χειροκροτούσε δακρυσμένος, ενώ η αποικιακή αστυνομία παρακολουθούσε με τα όπλα στις ζώνες.

Στις 12 του Οκτώβρη γίνεται μεγάλη διαδήλωση στη Λευκωσία όπου πήραν μέρος στρατιώτες και χιλιάδες εργαζόμενοι. Στη Λάρνακα πραγματοποιείται συγκέντρωση διαμαρτυρίας με ομιλητή τον κομμουνιστή δήμαρχο Γιώργο Χριστοδουλίδη.

Για εβδομάδες ολόκληρες, το νησί συγκλονιζόταν με διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις και σε βροχή υπομνημάτων διαμαρτυρίας προς τον Άγγλο Κυβερνήτη. Δεκάδες Κύπριοι στρατιώτες, με πρώτους βέβαια τους ΑΚΕΛιστές, σύρθηκαν στα στρατοδικεία, καταδικάστηκαν για ανυπακοή σε φυλάκιση και καταναγκαστικά έργα. Ολόκληροι λόχοι μεταφέρθηκαν σε φυλακές στην Αίγυπτο, ενώ στη Χατάτπα μάλιστα είχε σχηματισθεί ο περιβόητος «κόκκινος λόχος» όπου συγκεντρώνονταν όσοι –κατά τους Άγγλους- είχαν πρωτοστατήσει στον αγώνα για την αποστράτευση.

Ο αγώνας συνεχίστηκε, με εκδηλώσεις, ανυπακοή, απεργίες πείνας, μέχρι που το Μάρτη του 1946 ο Βρετανός Υπουργός Πολέμου αποδέχτηκε και την αποστράτευση όλων των Κυπρίων στρατιωτών και την απελευθέρωση των φυλακισμένων. Ο αγώνας νίκησε. Όμως στα επόμενα χρόνια οι Βρετανοί θα σκλήραιναν περισσότερο τη στάση τους απέναντι στον κυπριακό λαό που θα ζητούσε με κάθε τρόπο ελευθερία και αυτοδιάθεση. Για αυτό και ο Αχιλλέας Πυλιώτης από τις φυλακές της Αλ Μάζα στην Αίγυπτο καλούσε τους συγκρατούμενους συναγωνιστές του: "Η σημαία μας πρέπει να μείνει στο κοντάρι της και τη νύχτα να φτερουγά και να φωτά το δρόμο της πάλης μας.»

Giorgos Koukoumas