Φαντασιόπληκτοι δυτικοί ζωγράφοι, όχι μόνο κατάφεραν να ταυτίσουν δύο διηγήσεις με χαώδεις διαφορές, αλλά επιπλέον, πρόσθεσαν μέσα και την Μαγδαληνή, χωρίς εκείνη να αναφέρεται πουθενά!
Η Μαρία η Μαγδαληνή, «ήταν μια νέα γυναίκα από τα Μάγδαλα [ή Μαγδαλά], τη μικρή εκείνη πόλη της Γεννησαρέτ, στα νότια της πεδιάδας της Γαλιλαίας»[1]. Η λέξη «Μαγδαλαάχ» μεταφράζεται ως «Μαγδαληνή» και προσδιορίζει την «εκ Μαγδάλων καταγομένη»[2].
Η περιοχή αυτή αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη από τον Ματθαίο: «ήλθεν εις τα όρια Μαγδαλά» (15,39) [η γραφή «Μαγδαλά» υπάρχει μόνο στο λεγόμενο «Βυζαντινό κείμενο» της Κ.Δ. Η κριτική έκδοση των Nestle-Aland έχει τη γραφή «Μαγαδάν»].
Για να μην επαναλάβουμε εδώ κάποιες γνωστές πληροφορίες για την Μαρία Μαγδαληνή, παραπέμπουμε σε διαδικτυακά άρθρα για άντληση περισσότερων λεπτομερειών για το πρόσωπό της:
2. Ορθόδοξο Wiki.
3. ΟΟΔΕ.
4. Αντιαιρετικός.
Σκοπός του άρθρου αυτού, είναι αποκλειστικά η ανάλυση των διηγήσεων που προκάλεσαν την παρεξήγηση για την Μαρία Μαγδαληνή, η οποία φυσικά ούτε πόρνη ήταν, ούτε και προκύπτει από πουθενά η παραμικρή υπόνοια για κάτι τέτοιο.
Ανάλυση των σχετικών διηγήσεων
Συνολικά, οι ευαγγελικές διηγήσεις που συνδέονται με το ζήτημα που μας απασχολεί, είναι οι εξής:
Ματθ. 26,6-13
Μαρκ. 14,3-9
Λουκ. 7,36-50
Ιω. 12,2-8.
Βεβαίως, η παρεξήγηση που αφορά την Μαγδαληνή ουσιαστικά πηγάζει από τις διηγήσεις του Λουκά και του Ιωάννη. Όπως εξηγεί ο καθ. Χρήστος Βούλγαρης, οι γυναίκες των διηγήσεων αυτών και η Μαγδαληνή «ατυχώς, εις την Δύσιν … εταυτίσθησαν υπό των εκκλησιαστικών ζωγράφων» παρουσιάζοντας «την Μαρίαν την Μαγδαληνήν ως πόρνην με λυτήν κώμην»[3].
Θα δείξουμε όμως τόσο καθαρά τις χαώδεις διαφορές των δύο διηγήσεων, που θα γίνει κατανοητό στον καθένα ότι για να ταυτιστεί η Μαγδαληνή είτε με τη «Μαρία» του Ιω. 12,2-8 είτε με την «Αμαρτωλή» του Λουκ. 7,36-50 θέλει τέτοια φαντασία, που ξεπερνά ακόμα και το μοναδικό ταλέντο του… Ιουλίου Βερν!
Ας δούμε τα στοιχεία αναλυτικά:
1) Στη διήγηση του Λουκ. 7,36-50 η γυναίκα αναφέρεται ως μια άγνωστη, πιθανώς πόρνη («κάποια αμαρτωλή γυναίκα»), όμως στη διήγηση του Ιω. 12,2-8 πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη «Μαρία», γνωστή στον κύκλο του Ιησού και φαίνεται να βρίσκεται ήδη στο σπίτι μαζί με τα υπόλοιπα πρόσωπα της διήγησης. Σύμφωνα με τους μελετητές, πρόκειται για την «μικρότερη αδελφή του Λαζάρου και της Μάρθας, φίλων του Ιησού στη Βηθανία»[4].
2) Στη διήγηση του Λουκά επιβεβαιώνεται ότι η αμαρτωλή γυναίκα είναι εντελώς άγνωστη διότι πήγε να βρει τον Ιησού επειδή κάπου «άκουσε» για την εκεί παρουσία Του (Λουκ. 7,37) και βεβαίως μετά την επίσκεψή της φεύγει πάλι όπως θα έκανε ένας ξένος (Λουκ. 7,50). Αντίθετα, στη διήγηση του Ιωάννη, η Μαρία φαίνεται να είναι παρούσα εξαρχής διότι η φράση, «τότε η Μαρία πήρε μια φιάλη» (Ιω. 12,3) δείχνει οικειότητα με τον χώρο και δεν αφήνει περιθώρια να σκεφτούμε ότι επρόκειτο για μια ξένη που μόλις μπήκε στο σπίτι άρχισε να παίρνει τα ξένα πράγματα…
3) Και άλλη δυσκολία υπάρχει στην προσπάθεια για ταύτιση των δύο γυναικών: Στο Λουκ. 7,50 πρωταγωνίστρια εξακολουθεί να είναι η ανώνυμη «αμαρτωλή της πόλης», και αμέσως μετά, ξεκινά μια νέα διήγηση όπου εισάγεται το πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής. Είναι λοιπόν προφανές ότι ο Λουκάς χειρίζεται στο κείμενό του τις δύο γυναίκες ως δύο διαφορετικά πρόσωπα. Δεν είναι δυνατόν, δύο στίχους πριν να μην γνωρίζει ή να μην τον νοιάζει το όνομα της γυναίκας, και δύο στίχους μετά να ξέρει και το όνομα, και να αλλάζει γνώμη μπερδεύοντας τους αναγνώστες του.
4) Ότι πρόκειται για διαφορετικά πρόσωπα φαίνεται και από το γεγονός ότι η «Μαρία» ήταν γνώριμη στον κύκλο των μαθητών. Αυτό φαίνεται καταρχάς από όσα λέγονται στη διήγηση του Ιωάννη για τον Ιούδα και το μύρο της Μαρίας:
«Γιατί να μην πουληθεί αυτό το μύρο για τριακόσια αργυρά νομίσματα … είπε [ο Ιούδας] … γιατί ήταν κλέφτης και, καθώς διαχειριζόταν το κοινό ταμείο, συχνά κρατούσε για τον εαυτό του από τα χρήματα που έβαζαν σ’ αυτό» (Ιω. 12,5-6).
Μπορούν να μας εξηγήσουν πώς είναι δυνατόν η «Μαρία» στον Ιωάννη και η «γυναίκα» στον Λουκά να ταυτίζονται, άρα η παραπάνω συζήτηση να αφορά το μύρο της άγνωστης αμαρτωλής; Είναι δυνατόν να υπονοεί η διήγηση ότι θα έπαιρναν το ξένο μύρο από τα χέρια μιας άγνωστης, και μάλιστα θα το έπαιρναν για να το πουλήσουν(!) και να βάλουν τα λεφτά στο ταμείο τους;! Είναι προφανές ότι ο Ιούδας αναφέρεται σε ένα μύρο που είχαν τη δικαιοδοσία να το πάρουν και να το πουλήσουν, άρα η αναφερόμενη Μαρία που το είχε στα χέρια της δεν μπορεί να ήταν μια άγνωστη επισκέπτρια.
5) Επιπλέον, στη διήγηση του Λουκά, το μύρο και τα δάκρυα της αμαρτωλής γυναίκας οδηγούν στη συγχώρεση της από τον Κύριο, άρα, έχουν σκοπό να δείξουν τη δική της μετάνοια. Στη διήγηση του Ιωάννη όμως, το μύρο δεν έχει καμία σχέση με την ίδια τη Μαρία αλλά προοιωνίζει μόνο την ταφή του Κυρίου.
6) Επίσης, από το ξόδεμα του μύρου της αμαρτωλής γυναίκας, κανείς δεν έχει πρόβλημα, όμως στην περίπτωση της Μαρίας, η «σπατάλη» του ακριβού μύρου δημιουργεί ολόκληρο επεισόδιο. Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή.
7) Στη διήγηση του Λουκά, παρουσιάζεται πρόβλημα και μάλιστα έντονο, επειδή ο Ιησούς αφήνει μια αμαρτωλή να τον αγγίζει (Λουκ. 7,39). Αντιθέτως όμως, στη διήγηση του Ιωάννη, παρά το πλησίασμα και το άγγιγμα της Μαρίας, δεν υπάρχει η παραμικρή νύξη για κάποιου είδους ενόχληση ή δυσφορία.
8) Στη διήγηση του Λουκά την επίσκεψη της άγνωστης αμαρτωλής γυναίκας χαρακτηρίζει το γεγονός ότι κλαίει τόσο πολύ που «έβρεχε με τα δάκρυά της» τα πόδια του Ιησού (Λουκ. 7,38). Στη διήγηση του Ιωάννη όμως, πουθενά δεν αναφέρεται ούτε καν υπονοείται κάτι τέτοιο για τη Μαρία.
9) Στη διήγηση του Λουκά η άγνωστη αμαρτωλή γυναίκα φιλά τα πόδια του Ιησού (Λουκ. 7,38) και μάλιστα, χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι: «από τη στιγμή που μπήκε, δεν έπαψε να μου φιλάει τα πόδια» (Λουκ. 7,45). Στη διήγηση του Ιωάννη όμως, πουθενά δεν αναφέρεται ούτε καν υπονοείται κάτι τέτοιο για τη Μαρία.
10) Στη διήγηση του Λουκά, ο Χριστός συγχωρεί την αμαρτωλή γυναίκα που κλαίει διαρκώς γονατισμένη, επειδή πήγε με σκοπό να πάρει τη συγγνώμη Του (Λουκ. 7,48). Στη διήγηση του Ιωάννη όμως, πουθενά δεν αναφέρεται ούτε καν υπονοείται, είτε ότι συγχωρεί ο Ιησούς τη Μαρία, είτε ότι η Μαρία ζήτησε συγχώρεση για κάτι.
11) Όλα τα ευαγγέλια αναφέρουν τη Μαγδαληνή πάντα, ως «Μαρία Μαγδαληνή». Ποτέ ως «Μαρία» σκέτο (βλ. Ματθ. 27,56· 27,61· 28,1. Μαρκ. 15,40· 15,47· 16,1· 16,9. Λουκ. 8,2· 24,10. Ιω. 19,25· 20,1· 20,18). Οι μοναδικές φορές που ο Ιωάννης την αναφέρει απλά ως «Μαρία» (Ιω. 20,11 & 20,16), είναι όταν αμέσως πριν έχει προσδιορίσει ότι πρόκειται για τη Μαγδαληνή (Ιω. 20,1). Άρα, τα στοιχεία μας δείχνουν ότι στο σημείο που αναφέρεται η Μαρία με το μύρο, αν ήταν όντως η Μαγδαληνή, θα έπρεπε να προσδιοριστεί και με τον τόπο καταγωγής της όπως και όλες τις άλλες φορές.
12) Εξαιρετική σημασία όμως έχει και το εξής: Λένε αυθαίρετα κάποιοι (ερμηνεύοντας τον όρο «δαιμονικά πνεύματα» στο Λουκ. 8,2) ότι η «Μαρία» στη διήγηση του Ιωάννη ήταν η Μαγδαληνή και ταυτίζεται με την αμαρτωλή γυναίκα του Λουκά, επειδή ο Ιησούς την θεράπευσε τάχα και από το δαιμόνιο της πορνείας (χωρίς φυσικά να αναφέρεται πουθενά κάτι τέτοιο).
Όμως, στη διήγηση του Ιωάννη, όπως είδαμε, η «Μαρία» είναι πρόσωπο γνωστό: βρίσκεται στο σπίτι, κινείται με οικειότητα και η αναφορά στην πώληση του μύρου που ξόδευε, δείχνει ότι ήταν ήδη μέλος της ακολουθίας του Ιησού. Αν λοιπόν υποθέσουμε πως η Μαρία αυτή ήταν όντως η Μαγδαληνή, τότε ξεχνάμε κάτι πολύ σημαντικό: σύμφωνα με τη διήγηση του Λουκά, είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε ότι η Μαγδαληνή ακολούθησε τον Χριστό αφού πρώτα θεραπεύτηκε (Λουκ. 8,1-3). Και έτσι, οδηγούμαστε σε παραλογισμό:
πώς γίνεται η Μαρία του Ιω. 12,3 να είναι η θεραπευμένη πλέον Μαγδαληνή, και την ίδια στιγμή να την ταυτίζουν με την γυναίκα στο Κατά Λουκά, η οποία την ώρα που βάζει το μύρο στα πόδια του Ιησού είναι νυν πόρνη και άρα κατέχεται ακόμα από το δαιμόνιο;! Μάλλον δύσκολο…
13) Υπάρχει και μία ακόμη ισχυρή αντίφαση: μας λένε πως η «Μαρία» στον Ιωάννη ταυτίζεται με την Μαγδαληνή και μάλιστα ότι ήταν πόρνη. Όμως, οι δαιμονισμένοι βρίσκονται συχνά σε κατάσταση εκτός εαυτού, πόσο μάλλον όταν κάποιος κατέχεται από «επτά δαιμόνια» όπως η Μαγδαληνή (Μαρκ. 16,9), διότι ο αριθμός «επτά» στα βιβλικά κείμενα σημαίνει και «πολλά». Αν εξετάσουμε μία ακόμη περίπτωση ανθρώπου που κατέχεται από πολλά δαιμόνια, όπως στο Λουκ. 8,27 και εξής, βλέπουμε ότι τον άνδρα αυτόν τον έδεναν με αλυσίδες και σιδερένια δεσμά στα πόδια (Λουκ. 8,27) για να μην κάνει κακό στους συνανθρώπους του. Άρα, είναι αδύνατον να υποθέσει κάποιος ότι η απρόβλεπτη βιαιότητα των αντιδράσεων μιας δαιμονισμένης, θα ήταν ποτέ δυνατόν να συνάδει με το «επάγγελμα» της πόρνης!
Είναι λοιπόν δεδομένη η επιστημονική διαπίστωση, ότι «δεν υπάρχει βιβλική πληροφορία που να μας αναφέρει ότι η Μαρία η Μαγδαληνή ήταν πόρνη»[5] αλλά ούτε και «εξωβιβλική πηγή δεν υπάρχει που να εδραιώνει μια τέτοια αναφορά»[6].
Η Μαγδαληνή ούτε πόρνη ήταν, ούτε η «Μαρία» του Ιω. 12,2-8 ήταν, και ούτε φυσικά μπορεί να ταυτιστεί με τη γυναίκα του Λουκ. 7,36-50. Η αμαρτωλή γυναίκα, η Μαρία Μαγδαληνή και η Μαρία της Βηθανίας ήταν τρία εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους πρόσωπα.
Σημειώσεις
[1] Πατρώνος Π. Γεώργιος, «Η Ιστορική Πορεία του Ιησού», Δόμος, Αθήνα 1991, σελ. 294.
[2] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Απολογητικαί Μελέται», τόμ. Ε΄, 6η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1994, σελ. 31, σημ. #34.
[3] Βούλγαρης Σπ. Χρήστος, «Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην», τόμ. Α΄, Αθήνα 2003, σελ. 203.
[4] Μουστάκης Βασίλειος, «Λεξικό της Αγίας Γραφής», Αθήναι 1955, σελ. 118.
[5] Οικονόμου Κ. Χρήστος, «Ιδεολογία και Βιβλική Θεολογία», στο: «Θεολογία της Καινής Διαθήκης και Πατερική Ερμηνευτική» (Βιβλική Βιβλιοθήκη #21), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 406.
[6] Οικονόμου Κ. Χρήστος, «Ιδεολογία και Βιβλική Θεολογία», ό.π., σελ. 409.
1 σχόλιο:
Είχα ακούσει σε κάποιο κήρυγμα ότι η αγία Μαρία Μαγδαληνή δεν ήταν νέα, ήταν μεγαλύτερη σε ηλικία από την Παναγία και αυτό συμπεραίνεται από τη σειρά με την οποία αναφέρονται στο Ευαγγέλιο, ξεκινούν από τις μεγαλύτερες προς τις μικρότερες.
Δημοσίευση σχολίου