Τό δίκαιον τῆς ὑπερβολῆς

Γράφει ὁ Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής τῆς ἐφημερίδος «ΕΣΤΙΑ».

ΔΕΝ θά τό ξεχάσω ποτέ: στίς 15 Ἰανουαρίου 2021 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος δήλωσε ὅτι τό ριζοσπαστικό Ἰσλάμ δέν εἶναι θρησκεία ἀλλά πολιτικό κόμμα. Ἡ δήλωσή του ξεσήκωσε θύελλα ἀντιδράσεων καί χαρακτηρίστηκε ἀπό πλειάδα ἀριστερῶν καί ὑπερφιλελεύθερων μέσων ἐνημέρωσης ὡς «μισαλλόδοξη». Καί ἄν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος δέν ἔφερε αὐτό τό ἀξίωμα σίγουρα θά τοῦ εἶχε ἀσκηθεῖ ποινική δίωξη γιά παραβίαση τοῦ ἀντιρατσιστικοῦ νόμου. Τελικῶς ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ὑποχρεώθηκε σέ ἀναδίπλωση καί μέ μία δήλωση κύκλων πού –κλασσικά εἰκονογραφημένα– μίλησαν γιά «παρερμηνεία», ὀπισθοχώρησε. Σήμερα πού τά γεγονότα στό Ἀφγανιστάν τόν δικαιώνουν, δέν μπορεῖ νά ἐπικαλεστεῖ τήν δήλωσή του, ἀλλά αὐτό εἶναι τό λιγώτερο. Τό θέμα μας στήν προκειμένη περίπτωση δέν εἶναι αὐτό. Τό θέμα εἶναι ἡ ποινικοποίηση τῆς ἐλευθερίας τοῦ λόγου κατ’ ἀρχάς. Τό δίκαιό μας στήν προσπάθειά του νά προστατεύσει ὁμάδες πληθυσμοῦ ἀπό τήν ὑπέρβαση τῆς ἐλευθερίας τοῦ λόγου δημιούργησε ἐν τέλει μία νέα γενιά ἀδικημάτων τοῦ κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου πού περιορίζει τήν ἐλευθερία τοῦ λόγου. Μέ πολύ μεγάλη ἄνεση κατηγορεῖται σήμερα κανείς γιά θρησκευτικό μισαλλόδοξο μῖσος, γιά ἔμφυλο μῖσος ἰδιαιτέρως ὁμοφοβικό, γιά καταπίεση κ.λπ. Θυμηθεῖτε τό σπότ γιά τήν ὑπογονιμότητα καί τό δημογραφικό: ἀποκαθηλώθηκε ὡς μισαλλόδοξο καί ρατσιστικό. Τό θέμα μας γενικώτερα εἶναι ὅτι ὁ ποινικός μας κώδικας διατρέχεται πλέον ἀπό μία νέα εἰδική κατηγορία ἰδιώνυμων ἀδικημάτων τῶν ὁποίων ἐνῶ ἡ θέσπιση ἔχει ἀπολύτως δικαιολογημένη βάση, ἡ ἐφαρμογή ἐνέχει τό μέγα ρίσκο τῆς ὑπερβολῆς.

Τά ἀδικήματα τοῦ ἀντιρατσιστικοῦ νόμου εἶναι ἡ πρώτη κατηγορία ἀδικημάτων. Τά ἀδικήματα τῆς παρενόχλησης, ἀπότοκα τοῦ αὐτοαποκαλούμενου κινήματος me too, εἶναι μία δεύτερη κατηγορία. Τά ἀδικήματα πού ὁρίζουν ἐκ νέου τά ἀδικήματα τῆς προσβολῆς γενετήσιας ἐλευθερίας μία τρίτη κατηγορία. Τά ἀδικήματα γιά τήν κακοποίηση τῶν ζώων κακουργηματικοῦ χαρακτῆρα ἀποτελοῦν μία ἀκόμη κατηγορία ἀδικημάτων. Ἡ μή χρήση μάσκας, πράξη κολάσιμη, εἶναι ἕνα νέο ἰδιώνυμο ἀδίκημα πού τιμωρεῖται ἕως καί μέ φυλάκιση. Ἐντάσσεται στήν γενιά τῶν ἀδικημάτων τῆς πανδημίας. Οἱ περιγραφόμενες ὡς «γυναικοκτονίες» συζυγοκτονίες εἶναι ἕνα νέο προωθούμενο πρός ψήφιση ἀδίκημα.

Γέμισε ὁ ποινικός κῶδιξ ἀπό μία νέα γενιά ἰδιώνυμων ποινικῶν ἀδικημάτων τά ὁποῖα ἐνῶ εἶναι σωστά στήν βάση τους, ἄν ἐφαρμοστοῦν κατά τρόπο μή ὀρθό, μπορεῖ νά ὁδηγήσουν στό δίκαιο τῆς ὑπερβολῆς. Στίς ποινές γιά ψύλλου πήδημα. Καί ἐν τέλει στό δίκαιο τῶν δύο ταχυτήτων. Στό δίκαιο πού τιμωρεῖ γενικῶς τούς ἀνίσχυρους γιά πράξεις ἀμφίβολες καί στό δίκαιο πού προστατεύει τούς ἰσχυρούς γιά πράξεις συγκεκριμένες. Δεῖτε: προχθές ἀσκήθηκε δίωξη σέ βαθμό κακουργήματος σέ ἀστυνομικό ὁ ὁποῖος πυροβόλησε καί σκότωσε πίτ μπούλ πού τόν δάγκωσε ἐπικινδύνως στό πόδι. Τήν ἴδια στιγμή κυκλοφορεῖ ἐλεύθερος καί ὡραῖος ἐπιχειρηματίας πού φέρεται πώς ἦταν συνεργός σέ δολοφονία ἄλλου ἐπιχειρηματία σέ νησί τοῦ Ἰονίου. Τά δικαιώματα τοῦ πίτ μπούλ στόν νέο νομικό μας πολιτισμό εἶναι κατά περίπτωση ἀνώτερα καί ἰσχυρότερα ἀπό τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου. Ἄλλο παράδειγμα: ὁδηγός νταλίκας φυλακίστηκε γιά δύο μῆνες σέ φυλακές τῆς βορείου Ἑλλάδος ἐπειδή δέν φοροῦσε ὅταν ὁδηγοῦσε στήν κλειστή καμπίνα τοῦ φορτηγοῦ του μάσκα. Νεαροί πού μαχαίρωσαν ἡλικιωμένο πού τούς ἔκανε παρατήρηση στήν πλατεῖα τῆς Νέας Σμύρνης γιά μή ἐφαρμογή μέτρων τῆς πανδημίας ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι.

Ἐργαζόμενος πού θά τολμήσει νά ἀστειευτεῖ σέ γυναίκα συνάδελφό του ἄν αὐτή θεωρήσει τό ἀστεῖο ὡς παρενόχληση, κινδυνεύει νά τεθεῖ σέ διαθεσιμότητα, νά τοῦ ἀνασταλεῖ ὁ μισθός καί ἄν βεβαίως ἀθωωθεῖ νά τοῦ μείνει καί ἡ ρετσινιά. Τά ἀδικήματα τῆς προσβολῆς τῆς γενετήσιας ἐλευθερίας διευρύνθηκαν ἐπίσης μέ βάση τόν νέο ποινικό κώδικα κατά τρόπο πού θά προκαλέσει τεράστιες ἀντιπαραθέσεις μεταξύ δικηγόρων στίς ἀκροαματικές διαδικασίες κατά τήν πρώτη ἐφαρμογή γιά τόν νέο ὁρισμό «παλαιῶν» μέ τήν ἔννοια τῆς νομοθέτησης δικαιωμάτων. Ποῦ ὁδηγούμαστε ἄραγε; Σέ μιά κοινωνία πού αὐτολογοκρίνεται γιά νά μήν ἀνοίξει λογαριασμό στόν ἀντιρατσιστικό νόμο; Σέ μιά κοινωνία πού ὁ ἄνδρας θά φοβᾶται νά φλερτάρει τήν γυναίκα μή τυχόν καί κατηγορηθεῖ γιά παρενόχληση; Σέ μιά κοινωνία πού ὁ πολίτης πρέπει νά μένει κόκκαλο ὅταν τοῦ ἐπιτίθεται ἐπικίνδυνος σκύλος καί νά μήν ἀντιδρᾶ ὅταν ἀπειλεῖται ἡ ζωή του, διαφορετικά τοῦ ἀσκεῖται δίωξη γιά κακούργημα; Σέ μιά κοινωνία πού ἡ συζυγοκτονία λαμβάνει τά ρατσιστικά χαρακτηριστικά τῆς γυναικοκτονίας; Ἐνῶ ἄν γυναίκα μέ βάση τήν μυική δύναμη δολοφονήσει γυναίκα ὅπως στό ἔγκλημα τῆς Κατερίνης, αὐτό συνιστᾶ ἁπλή δολοφονία. Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία πώς ὅποιος παραβιάζει τόν σκληρό πυρῆνα ἑνός δίκαιου νόμου πρέπει νά τιμωρεῖται παραδειγματικά. Ἄν τεμαχίζει σκύλο ἀπρόκλητα. Ἰδιαίτερα εἰδεχθές ἔγκλημα. Ἄν βιάζει γυναίκα ἤ ἄνδρα πού τοῦ φέρει ἀποδεδειγμένα ἀντίσταση. Ἄν παρενοχλεῖ ἄνδρα, γυναίκα, ὁμοφυλόφιλο ἐντός ἐργασιακοῦ περιβάλλοντος κάνοντας κατάχρηση ἐξουσίας. Ἄν πράγματι μέ δήλωσή του ὑποκινεῖ τό ρατσιστικό μῖσος καί τήν βία κατά συγκεκριμένων ὁμάδων. Τί γίνεται ὅμως ἄν κάποιος ἐπικαλεῖται γεγονότα εἰκοσαετίας χωρίς ἀποδείξεις; Γιά νά ἐκδικηθεῖ κάποιον; Ἤ γιά ἀλλότριους σκοπούς; Παραγεγραμμένα; Πῶς προστατεύεται τό τεκμήριο ἀθωότητας; Τί γίνεται ἄν κάποιος ἤ κάποια ἀξιοποιεῖ τόν νέο νόμο περί παρενόχλησης γιά νά ἐκδικηθεῖ κάποιον εἴτε ἐπειδή ὁ ἴδιος/ἴδια τό ἐπιθυμεῖ ἤ κάποιος ἄλλος τοῦ τό ὑποδεικνύει; (Θεωρητικό τό ἐρώτημα.) Τί γίνεται ἄν ἡ ἐλευθερία τοῦ λόγου διώκεται μέ ἐπίκληση τοῦ ἀντιρατσιστικοῦ νόμου μέ πρωτοβουλία ἐκείνων πού κάνουν μπίζνες μέ τήν παράνομη διακίνηση μεταναστῶν καί θέλουν νά κλείσουν στόματα;

Αὐτές οἱ περιπτώσεις ἄν προκύψουν δέν θά εἶναι ξεκάθαρες ἀλλά ἀμφίβολες. Καμμία φορά καί ὕποπτες. Ὁ Πασκάλ Μπυκνέρ τόλμησε μάλιστα πρόσφατα νά ἐξειδικεύσει καί νά πεῖ ὅτι στόν νέο κόσμο ὁ λευκός ἄνδρας ἀποτελεῖ τόν ἰδανικό στόχο τοῦ ἐκολλαπτόμενου δικαίου. Δέν ξέρω ἄν ἔχει δίκιο! Ἀλλά εἶμαι βέβαιος γιά ἕνα πρᾶγμα: κάθε ἀδίκημα ἔχει δική του ἀπαξία στό νομικό μας πλαίσιο. Κάθε ἀδίκημα θά πρέπει νά τιμωρεῖται. Ἡ στάθμιση μεταξύ τῆς πράξης καί τῆς ἐπαπειλούμενης ποινῆς νά μήν θέτει σέ διακινδύνευση ἄλλα ἀτομικά δικαιώματα ὅπως ἡ ἐλευθερία ἔκφρασης, τό δικαίωμα νόμιμης ἄμυνας, τό δικαίωμα στήν ἐργασία, τό τεκμήριο ἀθωότητας. Τό νέο δίκαιο δέν πρέπει νά παραγάγει ἀμφιβολία! Καί δέν πρέπει νά ὁδηγεῖ στήν ὑπερβολή!

«ΕΣΤΙΑ», Πα 20 Αὐγούστου 2021, φ. 42.038, σελ. 1, 3 (αναδημ. στην ηλεκτρονική έκδοση 21/8/2021)