Το Συναξάρι του Αγίου Ισαάκ Σύρου, Επισκόπου Νινευΐ (Β΄ Μέρος)

 

«… φαίνεται ὅτι μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ διεφυλάχθη καθαρός ἀπό τήν Νεστοριανήν αἵρεσιν, ὅπως τοῦτο συνάγεται ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἔργων του». (Ὁμότιμος Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. π. Θεόδωρος Ζήσης)

Β΄ Μέρος

“Ὁ βασικός λόγος γιά τόν ὁποῖο ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ δέν εἶχε περιληφθεῖ στό Ἁγιολόγιο τῆς Ὁρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι προῆλθε ἀπό τούς κόλπους τῆς Νεστοριανικῆς Ἐκκλησίας. Ἐπίσκοπος χειροτονήθηκε ἀπό τόν καθολικό τῆς Νεστοριανῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε.

Ἀλλά ὅπως σημειώνει ὁ Ὁμότιμος Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. π. Θεόδωρος Ζήσης, σέ σχετικό ἄρθρο του στόν 1^ον τόμον τῆς Ἐπετηρίδος τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Θεσσαλονίκης: «… φαίνεται ὅτι μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ διεφυλάχθη καθαρός ἀπό τήν Νεστοριανήν αἵρεσιν, ὅπως τοῦτο συνάγεται ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἔργων του. Εἰς αὐτά ἀποκαλεῖ τήν Παναγίαν Θεοτόκον. Ἀναφερόμενος δέ εἰς τήν ἐνανθρώπησιν ὁμιλεῖ ὀρθοδόξως καί δέν νεστοριανίζει» (6).

Ἡ ὀρθοδοξότητα τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ συνάγεται καί ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ Νεστοριανή Ἐκκλησία ἀντιμετώπισε μέ ἐπιφύλαξη τά συγγράμματά του, ὁ Νεστοριανός δέ ἐπίσκοπος τῆς Garmai Bar Toubanitha Δανιήλ ἔγραψε ἀναίρεση τῆς διδασκαλίας του (7). Ἡ διάσωση τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ ἀπό τό Νεστοριανισμό εἶχε σάν ἀποτέλεσμα νά διαδοθοῦν τά συγγράμματά του σέ ὅλο τό χριστιανικό κόσμο ἀσκώντας μεγάλη ἐπίδραση ἀφενός καί ἀφ’ ἑτέρου νά ἀναγνωρίζεται ἀπό ὅλους σάν ἅγιος καί διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα ἀπό μεγάλους Πατέρες, ὅπως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καί ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.(8)

“Σχετικά μέ τά συγγράμματα τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ ὑπάρχουν πολλές ἀπόψεις ὡς πρός τόν ἀριθμό, τήν ποσότητα καί τή μορφή (9). Τό μεγαλύτερο πάντως μέρος τῶν συγγραμμάτων αὐτῶν ἀναφέρεται στή μοναχική ζωή, εἶναι χωρισμένο σέ λόγους, πού ποικίλλουν ὡς πρός τόν ἀριθμό ἀπό κώδικα σέ κώδικα, καί διασώζεται σέ πολλά χειρόγραφα. Τό ἑλληνικό κείμενο τῶν λόγων τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ πού κυκλοφορεῖ στηρίζεται στή μετάφραση ἀπό τά συριακά πού ἔγινε τόν 9^οαἰώνα στήν ἑλληνόφωνη μονή τοῦ ἁγίου Σάββα τῆς Παλαιστίνης ἀπό τούς μοναχούς Πατρίκιο καί Ἀβράμιο. Ἡ ἐξάπλωση ἔτσι τῶν συγγραμμάτων τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ στόν ἑλληνόφωνο χριστιανικό κόσμο ὑπῆρξε μεγάλη, ἰδιαίτερα στούς μοναχικούς κύκλους.

Ἡ πρώτη τυπογραφική ἔκδοση τῶν Ἀσκητικῶν λόγων τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ ἔγινε στή Λειψία τό 1770 ἀπό τόν ἱερομόναχο Νικηφόρο Θεοτόκη, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε αὐτό τό ἔργο μετά ἀπό προτροπή τοῦ Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Ἐφραίμ. Ἐπανέκδοση τῆς ἔκδοσης τοῦ Θεοτόκη ἔγινε τό 1895 στήν Ἀθήνα ἀπό τόν ἱερομόναχο Ἰωακείμ Σπετσιέρη, στήν ὁποία στηρίζονταιὅλες οἱ σημερινές ἐπανεκδόσεις. Προσεγγίζοντας τήν ἡσυχαστική ζωή τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, κατανοοῦμε ὅτι ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους ἡσυχαστές τοῦ Ὀρθόδοξου μοναχισμοῦ (10).

Για το λόγο αυτό και οι ασκητικοί του λόγοι απευθύνονται κατεξοχήν στους μοναχούς που ζούνε με τον ησυχαστικό τρόπο ζωής. Θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι οι λόγοι του Οσίου δεν αφορούν τη μεγάλη πλειοψηφία τόσο των πιστών που ζούνε μέσα στον κόσμο όσο και των μοναχών που επέλεξαν την κοινοβιακή ζωή. Αλλά πολύ γρήγορα θα καταλάβει ότι αφορούν ολόκληρο το εκκλησίασμα της Ορθοδοξίας. Την πείρα που απέκτησε ο άγιος μέσα στα πυρά των πειρασμών την κατέγραψε μέσα στους Ασκητικούς Λόγους του οι οποίοι μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και στα ελληνικά και έγιναν το κύριο ανάγνωσμα των ησυχαστών αλλά και πολλών Ορθοδόξων λαϊκών πιστών της Εκκλησίας μας, όλους τους αιώνες που ακολούθησαν έως και σήμερα”.

“Πόσο μεγάλη είναι η αξία των λόγων αυτών καταδεικνύει το γεγονός ότι σε αυτούς αναφέρονται πολλοί μεγάλοι άγιοι όπως ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης, ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αλλά και πολλοί άλλοι φιλοκαλικοί Πατέρες. Τον αββά Ισαάκ αγάπησαν και πολλοί από τους σύγχρονους άγιους Γέροντες. Ο Γέροντας της Αίγινας Ιερώνυμος συμβούλευε τα πνευματικά του παιδιά: «Να μην περάσει μέρα χωρίς να διαβάσεις έστω και μια σελίδα από τον αββά Ισαάκ. Εγώ πολύ τον αγαπώ τον ευλογημένο, Γέροντά μου τον έχω. Και σε ό,τι διαβάζεις, να εγκύπτεις και να λέγεις μέσα σου: Εγώ το πράττω αυτό; Έτσι θα παρακινείσαι από την ανάγνωση να μεταβαίνεις εις την πράξιν» (11).

“Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος δεν είχε καθορισμένη ημερομηνία εορτασμού στο ελληνορθόδοξο ημερολόγιο. Συνηθιζόταν να μνημονεύεται το όνομα του στις 28 Ιανουαρίου μαζί με τον άλλο μεγάλο Σύρο πατέρα της Εκκλησίας, τον όσιο Εφραίμ. Ωστόσο εδώ και μερικά χρόνια και με πρωτοβουλία του οσίου γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου, ο οποίος ευλαβείτο πολύ τον όσιο Ισαάκ, συντάχθηκε η ακολουθία του και επελέγη η 28η Σεπτεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της οσιακής μνήμης του. Μάλιστα χτίστηκε στο Άγιον Όρος και ο πρώτος Ιερός Ναός του Οσίου, σε Κελλί μοναχού της συνοδείας του Γέροντος Παϊσίου”.

Η αγάπη του Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου για τον Αββά Ισαάκ, ήταν πολύ μεγάλη. Κάποτε έλεγε ο Άγιος Γέροντας Παΐσιος ότι, μελετώντας τον Αββά Ισαάκ έμεινε σε μία φράση του στοχαζόμενος και προσευχόμενος για δύο ολόκληρες ώρες.

Ο Γέροντας Παΐσιος προτρέπει όχι μόνο τους προχωρημένους ησυχαστές να μελετούν τον αββά Ισαάκ αλλά και τους αρχάριους μοναχούς. Γράφει σχετικά: «Πολύ θά σέ βοηθήσει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ διότι καί τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς δίνει νά καταλάβει κανείς καί κάθε εἴδους μικρό ή μεγάλο κόμπλεξ καί εάν ἔχει ὁ ἄνθρωπος πού πιστεύει στόν Θεό, τόν βοηθάει γιά νά τά διώξει. Ἡ ὁλίγη μελέτη στόν Ἀββᾶ Ἰσαάκ ἀλλοιώνει τήν ψυχή μέ τίς πολλές της βιταμίνες…» (12).

Κάθε πρόταση των Πατερικών κειμένων δεν κρύβει ένα αλλά πολλά νοήματα, και καθένας τα καταλαβαίνει ανάλογα με την πνευματική του κατάσταση. Καλό είναι να διαβάζη κανείς κείμενο και όχι μετάφραση, επειδή ο μεταφραστής ερμηνεύει το πρωτότυπο ανάλογα με την δική του πνευματικότητα. Πάντως, για να κατανοήσει κανείς τους Πατέρες, πρέπει να σφίξει τον εαυτό του, να συγκεντρώσει τον νου του και να ζη πνευματικά, γιατί το πνεύμα των Πατέρων γίνεται αντιληπτό μόνο με το πνεύμα. Ειδικά οι Ασκητικοί Λόγοι του Αββά Ισαάκ του Σύρου πολύ βοηθούν, αλλά χρειάζεται να τους μελετάει λίγο-λίγο, για να αφομοιώνει την τροφή» (13)”.

«Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἔνεκεν»!!!

Συνεχίζεται…

• 6. Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Ἀββᾶς Ἰσαάκ, ἀνάτυπον, σ. 51. Δ. Καλλιντέρη, αὐτόθι , σ. 19, σημ. 9 : Ὁ I. Hausherr μελετώντας τήν ἐπίδραση τῶν ἔργων τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ στή Ρωσία, συμπεραίνει ὅτι γιά τούς Ρώσους «Ἰσαάκ ὁ Σύρος εἶναι ὁ μεγαλύτερος τῶν μυστικῶν, ὁ βαθύτερος τῶν φιλοσόφων, ὁ καθολικός διδάσκαλος, περισσότερο παντός ἄλλου σύγχρονος καί ὅσον οἱ ἄλλοι ὀρθόδοξος», «Dogme et Spiritualite Orientale», RAM 23 (1974) 18 – 19, παρά πρωτ. Θεοδώρου Ζήση, Ἀββᾶς Ἰσαάκ , ἀνάτυπον, σ. 70 σημ. 66.
• 7. Elie Khalife – Hachen, «Isaak de Ninive», DS 7, 2051. Πρβλ. Baumstark A. , Geschichte der Syrischen Literatur, Bonn 1922, σ. 223.
• 8. Πρβλ. Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Ἀββᾶς Ἰσαάκ, ἀνάτυπον καί Papin J., «Isaak von Ninive», LThK 5, 775. Πρβλ. Π. Μ. Σωτήρχου, Ὁ ἐμός φιλόσοφος, σ. 16. Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά μόνο κάποια χωρία ἀπό τά ἔργα τῶν δύο πρώτων Πατέρων, στά ὁποία γίνεται ἄμεση ἀναφορά στό πρόσωπο καί τή διδασκαλία τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ: Στήν Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν καί στό λόγο Περί ἡσυχίας καί περί τῶν δύο τρόπων τῆς προσευχῆς, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναϊτης τρεῖς φορές ἀναφέρεται στό ἅγιο Ἰσαάκ (σσ. 73-74 καί 76-77). Ἐπίσης ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στόν Ζ΄ Ἀντιρρητικό λόγο, Πρός Ἀκίνδυνον, χρησιμοποιεῖ τήν περί φωτισμοῦ καί καθαρᾶς προσευχῆς διδασκαλία τοῦ Σύρου ἀσκητή (Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἔργα, τ.6, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1987). Τόν ἀββᾶ Ἰσαάκ φαίνεται πῶς ἀκολούθησαν καί πολλοί σύγχρονοι Γέροντες τοῦ αἰώνα μας καί πολύ συχνά τόν χρησιμοποιοῦσαν.
• Ἐπίσης ὁ Γέροντας τῆς Αἴγινας Ἰερώνυμος συμβούλευε τά πνευματικά του παιδιά: «Νά μήν περάσει μέρα χωρίς νά διαβάσεις ἔστω καί μιά σελίδα ἀπό τόν ἀββᾶ Ἰσαάκ. Ἐγώ πολύ τόν ἀγαπῶ τόν εὐλογημένο, γέροντά μου τόν ἔχω. Καί σέὅ, τι διαβάζεις, νά ἐγκύπτεις καί νά λέγεις μέσα σου: Ἐγώ τό πράττω αὐτό; ῎Ετσι θά παρακινείσαι ἀπό τήν ἀνάγνωση νά μεταβαίνεις εἰς τήν πράξιν». (Πέτρου Μπότση, Γέροντας Ἱερώνυμος, ὁ ἡσυχαστής τῆς Αἴγινας, Ἀθῆνα 1993, β΄ ἔκδοση, σ. 121). Τέλος ὁ Ἀρχιμ. Βασίλειος, πρώην καθηγούμενος τῆς Ἱ. Μονῆς Ἰβήρων, στό βιβλίο του «Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος,ἕνα πλησίασμα στόν κόσμο του», ἐκδ. Δόμος, 1988, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ὁ Γέρων Ἱερώνυμος τῆς Αἰγίνης συνιστᾶ σ᾿ ὅποιον δέν ἔχει χρήματα νά βγῆ ζητιάνος, νά μαζέψη τά ἀπαραίτητα καί νά πάρη τόν Ἀββᾶ Ἰσαάκ» (σ. 17).
• 9. Ἀναλυτικά βλέπε, Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Ἀββᾶς Ἰσαάκ ἀνάτυπον, σ. 53 ἑξ. καί Papin J. Lthk 5, 775-776 καί Spuler B., «Isaak von Ninive», RGG 3, 903.
• 10. Ὅλες οἱ παραπομπές στήν ὑπόλοιπη ἐργασία γίνονται στό κείμενο αὐτῆς τῆς ἔκδοσης. Σημειώνουμε τόν ἀριθμό τοῦ λόγου, τόν ἀριθμό τῆς παραγράφου καί τόν ἀριθμό τῆς σελίδας. Π.χ. Λόγ. δ΄, 4, σ. 140, σημαίνει τήν 4η παράγραφο, τῆς 140ης σελίδας τοῦ 4ου λόγου. Δέν ἀναφέρουμε τόν τόμο (8Α ἤ 8Β ἤ 8Γ) κάθε φορά ἀλλά μόνο ἐδῶ σημειώνουμε τό περιεχόμενο τοῦ κάθε τόμου: 8Α (Λόγ. Α΄-ΚΣΤ΄), 8Β (Λόγ. ΚΖ΄-ΞΑ΄), 8Γ (Λόγ. ΞΒ΄-ΠΣΤ΄). «Βίος καί ἔργα τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου», Τάτσης Ιωάννης, Θεολόγος, Ελληνική Πατρολογία, καί «Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος».
• 11. Πέτρου Μπότση, Γέροντας Ιερώνυμος, ο ησυχαστής της Αίγινας, Αθήνα 1993, β΄ έκδοση, σ. 121.
• 12. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Επιστολές, εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή 1994, σελ. 69.
• 13. Από το βιβλίο Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου – Πνευματική αφύπνιση, Λόγοι Β’

 

πρώτο μέρος