Επιτάφιος της Κωνσταντινούπολης

Μουσική σύνθεση-με βάση τον 78ο ψαλμό - του Μανουήλ Δούκα Χρυσάφη (+1463) τελευταίου μεγάλου μουσικού του Βυζαντίου, λαμπαδάριου του "ευαγούς βασιλικού κλήρου" (Αγ. Σοφίας) και ταυτόχρονα οικείου των δύο τελευταίων Παλαιολόγων (Ιωάννη και Κωνσταντίνου).

 

Ὁ Θεός, ἤλθοσαν ἔθνη, ἤλθοσαν, ἤλθοσαν ἔθνη  εἰς τὴν κληρονομί… εἰς τὴν κληρονομίαν σου,  ἐμίαναν τὸν ναὸν τὸν ἅγιόν σου,  ἐμίανα... χα... χα... χαν  τὸν ναὸν τὸν ἅγιόν σου, ἐμίαναν, Κύριε.

Εθεντο τὰ θνησιμαῖ... χαῖ...α τῶν δούλων σου βρώ... βρώματα τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ, τὰς σάρκας τῶν ὁσίων σου τοῖς θηρίοις τῆς γῆς.

Εξέχεαν, ἐξέχεαν, ἐξέχεαν τὸ αἷμα αὐτῶν, Κύριε, ἐξέχεαν τὸ αἷμα αὐτῶν ὡς ὕδωρ κύκλῳ Ιερουσαλήμ, καὶ οὐκ ἦν ὁ θάπτων.

Εγενήθημεν, ἐγενήθημεν ὄνειδος τοῖς γείτοσιν ἡμῶν,  μυκτηρισμὸς καὶ χλευασμὸς τοῖς κύκλῳ ἡμῶν.

Εως πότε, Κύριε – πάλιν – ἕως πότε, Κύριε,  ὀργισθήσῃ εἰς τέλος, ἐκκαυθήσεται ὡς πῦρ ὁ ζῆλός σου; ἕως πότε, Κύριε.

Εκχεον τὴν ὀργήν σου,  ἔκχεον, ἔκχεον τὴν ὀργήν σου ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ μὴ γινώσκοντά σε σε καὶ ἐπὶ βασιλείας, αἳ τὸ ὄνομά σου οὐκ ἐπεκαλέσαντο...

Μὴ μνησθῇς ἡμῶν ἀνομιῶν ἀρχαίων· ἀλλὰ βοήθησον ἡμῖν ταχὺ καὶ ἐλέησόν ἡμᾶς.


 

O Θεός ήλθοσαν έθνη σε ήχο πλ δ' είναι ένα ειδικό και μοναδικό στην ιστορία μέλος, το οποίο έχει 
 συνθέσει αποκλειστικά για την Άλωση (1453) της Κωνσταντινούπολης, "εις την ανάλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως", όπως σημειώνεται σε μεταγενέστερο χειρόγραφο (τέλος 18ου αι.). Πρόκειται για ένα θρηνώδες άσμα, επιτάφιο της Μεγάλης Πόλης (και της Μεγάλης Αυτοκρατορίας), και το οποίο θα πρέπει να θεωρηθεί ως η απαρχή των πολυάριθμων μετέπειτα λαϊκών θρήνων για τη χαμένη Βασιλεία (Περισσότερα, Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδοτικές Σειρές - Κείμενα και Σχολιασμοί (1999-2010), Αθήνα 2011).