Ο Ιταλός κορυφαίος καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας Στέφανο Πιραΐνο αποφαίνεται: "Aνίκητες οι μέδουσες"

 

Συνέντευξη στον Χρήστο Μαζάνη

Αντιμέτωποι με τον εφιάλτη των μεδουσών πρόκειται να βρεθούν και αυτό το καλοκαίρι χιλιάδες λουόμενοι αλλά και καταστηματάρχες που δραστηριοποιούνται στο παραλιακό μέτωπο του Κορινθιακού Κόλπου. Ήδη οι μέδουσες έκαναν την εμφάνισή τους από τον Μάρτιο στην περιοχή της Αχαΐας. Εν τω μεταξύ, κρούσματα υπήρξαν και στη Ζάκυνθο, με αποκορύφωμα τις τελευταίες φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την περιοχή της Ψάθας. Εκεί εντοπίστηκε μια σπηλιά με χιλιάδες μικρές τσούχτρες, λίγα μέτρα από τουριστική παραλία.

Το φαινόμενο της «επέλασης» των μεδουσών στις παραλίες κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου πέρυσι προκάλεσε εκτεταμένες αντιδράσεις. Από τη μία πλευρά οι πολίτες δεν μπορούσαν να απολαύσουν το μπάνιο τους και από την άλλη οι επιχειρηματίες έβλεπαν άδειες ξαπλώστρες και άδεια μαγαζιά. Οικονομική ζημιά έπαθαν και οι ξενοδόχοι, οι οποίοι είδαν δραματική μείωση στις κρατήσεις τους. Mόνοι κερδισμένοι, οι επιχειρήσεις που διέθεταν πισίνα, με τους ιδιοκτήτες να κόβουν σε πολλές περιπτώσεις τσουχτερό εισιτήριο για μια βουτιά. Εφέτος η Πολιτεία, κατόπιν πιέσεων, και προφανώς για να μην επαναληφθούν τα περσινά, με μηνύσεις και διαμαρτυρίες, αποφάσισε να κοιτάξει πιο «ζεστά» το φαινόμενο και να προχωρήσει στην εφαρμογή κάποιων άμεσων μέτρων.

Εκτός από τη νομοθεσία περί NATURA, μέχρι στιγμής αυτό το οποίο γνωρίζουμε είναι ότι σε κάποιες περιοχές με μεγάλο πρόβλημα θα τοποθετηθούν ειδικά προστατευτικά δίχτυα, προκειμένου να μπορέσουν να προστατέψουν τους λουόμενους. Παράλληλα, ακούγεται πως θα υπάρχει real time ενημέρωση για παραλίες στις οποίες εμφανίζονται οι τσούχτρες. Είναι όμως επαρκή αυτά τα μέτρα, εφόσον κι αν εφαρμοστούν; Ήδη είναι πολλοί εκείνοι που έχουν αρχίσει να εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για το εφετινό καλοκαίρι. Κι αυτό διότι αφενός τα δίχτυα δεν μπορούν να μπουν παντού και αφετέρου το κόστος φέρεται να είναι αρκετά υψηλό. Την ίδια ώρα οι λουόμενοι ανησυχούν για το εάν θα βουτήξουν ή όχι, ενώ οι οικογένειες προβληματίζονται για την ασφάλεια των παιδιών τους. Σίγουρα η Πολιτεία έχει στην ατζέντα της το θέμα «μέδουσες» και μάλιστα σε υψηλή θέση. Το πόσο τελικά είναι έτοιμη η χώρα μας να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο φαινόμενο θα το δείξει ο χρόνος.

Υπάρχουν όμως χώρες, όπως η γειτονική Ιταλία, οι οποίες ζουν με αυτό το πρόβλημα πολλά χρόνια. Προσαρμόστηκαν, χρηματοδότησαν μελέτες πανεπιστημίων, δημοσίευσαν έρευνες, συνεργάστηκαν με άλλες χώρες και έβγαλαν τα συμπεράσματά τους. Κατόπιν τούτου, και με βάση τις ανάγκες τους, επεξεργάστηκαν τα δεδομένα και κατέληξαν σε συγκεκριμένες δράσεις. Ένας από τους κορυφαίους καθηγητές Θαλάσσιας Βιολογίας, ο Ιταλός Στέφανο Πιραΐνο, βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα προσκεκλημένος σε συνέδριο στο Λουτράκι, προκειμένου να καταθέσει την εμπειρία του αλλά και να ενημερώσει για τις μελέτες του πανεπιστημίου του Σαλέντο σχετικά με τις μέδουσες και την αντιμετώπισή τους. Ο ίδιος μελετά τις μέδουσες πάνω από 30 χρόνια, ενώ οι μελέτες του οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά τυγχάνουν της αποδοχής της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

Ο καθηγητής μίλησε αποκλειστικά στο zougla.gr για τα αίτια του φαινομένου και εξέφρασε μεταξύ άλλων την ανησυχία του για την κατάσταση στην Ελλάδα. Επίσης, έδωσε τη δική του απάντηση στο εάν τα μέτρα που σκέφτεται να λάβει η ελληνική Πολιτεία είναι επαρκή στις προκλήσεις που έχει μπροστά της να αντιμετωπίσει.

Ακολουθεί η συνέντευξη, η οποία έγινε στα ιταλικά:

Δημοσιογράφος: Τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Ελλάδα αντιμετωπίζει το μεγάλο πρόβλημα της «επιδρομής» των μεδουσών στις παραλίες. Υπάρχουν δεδομένα για το εάν αυτό το φαινόμενο υπήρχε παλαιότερα ή είναι πρωτοεμφανιζόμενο;

Στέφανο Πιραΐνο: Και στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, μπορούν να εμφανιστούν κλιματολογικές ανωμαλίες και απροσδόκητα βιολογικά φαινόμενα. Ο πολλαπλασιασμός των μεδουσών στη Μεσόγειο δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά η γεωγραφική θέση και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του Κορινθιακού Κόλπου είχαν πιθανώς προστατεύσει την έκρηξη αυτού του φαινομένου. Ωστόσο, δεν έχουμε μακροπρόθεσμα ιστορικά δεδομένα που να μας επιτρέπουν να πούμε με βεβαιότητα αν αυτό το φαινόμενο είχε ήδη συμβεί σε άλλες περιόδους, για παράδειγμα πριν από 50 ή 100 χρόνια. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε τις ακτές, τόσο περισσότερο αυξάνεται η παρουσία του ανθρώπου στη θάλασσα και τόσο πιο εύκολο είναι να παρατηρήσετε γεγονότα που συμβαίνουν ίσως με κάποια περιοδικότητα, με κυκλικό τρόπο και τα οποία επομένως εμπίπτουν στη σφαίρα των φυσικών φαινομένων. Τα τελευταία 25 χρόνια παρατηρείται παγκόσμια αύξηση της αφθονίας και της συχνότητας των μεδουσών κατά μήκος των ακτών, για παράδειγμα από τη Μεσόγειο μέχρι τη Βόρεια Αμερική και μέχρι τη Θάλασσα της Ιαπωνίας. Ανεξάρτητα από το αν οι μέδουσες γενικά αυξάνονται ή όχι, αυτές οι εκρήξεις των πληθυσμών τους δημιουργούν περιοδικά μεγάλες επιπτώσεις σε πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια, οι παράκτιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ο τουρισμός.


Δημοσιογράφος: Βρεθήκατε στην Ελλάδα σε συνέδριο για το φαινόμενο. Διαπιστώνετε ότι στην Ελλάδα αυξάνεται ή συμβαίνει παράλληλα το ίδιο σε όλη τη Μεσόγειο;

Στέφανο Πιραΐνο: Το πρόβλημα υπάρχει σε παγκόσμια κλίμακα και σε περιφερειακό επίπεδο στη Μεσόγειο, όπου επιδεινώνεται τοπικά από συγκεκριμένα γεγονότα, όπως αυτό που συμβαίνει στον κόλπο της Κορίνθου τα τελευταία δύο χρόνια.

Δημοσιογράφος: Κατά την άποψή σας, και σύμφωνα με τις μελέτες που έχετε πραγματοποιήσει, το φαινόμενο θα έχει έξαρση και τα επόμενα χρόνια στη χώρα μας ή οι μέδουσες κάποια στιγμή θα εξαφανιστούν, τουλάχιστον από τις παραλίες;

Στέφανο Πιραΐνο: Είναι αδύνατο να προβλεφθούν οι επιπτώσεις που θα προκαλέσουν οι ανθρωπογενείς πιέσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα τα επόμενα χρόνια, διότι δεν διαθέτουμε επαρκή δεδομένα. Ωστόσο, στον νοτιότερο άξονα του κόλπου της Κορίνθου, η παρουσία των μεδουσών ήταν μέχρι τώρα πολύ σπάνια. Αυτό μας αφήνει να σκεφτούμε ένα γεγονός το οποίο αναμένεται να μειωθεί βαθμιαία σε ένταση κατά τα επόμενα χρόνια. Μια υπόθεση είναι ότι υπήρξαν κλιματικές ανωμαλίες τα τελευταία δύο χρόνια που ευνόησαν τη διασπορά των μεδουσών από την κάτω Αδριατική προς το εσώτερο τμήμα του κόλπου της Κορίνθου. Το παρόν είδος έχει υπολογισμένη διάρκεια ζωής δύο ετών. Η παρουσία υψηλών υδάτων στο κεντρικό τμήμα του Κορινθιακού καθιστά δυνατή την παραμονή αυτού του είδους και την αναπαραγωγή του αμέσως μετά την ψυχρότερη περίοδο του έτους. Στο παρελθόν και στην Αδριατική, που είναι μια ρηχή θάλασσα, το είδος αυτό εμφανίστηκε σε μεγάλο αριθμό, αλλά οι πληθυσμοί μειώθηκαν προοδευτικά, για να εξαφανιστούν. Στον Κόλπο της Κορίνθου είναι πιθανό ότι αυτές οι μέδουσες, που δεν είναι ιστορικά συνηθισμένο είδος, να μπορούν να επιστρέφουν προοδευτικά σε λιγότερο ανησυχητικές πυκνότητες από εκείνες των δύο τελευταίων ετών. Το πότε θα συμβεί αυτό είναι δύσκολο να το πούμε.

Φωτογραφία από τη Μάλτα, 5 Μαΐου 2018

Δημοσιογράφος: Έχετε κάποια συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση για αυτό το πρόβλημα ή όχι;

Στέφανο Πιραΐνο: Όχι, δεν υπάρχει καμία συμφωνία συνεργασίας με την ελληνική κυβέρνηση. Πρόσφατα, όμως, παρουσιάσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα - στο πλαίσιο ενός κοινοτικού προγράμματος συνεργασίας-, στο οποίο προγραμματίζονται συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα από οκτώ μεσογειακές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Δημοσιογράφος: Συνεργασία ή ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων με Έλληνες καθηγητές όσον αφορά στα συμπεράσματά σας από τις μελέτες σας για τις μέδουσες;

Στέφανο Πιραΐνο: Ο ερευνητικός οργανισμός που γνωρίζει καλύτερα την υγεία των ελληνικών ακτών είναι το ΕΛΚΕΘΕ. Προσωπικά, έχω ανταλλαγές και επαφές με διάφορους ερευνητές αυτού του ινστιτούτου, αλλά δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα μια πραγματική συνεργασία για το θέμα των μεδουσών. Ελπίζω να είμαστε σε θέση να το κάνουμε σύντομα, αλλά όλοι μαζί συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τα φαινόμενα για να προβλέψουμε την εξέλιξή τους και να βρούμε κατάλληλα αντίμετρα.

Νάπολι, 16 Μαρτίου 2018, εισβολή μπλε μεδουσών

Δημοσιογράφος: Έπειτα από τόσα χρόνια μελέτης πάνω στις μέδουσες πώς μπορούμε τελικά εδώ στην Ελλάδα να περιορίσουμε την εξάπλωσή τους και ειδικά στις ακτές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού;

Στέφανο Πιραΐνο: Δεν υπάρχει μία μοναδική τελική λύση. Και γι' αυτό μίλησα στο συνέδριο. Υπάρχουν πολλά μέτρα που ο άνθρωπος πρέπει να αρχίσει να παίρνει για να μειώσει την έξαρση αυτών των φαινομένων. Πρέπει να αλιεύουμε λιγότερα ψάρια: αν υπάρχουν περισσότερα ψάρια, υπάρχουν περισσότεροι θηρευτές που μπορούν να τρέφονται με μέδουσες. Λιγότερα ψάρια σημαίνει ότι παραμένει περισσότερη τροφή στη διάθεση των μεδουσών. Πρέπει να δημιουργηθούν λιγότερες τεχνητές κατασκευές όπως κυματοθραύστες ή λιμάνια κατά μήκος των ακτών,επειδή αυτά μπορούν να προωθήσουν τη διάδοση ορισμένων μεδουσών για τον ιδιαίτερο κύκλο ζωής τους. Πρέπει να δώσουμε προσοχή στη μεταφορά ξένων ειδών από τη μια θάλασσα σε άλλη, διότι ορισμένα είδη μέδουσας σε ορισμένες περιπτώσεις βρίσκουν στο νέο περιβάλλον τους έναν οικολογικό χώρο για να αποικιστούν με επιτυχία. Αυτό συνέβη ήδη στη Μαύρη Θάλασσα τη δεκαετία του '80. Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία της θάλασσας, τόσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος αναπαραγωγής ορισμένων ειδών, τόσο ταχύτερη είναι η αύξηση του πληθυσμού τους, όπως έχουμε διαπιστώσει και για την Pelagia noctiluca, το είδος που δημιουργεί προβλήματα στον Κόλπο της Κορίνθου. Πρέπει να προσαρμοστούμε για να ζήσουμε με αυτά τα φαινόμενα και να υιοθετήσουμε, όταν είναι απαραίτητο, αντίμετρα για τη μείωση των επιπτώσεων.

η συνέχεια...