Άγιον Όρος και τεχνικός πολιτισμός

[Προφητικό (;) κείμενο του Γέροντα Βασιλείου Γοντικάκη προ 43ετίας]

      Είναι πλέον σαφές εις όλους ότι το Άγιον Όρος αποτελεί το μεγαλύτερον και τελευταίον κεφάλαιον της σωτηρίας του Γένους και της Εκκλη­σίας μας. Είναι κιβωτός η οποία φέρεται άθικτος επί των υδάτων του κατα­κλυσμού των θορύβων του συγχρόνου πολιτισμού που παραμορφώνει την δημιουργίαν, μολύνει, επί κυριολεξία, τον αέρα, την γην και την θάλασσαν.

Τα νέφη του αρξαμένου τούτου κατακλυσμού επισωρεύουν εις τον άνθρωπον κινδύνους. Και απειλούν την σωματικήν υγείαν, την πνευματικήν του ισορροπίαν και επιβίωσιν. Δι’ αυτόν τον λόγον πολλοί καταφεύγουν εις την σκέπην της Κυρίας Θεοτόκου ενσυνειδήτως, και έρχονται εις τον Ιερόν ημών Τόπον, ως εις χώραν Μετανοίας. Αισθάνονται ότι το άγιον τούτο τεμάχιον της γης είναι ο αγρός όπου ευρίσκεται κεκρυμμένος ο μαρ­γαρίτης της Βασιλείας των Ουρανών. Δι’ αυτό ακριβώς ο πονηρός βάλλει λυσσωδώς κατά του σκάφους του Αγίου Όρους.
Τα κύματα του κατα­κλυσμού αγωνίζονται να εισρεύσουν εις την κιβωτόν ταύτην, να την κατα­ποντίσουν αύτανδρον, εις τον ωκεανόν του σημερινού χάους.

Η εισβολή αυτή επιχειρείται αφ’ ενός μεν υπό την μορφήν του διαρκώς αυξανομένου κοσμικού ρεύματος, το οποίον τείνει να αποπνίξη την ζωήν των ιερών ημών σκηνω­μάτων -ιδίως κατά το θέρος-, αφ’ ετέρου δε υπό την μορφήν της εισό­δου των ποικίλων θορυβωδών μηχα­νών και οχημάτων, τα οποία απειλούν την ησυχίαν του Ιερού ημών Τόπου, παραποιούν την μορφήν του και αλ­λοιώνουν τον ασκητικόν χαρακτήρα της ζωής Του. Πολλαί άγιαι περιοχαί του Ιερού ημών Τόπου έγιναν ήδη εστίαι θορύ­βου απομακρύνουσαι κάθε χάριν μοναχικήν. Ίσως εκ της συνηθείας της ενταύθα παραμονής μας, δεν έχομεν σα­φώς συνείδησιν ποίον μοναδικόν και ανεκτίμητον θησαυρόν κρύπτει δια το ανθρώπινον Γένος ολόκληρον. Δεν αντι­λαμβανόμεθα ποίαν χάριν ενσαρκώνει εις την ησυχαστικήν του θεολογίαν, την έκφρασιν των εικόνων του, την αρχιτεκτονικήν δομήν των ναών και οικισμών του, την όλην εμφάνισιν και διαμόρφωσιν του χώρου του.

Ολόκληρος η Ιερά Χερσόνησος του Άθω, η κατάσπαρτος με Μονάς, Σκήτας, Κελλία, ησυχαστήρια συν­δεόμενα δια των στενών ατραπών των, αναπαύει πνευματικώς τον άνθρωπον, και αποτελεί ανεπανάληπτον κειμήλιον πίστεως και υψηλού πολιτισμού. Ηγιάσθη υπό της Παρθένου. Eγνωρίσθη ως τόπος μετανοίας υπό συμπάσης της Ορθοδόξου Εκκλη­σίας.

Δια να διατηρηθή δε το πνεύμα και ο χαρακτήρ του Αγίου Όρους θα πρέπη να μείνη άθικτον και άβατον το άγιον σώμα του. Ατιμάζοντες και παραμορφώνοντες το σώμα και την μορφήν του Αγίου Όρους, εξαφανίζομεν το πνεύμα και το ήθος του. Το Άγιον Όρος δεν είναι κτήμα ουδενός εξ ημών, δια να δυνάμεθα κατ’ ιδίαν βούλησιν ή ατομικήν αντίληψιν να το διαμορφώνωμεν. Το Άγιον Ό­ρος ανήκει εις την Κυρίαν Θεοτόκον, έχει χαρακτήρα ιερόν και απαραβίαστον. Η μέριμνά μας όθεν πρέπει να είναι: Τι θέλει η Θεοτόκος μητέρα μας, οι κεκοιμημένοι και τετελειωμένοι άγιοι Πατέρες μας, οι διψώντες την σωτηρίαν σημερινοί πιστοί. Δεν δυνάμεθα ουδέν εκτός της εντολής αυτών να πράξωμεν.

Η κραυγή δε της σιγής από την θριαμβεύουσαν Εκκλησίαν και η θέλησις της στρατευομένης ζητούν το ίδιον πράγμα: Να μείνη το όρος άγιον, τόπος ασκήσεως και ησυχίας. Περισσότερον από πάσαν άλλην εποχήν το Άγιον Όρος πρέπει σήμερον να διασωθή ως έχει. Να το παραδώσωμεν εις τας ερχομένας γενεάς όπως το παρελάβομεν άγιον, ιερόν και καθαρόν από κάθε κοσμικόν μίασμα. Το έχουν ανάγκη αι γενεαί που έρχονται περισσότερον από τους παλαιοτέρους. Το απαιτούν από ημάς. Αλλοίμονον εάν, ο μη γένοιτο, τους απογοητεύσωμεν. Η ώρα είναι κρίσιμος. Όλη η Εκκλησία, θριαμβεύουσα και στρατευομένη, αναμένει να ίδη το πως θα ενεργήσωμεν οι σημερινοί Αγιορείται. Είναι δυνατόν, λόγω των συγχρό­νων μηχανικών μέσων καταστροφής, δια μιας απερισκέπτου αποφάσεως ή ενεργείας μας, να παραδώσωμεν εις τον αφανισμόν εργασίας αιώνων. Να γίνωμεν ημείς οι ίδιοι οι μοναχοί οι αυτόχειρες και φονείς του Όρους. Ο πονηρός δεν αστειεύεται. Και η αδηφαγία του δράκοντος του συγ­χρόνου πολιτισμού δεν έχει όρια. Μία ελαχίστη παραχώρησίς μας είναι δυ­νατόν να έχη μοιραίας συνεπείας. Μίαν ελαχίστην σχισμήν εάν αφήσωμεν ανοικτήν δια το κοσμικόν πνεύμα, η πίεσις την οποίαν εξασκεί ο πονη­ρός είναι δυνατόν να την μεταβάλη εις χαίνουσαν ρωγμήν και χάσμα ολόκληρον δια να μας αποπνίξη.

Ήδη πολλοί χαιρεκάκως ομιλούν δια το χαμηλόν πνευματικόν επίπεδον των Αγιορειτών. Λέγουν ότι είμεθα ανάξιοι της Παραδόσεώς μας. Και ότι είμεθα έτοιμοι αντί πινακίου φακής καλοπεράσεως και σωματικής ανέσεως, τα οποία μας υπόσχεται ο τεχνι­κός πολιτισμός δια των δρόμων, αυτο­κινήτων ή της ΔΕΗ, να παραδώσωμεν το Αγιον Όρος εις τας χείρας των εχθρών. Να το αποσπάσωμεν βιαίως από την Κυρίαν Θεοτόκον και να το παραδώσωμεν εις την ειδωλολατρείαν της ανέσεως και την βαβυλωνίαν των θορύβων. Ο Θεός ας μη μας εγκαταλείψη δια να πράξωμεν έγκλημα παρομοίας καθοσιώσεως. Διότι είναι καλύτερον να μη εγεννώμεθα ή να μην εγινώμεθα μοναχοί, παρά να επιφορτίσωμεν τον εαυτόν μας δια του εγκλήματος μιας τοιαύτης μιαιφονίας: της καταστροφής του πε­ριβολιού της Παναγίας, του Παραδεί­σου τούτου της ουρανίου ησυχίας. Θα έχωμεν την κατάραν του Θεού και το «βαρυγκόμημα» των χιλιετιών που έρχονται. Δεν πρόκειται να συναριθμηθούμε απλώς με τους συλλειτουργήσαντας μίαν φοράν με κακοδόξους εν Αγίω Όρει. Η ψυχή μας και η μνήμη μας θα αμαυρωθή πολύ περισσότερον. Θα είμε­θα οι τελικοί και οριστικοί καταστροφείς του Αγίου Όρους.

Δια ταύτα θα πρέπη μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προς την πνευματικήν μας πατρίδα, να συνέλθωμεν εις έκτακτον Ιεράν Διπλήν Σύναξιν. Να αφήσωμεν την βαθείαν μοναχικήν συνείδησιν του αγίου Τόπου μας να ομιλήση. Δια να έχη ο καθένας από ημάς εν συνεχεία, ήσυχον την συνείδησίν του ότι δια τας τύχας του Αγίου Όρους έπραξε συμφώνως προς τας μοναχικάς του υποσχέσεις και υποχρεώσεις, και όχι κατά τας διαθέ­σεις μιας επιπολαίας στιγμής. Να λεχθή σαφώς το όχι προς τον «κόσμον», ο οποίος είτε έσωθεν δι’ ημών, είτε έξωθεν δια πολλών ετέρων, επιθυμεί να εισβάλη βαναύσως εις τον άγιον περίβολον του Άθωνος. Να αναχαιτισθή η ορμή όλων εκείνων οι οποίοι με την δήθεν σύνεσιν του κόσμου και την λογικήν του παρόντος αιώνος θέλουν να «διορθώ­σουν» το Άγιον Όρος και να το κάμουν σύγχρονον και άνετον. Το Άγιον Όρος δεν είναι «σύγχρονον» αλλά αιώνιον: Τόπος πρόσφορος δια σωτηρίαν ψυχών και όχι δι’ ανάπαυσιν και μόλυνσιν σωμάτων. Να παύσουν οι ερωτοτροπούντες προς τον κόσμον και τας ανέσεις του να ομιλούν εξ ονόματος του Αγίου Όρους. Να δύναται ανενόχλητος η Ιερά Κοινότης να προχωρή εις το έργον Της, στηριζομένη εις αποφά­σεις Ιεράς Διπλής Συνάξεως. Να ορίσωμεν επακριβώς τι θέλομεν να γίνη δια τους δρόμους, οι οποίοι όπως λέγεται υπό πάντων των παλαιών μοναχών κακώς ηνοίχθησαν εν Αγίω Όρει. Να θέσωμεν τουλάχιστον αυστηρόν περιορισμόν και έλεγχον εις τον αριθμόν των μηχανοκινήτων που κυ­κλοφορούν σήμερον ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν εις το Άγιον Όρος. Να ρυθμίσωμεν ριζικώς το θέμα του τουρισμού, το οποίον απειλεί την επιβίωσιν του Τόπου ημών ως ιερού και αγίου. Κατά το φθίνον θέρος -ομιλούμεν εκ της πείρας της Μονής μας- κατέ­στη ο βίος αβίωτος εκ του πλήθους των αδιαφόρων πνευματικώς τουρι­στών, οι οποίοι κατέκλυζον όλον τον χώρον της Μονής, πληρούντες τα πάντα δι’ οχλαγωγίας, καπνών, ανάρμο­στων εμφανίσεων και παραλόγων α­παιτήσεων. Μετεβλήθη κυριολεκτικώς η μικρά Μονή μας εις θέρετρον συνωστιζομένων τουριστών, ολωσδιόλου ξέ­νων προς το πνεύμα και την αποστολήν του Ιερού Τόπου μας.

Έχομεν διάθεσιν να φιλοξενούμεν σοβαρούς επισκέπτας, να διακονούμεν προθύμως τους ευλαβείς προσκυνητάς των ιερών και οσίων της πίστεώς μας. Αλλά ποίον σκοπόν εξυπηρετεί η αυξανομένη μάστιξ του τουρισμού, η οποία καταλύει την ιεροπρέπειαν των ιερών μας σκηνωμά­των; Δια του τρόπου αυτού καθίσταται αφόρητος πνευματικώς η ζωή δια τους υπάρχοντας μοναχούς, και αποπέμπονται εκείνοι οι οποίοι επιθυμούν να μονάσουν και να εύρουν εις τας Ιε­ράς Μονάς μας τόπους κατανύξεως και μετανοίας και όχι οχλαγωγίας και κοσμικότητος. Δι’ αυτό πρέπει εγκαίρως να λάβωμεν αποφάσεις συγκεκριμένας, απο­τελεσματικάς και εφαρμοσίμους, δια να περιορισθή εις το ελάχιστον ο αριθμός των ξένων ετεροδόξων επι­σκεπτών. Να εκφράση εκάστη Μονή την άποψίν της, διότι διαφόρως πως τίθεται το θέμα εις εκάστην Μονήν, δια να εύρωμεν την λύσιν η οποία θα αναπαύη ολόκληρον το Άγιον Όρος και εκάστην Μονήν ιδιαιτέρως. Να ρυθμίσωμεν ημείς περίπου πό­σοι και ποίοι είναι δυνατόν και πρέ­πον να επισκέπτωνται το Άγιον Ό­ρος, δια να μένωμεν πιστοί εις την πατροπαράδοτον αρετήν της φιλοξενίας, διατηρούντες άθικτον τον ιερόν χα­ρακτήρα της αγίας ησυχίας του περι­βολιού της Παναγίας.

(Από ανέκδοτο υπόμνημα της Ι. Μ. Σταυρονικήτα προς την Ι. Κοινότητα Αγίου Όρους, 

σταλμένο στις 12 Σεπτεμβρίου 1975. 

Νεώτερο της ίδιας Μονής αναλόγου περιεχομέ­νου δημοσιεύεται στο βιβλίο του Ι. Χατζηφώτη «Βυζάντιο και Εκκλησία»)

(*) Ο Γέροντας Βασίλειος Ιβιρήτης (Γοντικάκης) υπήρξε επί σειρά ετών Καθηγούμενος των μονών Σταυρονικήτα και Ιβήρων του Αγίου Όρους.
      πηγή