Τα Σάββατα της Μεγάλης Σαρακοστής

Ημέρες γιορτής και κατάπαυσης

 

Από την πλευρά του "τυπικού", το Σάββατο δεν είναι μέρα νηστείας, αλλά γιορτής γιατί ο ίδιος ο Θεός το καθιέρωσε σαν γιορτή: "... και ευλόγησε ο Θεός την ημέρα την εβδόμη και αγίασε αυτή, διότι σ' αυτή κατέπαυσε από όλα τα έργα του, τα οποία άρχισε ο Θεός να κάνει" (Γεν.2,3).

Είναι αλήθεια ότι η θεία καθιέρωση του Σαββατισμού μεταφέρθηκε στην Κυριακή, η οποία έγινε η ημέρα της ανάπαυσης των χριστιανών. Οι Πατέρες και η παλιά Παράδοση "αριθμούν" την Κυριακή σαν την πρώτη ή την όγδοη μέρα.

Η μετατροπή του Σαββάτου έγινε εκείνο το Μέγα και Άγιο Σάββατο, την "ημέρα, κατά την οποία κατέπαυσε από όλων των έργων του ο Μονογενής Υιός του Θεού.." και αναπαύθηκε στο τάφο. Την επόμενη μέρα "τη μιά των Σαββάτων..", η Ζωή ανέτειλε από τον ζωοδότη τάφο, και η πρώτη μέρα της Νέας Δημιουργίας άρχισε. Σ' αυτή τη νέα μέρα συμμετέχει η Εκκλησία συμμετέχει η Εκκλησία και μέσα σ' αυτή μπαίνει την Κυριακή.

Όλα αυτά εξηγούν τη μοναδική μέρα του Σαββάτου - της έβδομης μέρας - στη λειτουργική παράδοση: το διπλό χαρακτήρα του σαν μέρα γιορτής και μέρα θανάτου. Είναι μια γιορτή γιατί μέσα σ' αυτό το κόσμο και στο χρόνο του ο Χριστός "επάτησε" το θάνατο και η Ανάστασή Του είναι το πλήρωμα της Δημιουργίας. Είναι μέρα θανάτου γιατί με το Θάνατο του Χριστού πέθανε και ο κόσμος, έτσι η σωτηρία του, η ολοκλήρωσή του και η μεταμόρφωσή του βρίσκονται πέρα από το τάφο, στον "ερχόμενο αιώνα".

Όλα τα Σάββατα στο λειτουργικό χρόνο παίρνουν το νόημά τους από τα δύο αποφασιστικά Σάββατα: πρώτα από το Σάββατο της Ανάστασης του Λαζάρου, και ύστερα από το Αγιο και Μεγάλο Σάββατο του Πάσχα, οπότε ο θάνατος μετατράπηκε σε "διάβαση" στη καινούργια ζωή της Νέας Δημιουργίας. Εδώ ακριβώς είναι η υπέρτατη "διακοπή" η οποία "καινοποιεί τα πάντα". Αυτό ειδικά φαίνεται στη σειρά των αποστολικών αναγνωσμάτων που διαβάζονται τα Σάββατα της Σαρακοστής και είναι διαλεγμένα από την προς Εβραίους επιστολή του Παύλου.

Τα Σάββατα λοιπόν της Μ. Σαρακοστής έχουν σαν δεύτερο θέμα το θάνατο. (Εκτός από το Σάββατο του Ακαθίστου ύμνου), τα Σάββατα είναι μέρες αφιερωμένες στη μνήμη "των απ' αιώνος μ' ελπίδα αναστάσεως και ζωής αιωνίου, κεκοιμημένων".

Η μνήμη των "κεκοιμημένων", δεν είναι μια πράξη αγάπης, μια "καλή πράξη", είναι επίσης μια ουσιαστική αποκάλυψη του κόσμου τούτου, σαν θανάτου. Αλλά "στον Χριστό" ο θάνατος νικήθηκε, καταστράφηκε, έχασε το κεντρί του, όπως λέει ο Παύλος, έγινε ο ίδιος ο θάνατος είσοδος σε μια πλούσια και άφθονη ζωή. Η προσευχή μας για τους κοιμηθέντες δεν είναι θρήνος και αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στα Σάββατα γενικά και ειδικότερα στα Σάββατα της Μ. Σαρακοστής.

Το φως που εκπέμπει το Σάββατο του Λαζάρου και η χαρμόσυνος ειρήνη του Μεγάλου Σαββάτου δίνουν το νόημα στο θάνατο του χριστιανού και στις προσευχές μας για τους κοιμηθέντες.

Το Σάββατο της Α΄ εβδομάδας των Νηστειών ακούμε το μαγευτικό εκείνο πρόλογο της Επιστολής (Εβρ. 1,1-12) με τη ιεροπρεπή του επιβεβαίωση για την Δημιουργία, τη Μετάνοια και την αιώνια Βασιλεία του Θεού. Επίσης εορτάζομε το δια κολλύβων θαύμα του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος.

Ο Ιουλιανός ο παραβάτης, γνωρίζοντας ότι οι χριστιανοί καθαρίζονται με τη νηστεία στη πρώτη εβδομάδα της αγίας Σαρακοστής - γι' αυτό την λέμε καθαρά εβδομάδα - θέλησε να τους μολύνει. Διέταξε λοιπόν, κρυφά, όλες οι τροφές στην αγορά να ραντισθούν με αίματα ειδωλολατρικών θυσιών.

Όμως με Θεία ενέργεια, φάνηκε στον ύπνο του τότε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ευδοξίου, ο μάρτυρας Θεόδωρος και φανέρωσε το πράγμα. Παρήγγειλε να ενημερωθούν όλοι οι χριστιανοί, να μην αγοράσουν καθόλου τρόφιμα από την αγορά και για να αναπληρώσουν την τροφή να βράσουν σιτάρι και να φάνε τα λεγόμενα κόλλυβα, όπως τα έλεγαν στα Ευχάϊτα. Έτσι και έγινε και ματαιώθηκε ο σκοπός του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα. Και το Σάββατο τότε, ο ευσεβής λαός που διαφυλάχθηκε αμόλυντος στην καθαρά εβδομάδα, απέδωσε ευχαριστίες στον μάρτυρα. Από τότε γύρω στα μέσα του Δ΄ αιώνα, η Εκκλησία τελεί κάθε έτος την ανάμνηση αυτού του γεγονότος σε δόξα Θεού και τιμή του μάρτυρα αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος. (Ωρολόγιο της Εκκλησίας).

Στο Σάββατο της Β΄ εβδομάδας, ζούμε σ' αυτές τις "έσχατες μέρες", τις μέρες της τελευταίας προσπάθειας. Αλλά ταυτόχρονα είμαστε στο "σήμερα" ενώ το τέλος εγγίζει. (Εβρ.3,12-16)

Στο Σάββατο της Γ΄ εβδομάδας, η μάχη είναι δύσκολη. (Εβρ.10,32-38) Πόνος και δοκιμασίες είναι το αντίτιμο που πληρώνουμε για μια "καλυτέρα περιουσία στους ουρανούς, που είναι μόνιμος και αιώνια" και " έχετε ανάγκη υπομονής, να μένετε στο θέλημα του Θεού, να λάβετε την αμοιβή που σας υποσχέθηκε, διότι ακόμη λίγος χρόνος υπολείπεται, και ο Κύριος δεν θα βραδύνει".

Στο Σάββατο της Δ΄ εβδομάδας, τα όπλα είναι πίστη, αγάπη και ελπίδα γι' αυτό τον καλό αγώνα (Εβρ. 6,9-12).

Ο τόνος του Σαββάτου της Ε΄ εβδομάδας (Εβρ.9, 24-28) είναι ότι ο χρόνος συντομεύει, η προσδοκία γίνεται περισσότερο διακαής, η βεβαιότητα περισσότερο χαρούμενη.

Αυτό είναι το τελευταίο ανάγνωσμα πριν το Σάββατο του Λαζάρου οπότε από το χρόνο της προσδοκίας αρχίζουμε το "πέρασμα" στο χρόνο του "πληρώματος".

Τα ευαγγελικά αναγνώσματα κατά τα Σάββατα της Σαρακοστής διαλέγονται από το Ευαγγέλιο του αγίου Μάρκου και αποτελούν και αυτά μια διαδοχή. Το κλειδί για το νόημά τους δίνεται στο Σάββατο της Α΄ εβδομάδας. Ο Χριστός ανατρέπει τα υποκριτικά ταμπού του Ιουδαϊκού Σαββάτου κηρύσσοντας: ...το Σάββατο για τον άνθρωπο έγινε και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο (Μαρκ.2,23-3,5).

Μια νέα εποχή έρχεται, μια αναδημιουργία του ανθρώπου έχει αρχίσει.

Το δεύτερο Σάββατο ακούμε το λεπρό να λέει στο Χριστό: ...εάν θέλεις μπορείς να με καθαρίσεις. Ο δε Ιησούς... του λέγει: Θέλω, καθαρίσου (Μαρκ. 1,35-44).

Το τρίτο Σάββατο βλέπουμε το Χριστό να σπάει όλα τα ταμπού και να: "τρώει με τελώνες και αμαρτωλούς.." (Μαρκ.2,14-17).

Το τέταρτο Σάββατο, στο "καλά λίαν" της Γένεσης (Γεν.1) το Ευαγγέλιο απαντά με το χαρμόσυνο επιφώνημα: Καλώς όλα τα έκανε και τους κουφούς να ακούνε και τους άλαλους να μιλάνε (Μαρκ.7,31-37).

Τελικά το πέμπτο Σάββατο όλα αυτά φτάνουν στο αποκορύφωμά τους με την αποφασιστική ομολογία του Πέτρου: ...συ είσαι ο Χριστός (Μαρκ.8,29). Εδώ ο άνθρωπος αποδέχεται το μυστήριο του Χριστού, το μυστήριο της Νέας Δημιουργίας.

 

 Πηγή: Ιστοσελίδα Ι. Μονή Ασωμάτων Πετράκη