Ελλάδα – Ρωμανία, σημειώσατε 2

Γράφει ο Ιωάννης Νεονάκης, MD, MSc, PhD.

Η ίδρυση του Ελληνικού κράτους είναι εν πολλοίς συνυφασμένη με την επίσημη επικράτηση των ονομάτων Ελλάδα και Έλληνας, αντί των πολύ ορθότερων ιστορικά Ρωμανία (Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) και Ρωμηός. Είναι βέβαιο ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα επέτρεπαν ποτέ την ίδρυση ενός κράτους στην περιοχή μας με το όνομα Ρωμανία. Ή για να το πούμε καλύτερα, δεν θα επέτρεπαν ποτέ την επανασυγκρότηση της Ρωμανίας, την ουσιαστική δηλαδή ανάσταση του Γένους μας. Κάτι τέτοιο θα άνοιγε τεράστια γεωπολιτικά θέματα και προϊόντος του χρόνου θα υπέσκαπτε καίρια τα σαθρά θεμέλια της δικής τους κρατικής συνοχής και ύπαρξης.

Αντίθετα, ένα μικρό εθνικό κρατίδιο-προτεκτοράτο, ένα «ενεργούμενο», μια μαριονέτα ελεγχόμενη εις το διηνεκές με ποικίλους τρόπους θα τους εξυπηρετούσε μια χαρά. Ειδικά αν συνδυάζονταν και με άλλα μικρά και πλήρως επίσης ελεγχόμενα εθνικά κρατίδια στην περιοχή. Τέλος, οι όποιες ανησυχίες τους για κάποια τυχόν αφύπνιση των (ας το πούμε ευσχήμως) κατοίκων του χώρου θα διαλύονταν πλήρως αν οι κάτοικοι αυτοί ξεχνούσαν παντελώς την άμεση και ζώσα ιστορία τους και τη ρωμαίικη ταυτότητά τους και μηρύκαζαν αστόχαστα και με απλανές βλέμμα τα αληθινά όντως κατορθώματα του προπάππου τους Περικλέους βεβαίως βεβαίως! Πάλι καλά που δεν μάς είπαν και Γρεκία!

Έκτοτε η παιδεία μας, η επίσημη ιστοριογραφία αλλά και το πολιτικό κατεστημένο μάς επέβαλλαν τα εθνικά μας στερεότυπα. Οι παλαιότεροι από μας ασφαλώς θα θυμούνται την κατ’ εμέ ανιστόρητη φράση που είχε πει ο, κατά τα άλλα πολυμαθής, πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Σαρτζετάκης εκεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αναφερόμενος στους Έλληνες ότι «είμαστε έθνος ανάδελφον». Η φράση αυτή συνοψίζει ευκρινώς όλο το λανθασμένο κατά την άποψή μου κοίταγμα στην Ιστορία μας και τη στρέβλωση που έχουμε υποστεί ως Γένος τα τελευταία 200 χρόνια αναφορικά με την ταυτότητά μας και το ποιοι πραγματικά είμαστε.

Είμαστε Έλληνες; Προφανώς και είμαστε Έλληνες. Η γλώσσα μας, η ιστορία και ο πολιτισμός μας το πιστοποιούν ακράδαντα. Τότε λοιπόν πού είναι το πρόβλημα; Το πρόβλημα είναι ότι το Έλληνας είναι μερικό, είναι εξαιρετικά περιοριστικό και γίνεται ακόμα πιο μερικό και περιοριστικό όταν προσεγγίζεται με τον τρόπο και την αντίληψη των δυτικών που τελικά επικράτησε.

Ο όρος Ρωμηός σαφώς περιλαμβάνει και την έννοια του όρου Έλληνας, αλλά είναι εξαιρετικά πιο ευρύς, και πολυεπίπεδος. Ουσιαστικά αποδίδει την πολιτισμική ταυτότητα που προέκυψε από το βαθμιαίο συγκερασμό τριών μεγεθών: (α) του ελληνιστικού πολιτισμού, (β) της κληρονομιάς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με πρωτεύουσα αρχικά τη Ρώμη και στη συνέχεια τη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και κυρίως (γ) της Εβραϊκής παλαιοδιαθηκικής παράδοσης και της διδασκαλίας του Χριστού. Ο Ρωμηός ανεξάρτητα από τη φυλετική του προέλευση ή τη γλώσσα που χρησιμοποιεί (ελληνικά, λατινικά, αραμαϊκά, βλάχικα, βουλγάρικα, αρβανίτικα, τούρκικα κτλ.), έχει ελληνιστικό πολιτισμικό υπόβαθρο, πρωτεύουσα του κράτους του είναι η Ρώμη και στη συνέχεια η Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη και κυρίως είναι ορθόδοξος χριστιανός.

Αντίστοιχα η Ρωμανία δεν είναι ένα κλειστό έθνος-κράτος και ούτε χαρακτηρίζεται κυρίως από τα σύνορά της. Αντιλαμβάνεται τον εαυτό της με οικουμενικό τρόπο ως τη μία και αδιαίρετη ορθόδοξη χριστιανική πολιτεία επί της γης. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν τρόπο ζωής και μια προσπάθεια πολιτειακής θεσμικής συγκρότησης με σκοπό την υπεράσπιση αυτού του τρόπου ζωής προς όφελος και ανάδειξη του προσώπου, χωρίς όμως να επιβάλλει δυναστικά τα προτάγματά της σε λαούς με άλλες παραδόσεις. Ένα κράτος, που παρά το πλήθος των λαθών, των αμαρτιών και των εγκλημάτων που έγιναν, φτάνοντας μέχρι και σε μακροχρόνιους εμφύλιους σπαραγμούς, προσπάθησε εντούτοις να πορευτεί εν μετανοία και να διατηρήσει κατά τα μέτρα του ανθρωπίνως δυνατού τον Θεοκεντρικό (και όχι θεοκρατικό) του άξονα, την πανανθρώπινη αναφορά και την εσχατολογική του προοπτική.

Θα αναρωτηθεί κάποιος: έχουνε νόημα όλα αυτά σήμερα ή μήπως αποτελούν έναν άκαιρο, ανώφελο και «πολυτελή» ιστορικό αναστοχασμό;Κατά την ταπεινή μου άποψή όχι μόνο έχουν σημασία αλλά θα έπρεπε να αποτελούν το κεντρικό σημείου προβληματισμού του λαού μας στο ιστορικό σταυροδρόμι που βρισκόμαστε τα τελευταία χρόνια.

Οι όροι Ρωμηός και Ρωμανία αλλάζουν άρδην τη νοηματοδότηση και συγκρότηση του βίου τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.Ισχυροποιείται η ιστορική συνέχεια και συνοχή του Γένους και η αυτοσυνειδησία του ενός ενιαίου σώματος προαπελθόντων, συγκαιρινών και μελλόντων ελθείν. Έρχεται στο προσκήνιο και γίνεται δική μας και κομμάτι του σημερινού εαυτού μας μια απίστευτης ευρύτητας ιστορική εμπειρία, αλλά και γλωσσική και πολιτισμική παρακαταθήκη. Αναδεικνύονται ισχυρές προτάσεις απέναντι στα αδιέξοδα της μετανεωτερικότητας. Οι σχέσεις μας ως συλλογικότητας με πλήθος άλλες συλλογικότητες και λαούς τροποποιείται εκ θεμελίων. Αλλάζει η εκτίμηση και ο σεβασμός προς τον ίδιο μας τον εαυτό, και η καρδιά πλημμυρίζει από συναισθήματα άγνωστα στην παρούσα στενάχωρη κατάσταση. Ξεφεύγουμε από το μικρόκοσμό μας και ανοιγόμαστε στην οικουμένη. Αναδεικνύονται ευκρινώς τα πολλά ιστορικά δικαιώματα που εκ των πραγμάτων έρχονται στο προσκήνιο. Το πολύ ουσιαστικό όμως είναι ότι αλλάζει πλέον ο συνολικός τρόπος αντίληψης μας και πρόσληψης των πραγμάτων της οικουμένης, ανοίγει μια αγκαλιά που περικλείει τον όλο κόσμο και τον όλο άνθρωπο, ενοποιείται και νοηματοδοτείται σωτηριολογικά όλη η ιστορία, η κάθε στιγμή αποκτά τέλος και σκοπό, η κάθε πράξη και η κάθε ανάσα έχει εσχατολογική προοπτική.

Ελλάδα λοιπόν ή Ρωμανία; Ο καθένας ας δώσει τη δική του απάντηση. Εξάλλου όλοι αγαπούμε και πονούμε την πατρίδα μας και όλες οι απαντήσεις είναι καλοπροαίρετες. Εγώ πάντως θα έλεγα: στάνταρ δύο.

Πηγή