«Επιτάφιος» - Μέρα Μαγιού μου μίσεψες. Γ. Ρίτσος

Η μητέρα του Τάσου Τούση θρηνεί τον γιο της: 

η ιστορική φωτογραφία της 9ης Μαΐου 1936, 

που ενέπνευσε τον Επιτάφιο του Ρίτσου.

Ένα από τα έπη τής ελληνικής ποιήσεως γράφτηκε με αφορμή μια πρωτομαγιάτικη φωτογραφία. Είναι ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, του κομμουνιστή ποιητή της Ρωμιοσύνης, του κορυφαίου νεοέλληνα λυρικού, ο οποίος, με καταγεγραμμένα στο γονιδίωμα του τα ομηρικά μοιρολόγια της Μαλβάζιας και της Ακροταιναρίας, αποτύπωσε, συν τοις άλλοις, το μεγαλειώδες: «άρμεγες με τα μάτια σου το φώς της οικουμένης»

Ο Γιάννης Ρίτσος λέει στον Μίκη Θεοδωράκη για τον Επιτάφιο. «Ήταν τα πρώτα ποιήματα μου που είχαν μελοποιηθεί. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, μα είναι δυνατόν η ποίηση να βρει μια πλήρη αντιστοιχία με την μουσική. Μέχρι τίνος έλεγα ότι η κάθε τέχνη είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη από την βοήθεια της άλλης. Αλλά όταν έγραψες τον Επιτάφιο και αργότερα φυσικά την Ρωμιοσύνη που ήταν η μεγάλη δόξα σου, είπα πραγματικά ότι εδώ πέρα είναι ένας δρόμος για να πλησιάσει η ποίηση μέσω της μουσικής εκείνους τους ανθρώπους που δεν θα τους πλησίαζε ίσως ποτέ».
Τα αιματηρά γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη ξέσπασαν με αφορμή την απεργία των καπνεργατών του εργοστασίου «Κομέρσιας». Οι εργάτες μετά από απόρριψη αιτημάτων τους από τον εργοδότη, κατέλαβαν το εργοστάσιο, κλείστηκαν μέσα σε αυτό και με πανό και μαύρες σημαίες στα παράθυρα ζητούσαν συμπαράσταση.

Στη συνέχεια αρχίζει απεργία μαζί με άλλους εργαζόμενους και συγκεντρώσεις σε διάφορα σημεία της Θεσσαλονίκης. Σε μια τέτοια συγκέντρωση οι χωροφύλακες (στην πλατεία Αριστοτέλους), πυροβόλησαν χωρίς λόγο πάνω στους συγκεντρωμένους εργάτες και σκότωσαν 9. Κατόπιν πυροβολούν και σε άλλα σημεία, προσπαθώντας να διαλύσουν τους συγκεντρωμένους, σκοτώνοντας και άλλους, ανάμεσα σ' αυτούς και γυναίκες. Οι σκοτωμένοι ήταν τελικά πάνω από 12 και οι τραυματίες πάνω από 300.

Ο Γιάννης Ρίτσος είδε μετά από 2-3 μέρες την φωτογραφία με το νεκρό (Τούσης) και από πάνω την απελπισμένη μάνα του να μοιρολογάει και μέσα σε μια νύχτα σχδόν, έγραψε τη συλλογή ποιημάτων «Επιτάφιος», που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και πρωτοτραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης.

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες μέρα Μαγιού σε χάνω

άνοιξη γιε που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω.

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις

άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης.

Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά ζεστή κι αντρίκεια

τόσα όσα μήτε του γιαλού δεν φτάνουν τα χαλίκια.

Και μου 'λεγες πως όλ' αυτά τα ωραία θα ν' δικά μας

και τώρα εσβήστης κι έσβησε το φέγγος κι η φωτιά μας.

η συνέχεια..
Εργατική Πρωτομαγιά «Μέρα Μαγιού»