ΜΕΤΑ - ΦΑΡΙΣΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΚΑΙ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Πρὸς τὴ Διεύθυνση τοῦ περιοδικοῦ «Ἐπίγνωση»

Ἀγαπητοί μου φίλοι, ἐπιτρέψτε μου νὰ ζητήσω τὴ φιλοξενία τῶν ἔντιμων σελίδων σας, γιὰ τὴν ἀποκατάσταση μιᾶς παρεξήγησης ἢ παρανάγνωσης κειμένων μου:

Σὲ ὁμιλία του στὴ λεγόμενη «Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν» τῆς Μητροπόλεως Δημητριάδος, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Περγάμου, Καθηγητὴς καὶ Ἀκαδημαϊκὸς κ. Ἰωάννης Ζηζιούλας, εἶπε κατά λέξη: «Μόλις πρόσφατα ἡ εὐχαριστιακὴ προσέγγιση (τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀνθρωπολογίας, τοῦ μυστηρίου τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ) κρίθηκε ἀπὸ ὀπαδὸ τῆς θεολογίας τοῦ Ἰω. Ρωμανίδη ὡς περίπου κυοφορούμενη αἵρεση, ἐνῶ καὶ ὁ Χρ. Γιανναρᾶς ἐκφράζει πλέον γι’ αὐτὴν ἐπιφυλάξεις. Ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχὴ θεολογικοῦ ἀλληλοσπαραγμοῦ».
Πρέπει νὰ ὑπάρχει κάποια διατύπωσή μου ποὺ παρανοήθηκε. Δὲν ἐξέφρασα ποτὲ τὴν παραμικρὴ ἐπιφύλαξη γιὰ τὴν εὐχαριστιακὴ ἐκκλησιολογία, ποὺ εἶναι πάντοτε γιὰ μένα θεμέλιο καὶ προϋπόθεση γιὰ τὴν κατανόηση τῆς ἐμπειρικῆς μαρτυρίας (Εὐαγγελίου) τῆς Ἐκκλησίας.

Θερμὰ εὐχαριστῶ

Χρῆστος Γιανναρᾶς

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

8. Αλλά το διπλό εκείνο είδος της προσευχής έχει διπλή και την αχρείωση για τους απροσέκτους. Δηλαδή την μεν μία την καθιστά αποτελεσματική υπέρ αφέσεως των αμαρτημάτων προσευχή και δέηση η πίστις και η κατάνυξις μετά την αποχή από τα κακά, ανενεργό δε η απόγνωσις και η πώρωσις.

Την άλλη την κάμουν ευπρόσδκετη ευχαριστία για όσα έχομε ευεργετηθεί από τον Θεό η ταπείνωσις και η αποφυγή επάρσεως απέναντι στους στερουμένους, απαράδεκτη δε η έπαρσις γι' αυτά, σαν να αποκτήθηκαν με ιδική μας προσπάθεια και γνώση, και η κατάκρισις εναντίον αυτών που δεν έχουν πράγματα.

Ότι δε είναι άρρωστος και στα δύο αυτά ο Φαρισαίος, ελέγχεται από τον εαυτό του και τα λόγια του. Διότι, ενώ ανέβηκε στον ναό για να ευχαριστήσει, όχι να δεηθεί, με την ευχαριστία προς τον Θεό ανέμιξε αφρόνως και αθλίως έπαρση και κατάκριση. Διότι, λέγει, αφού εστάθηκε καθ' εαυτόν, προσευχήθηκε τα εξής· "Θεέ, σ' ευχαριστώ, που δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί".

9. Η στάσις του Φαρισαίου δεν δηλώνει την δουλική παράσταση, αλλά την αδιάντροπη υπεροψία που είναι αντίθετη προς εκείνον που έχει ταπείνωση δεν έχει το θάρρος ούτε τους οφθαλμούς να υψώσει προς τον ουρανό.

Ευλόγως δε προσευχόταν καθ' εαυτόν ο Φαρισαίος· διότι δεν ανέβηκε προς τον Θεό, αν και δεν αγνοούσε τον καθήμενο επάνω στα Χερουβείμ και επιβλέποντα τα τελευταία σημεία των αβύσσων.

Η προσευχή του ήταν ως εξής: Αφού είπε "σ' ευχαριστώ", δεν προσέθεσε, διότι από ευσπλαγχνία, σαν σε ασθενή ν' αντιπαραταχθεί, μου έδωσες δωρεάν την απαλλαγή από τις παγίδες του πονηρού.

Διότι, αδελφοί, είναι ανδρείο κατά την ψυχή, το να κατορθώσει κανείς, αφού επιάσθηκε στις παγίδες του εχθρού και έπεσε στους βρόχους της αμαρτίας, να διαφύγει με την μετάνοια. Γι' αυτό οι υποθέσεις μας διευθύνονται από ανωτέρα πρόνοια και πολλές φορές, ενώ καταβάλλαμε μικρή ή καθόλου προσπάθεια, εμμείναμε με την βοήθεια του Θεού ανώτεροι πολλών και μεγάλων παθημάτων, ανακουφισθέντες από συμπάθεια λόγω της ασθενείας μας.

Και πρέπει να αναγνωρίζουμε την δωρεά και να ταπεινωνόμαστε ενώπιον αυτού που την έκαμε, αλλά να μην κομπάζωμε.

10. Ο Φαρισαίος όμως λέγει, "σ' ευχαριστώ, Θεέ", όχι διότι έλαβα καμμιά βοήθεια από σένα, αλλά "διότι δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι"· σαν να διέθετε αφ' εαυτού και από προσωπική του ικανότητα το προσόν ότι δεν ήταν άρπαξ, μοιχός και άδικος, αν φυσικά τα διέθετε κιόλας.

Δεν επρόσεχε πραγματικά στον εαυτό του, αλλά έβλεπε περισσότερο όλους τους άλλους παρά τον εαυτό του, κι εξουδενώνοντας όλους -ποια παραφροσύνη -, έναν μόνο εθεωρούσε δίκαιο και σώφρονα, τον εαυτό του· "δεν είμαι" λέγει, "όπως οι άλλοι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή όπως αυτός ο τελώνης".

Πόση μωρία, θα μπορούσε κανείς να του ειπεί. Και αν όλοι εκτός από σένα είναι άδικοι και άρπαγες, τότε ποιος είναι αυτός που υφίσταται την αρπαγή και την κάκωση;

Τι συμβαίνει δε και με αυτόν τον τελώνη και την κατ' εξοχήν αυτού προσθήκη στη διήγηση; Αφού είναι και αυτός ένας από όλους δεν έχει συμπεριληφθεί μαζί με τους άλλους στην από σένα κοινή και θα ελέγαμε οικουμενική κατάκριση; Ή έπρεπε αυτός να υποστεί διπλή καταδίκη, κρινόμενος από τους φαρισαϊκούς οφθαλμούς σου, αν και εστεκόταν μακριά σου; Άλλωστε ότι ήταν άδικος, το εγνώριζες, αφού ήταν φανερά τελώνης, ότι όμως ήταν μοιχός, από που το εγνώριζες; Ή μήπως δικαιούσαι να τον αδικείς και να τον προπηλακίζεις, επειδή αυτός αδικούσε άλλους; Δεν είναι έτσι, δεν είναι· αλλ' αυτός μεν βαστάζοντας με ταπεινό φρόνημα την υπερήφανη κατηγορία σου και προσφέροντας στον Θεό με αυτομεμψία την ικεσία, θ' απαλλαγεί από αυτόν της καταδίκης, δικαίως δι' όσα αδίκησε, εσύ δε θα καταδικασθείς δικαίως, διότι κατηγορείς υπεροπτικώς εκείνον και όλους τους ανθρώπους, και από όλους μονο τον εαυτό σου δικαιώνεις. "Δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί".

11. Αυτά τα λόγια αποδεικνύουν την υπεροψία του Φαρισαίου και προς τον Θεό και προς όλους τους ανθρώπους, αλλ' επίσης και το ψευδολόγο της συνειδήσεώς του· διότι αφ' ενός μεν εξουθενώνει σαφώς όλους μαζί τους ανθρώπους, αφ' ετέρου δε αποδίδει την αποφυγή των κακών όχι στη δύναμη του Θεού, αλλά στην ιδική του.

Ο λόγος για τον οποίο ευχαριστεί είναι αυτός· ότι εκτός από τον εαυτό του νομίζει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ακόλαστοι και άδικοι και άρπαγες, ωσάν ο Θεός να μην αξίωσε κανένα άλλον πλην αυτοὐνα του παράσχει την αρετή.

ΣΧΟΛΙΟ : Άς προσέξουμε τίς ομοιότητες τής ευχαριστίας τού φαρισαίου μέ την ευχαριστιακή εκκλησιολογία τού Ζηζιούλα. Διότι η ευχαριστιακή εκκλησιολογία τού Ζηζιούλα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι καταργεί τήν άφεση αμαρτιών, τήν ανάμνηση τού Σταυρού τού Κυρίου καί τήν αντικαθιστά μέ τόν εσχατολογικό Χριστό τής Δόξης. Ο ίδιος ο επίσκοπος δέ, δέν ευχεται τήν άφεση τών δικών του αμαρτιών, είναι ήδη σωσμένος καί μοιράζει τήν χάρη του στή σύναξη, η οποία μάλλον τό παλεύει ακόμη.

Αυτός ο φρικαλέος καί ακραίος φαρισαϊσμός θεωρείται η εξέλιξη τής πίστεώς μας καί ο Ζηζιούλας ο νέος Γρηγόριος Παλαμάς.
Ο τραγικός Γιανναράς αποδεικνύεται γιά άλλη μιά φορά λίγος.

Προσέξτε τήν έκφραση τού Ζηζιούλα : οπαδός τού Ρωμανίδη, λές καί μιλούσε γιά ποδοσφαιρόφιλο, η αυτού τελειότης. Οι δικοί του γλείφτες είναι ‘‘θερμοί χριστιανοί’’.

Έλεος!

Αμέθυστος