Ανήλικες ιστορίες θάρρους: Τα παιδιά που έκαναν τη διαφορά

του Γιώργου Κόκουβα

Οι χολυγουντιανοί υπερήρωες σίγουρα μας θαμπώνουν με τα εφετζίδικα κατορθώματά τους. Οι ήρωες των παραμυθιών μάς είναι συμπαθείς γιατί πάντα καταφέρνουν αυτό που θέλουν. Αλλά τι μπορεί να πει κανείς για την περίπτωση πραγματικών παιδιών που αλλάζουν τον ρου της λογοτεχνίας; Που δημιουργούν συστήματα γραφής για τυφλούς; Που οδηγούν στην ελευθερία χιλιάδες ανήλικα θύματα εκμετάλλευσης; Που παλεύουν με τα τέρατα της πραγματικής ζωής, τα οποία είναι πολύ πιο σκληρά από αυτά των παραμυθιών; Δεν μας είναι απλά συμπαθή, δεν μας θαμπώνουν απλώς με τα κατορθώματά τους, αλλά μας εμπνέουν με το παράδειγμά τους. Μίλησε κανείς για ενήλικη λογική;

Το τυφλό αγόρι που… έβλεπε μπροστά

Θα περίμενε κανείς πως το γνωστό σε όλους σήμερα σύστημα γραφής και ανάγνωσης για τυφλούς το εμπνεύστηκε κάποιος μεγάλος επιστήμονας ύστερα από χρόνια ερευνών. Στην πραγματικότητα όμως, το σύστημα Braille το εφηύρε ο… 15χρονος Louis Braille. Ο Louis ήταν τριών ετών όταν το ένα του μάτι έχασε την ικανότητα όρασης. Το δεύτερο δεν άργησε να ακολουθήσει την ίδια μοίρα, αλλά αντί να το βάλει κάτω, ο μικρός Γάλλος αποφάσισε πως η επικοινωνία του με τον υπόλοιπο κόσμο δεν έπρεπε να σταματήσει. Έτσι, το 1824 κατέληξε στο σύστημα των έξι «ανάγλυφων σημείων» που επέτρεπαν την εύκολη αναγνώριση γραμμάτων απλώς με το άγγιγμα των δαχτύλων. Δύο χρόνια μετά, σε ηλικία 17 ετών, ο Braille εφάρμοσε την ίδια μέθοδο και στην μουσική γραφή, ενώ αργότερα ακολούθησαν τα μαθηματικά και οι άλλες επιστήμες. Σήμερα, το σύστημα Braille χρησιμοποιείται από κάθε γλώσσα και σε κάθε γωνία του πλανήτη.

Ο 10χρονος επαναστάτης

Ο Iqbal Masih πουλήθηκε(!) σε ηλικία τεσσάρων ετών σε μία βιομηχανία χαλιών στο Πακιστάν για το εξευτελιστικό αντίτιμο των 12 δολαρίων. Ο μικρός Πακιστανός έμεινε στην ουσία σαν σκλάβος στην μικρή πόλη Muridke, όπου έπρεπε να δουλεύει επί 12 ώρες την ημέρα χωρίς επαρκές φαγητό, γι’ αυτό και εξελίχθηκε σε έναν καχεκτικό άνθρωπο, που σε ηλικία 12 ετών, έμοιαζε με 6χρονο.

Μετά από έξι χρόνια εκμετάλλευσης, ο Iqbal το έσκασε και συμμετείχε στο Απελευθερωτικό Μέτωπο των Εργατών του Πακιστάν, κάνοντας τα πάντα για να σταματήσει η εργατική εκμετάλλευση παιδιών σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, βοήθησε 3.000 ανήλικους Πακιστανούς να γλιτώσουν από τα δεσμά τους, πραγματοποίησε ομιλίες στα μήκη και στα πλάτη της Γης και τελικά, δολοφονήθηκε το Πάσχα του 1995, πιθανώς από την «Μαφία των Χαλιών» που δρούσε στην περιοχή. Το 1994, το αγόρι έλαβε Βραβείο για την υπεράσπιση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και, μετά θάνατον, όταν συστάθηκε το επίσημο Παγκόσμιο Βραβείο για τα Παιδικά δικαιώματα, ήταν από τους πρώτους δαφνοστεφανωμένους.

Το κορίτσι που «έγραψε» τον ναζισμό

Μιλάμε φυσικά για την Anne Frank και τα περίφημα ημερολόγιά της. Η εβραϊκή οικογένειά της αναγκάζεται να μετακομίσει από την Γερμανία στην Ολλανδία λόγω της ανόδου του ναζισμού το 1933. Ο ναζισμός όμως δεν άργησε να τους βρει κι εκεί, καθώς το 1940 ξεκίνησε η γερμανική κατοχή και στην νέα τους πατρίδα, όπου και αναγκάστηκαν να κρυφτούν σε μυστικά δωμάτια στο γραφείο του πατέρα της, Otto στο Άμστερνταμ. Δύο χρόνια κράτησε το «κρυφτό», κατά τα οποία η Anne είχε άφθονο χρόνο να συγγράψει το Ημερολόγιό της.

Οι κατοχικές δυνάμεις στην συνέχεια ανακάλυψαν την άτυχη οικογένεια, και η Anne πέθανε από τύφο σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης λίγους μήνες αργότερα. Ο πατέρας της, μοναδικός επιζών της οικογένειας, επέστρεψε στο Άμστερνταμ όπου ανακάλυψε πως το ημερολόγιο της κόρης του είχε διασωθεί. Τα υπόλοιπα –η έκδοσή του, η γλαφυρή περιγραφή του Ολοκαυτώματος και η επιρροή του μέχρι σήμερα- είναι Ιστορία.

Το αγόρι που ενέπνευσε τον Mandela

Ο Xolani Nkosi γεννήθηκε σε μια κωμόπολη έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ το 1989 με τον ιό του HIV να κυλά στο αίμα του. Όταν η μητέρα του, καταπονημένη από τον ίδιο ιό, δεν μπορούσε πλέον να τον φροντίσει, υιοθετήθηκε από έναν γιατρό και έγινε γνωστός όταν το 1997 ένα σχολείο αρνήθηκε να τον δεχθεί ως μαθητή λόγω του ιού. Το περιστατικό προκάλεσε αλυσιδωτή αντίδραση μέχρι το ανώτατο πολιτικό επίπεδο, αφού το Σύνταγμα της Νότιας Αφρικής απαγόρευε τις διακρίσεις με βάση ιατρικά δεδομένα.

Μπορεί το σχολείο να αναγκάστηκε να αναιρέσει την απόφασή του, αλλά ο Nkosi δεν σταμάτησε εκεί. Συμμετείχε σε επίσημα συνέδρια κατά του AIDS, ενθάρρυνε φορείς του ιού να «ανοιχτούν» και να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα και σε μία από τις ομιλίες του δήλωσε: «Φροντίστε μας και δεχθείτε μας – είμαστε όλοι ανθρώπινα όντα. Είμαστε φυσιολογικοί. Έχουμε χέρια. Έχουμε πόδια. Μπορούμε να περπατήσουμε, μπορούμε να μιλήσουμε, έχουμε ανάγκες όπως ο καθένας – μη μας φοβάστε – είμαστε όλοι το ίδιο!»

Τα λόγια και η δράση του μικρού Αφρικανού έκαναν τον Νέλσον Μαντέλα να τον ανακηρύξει «σύμβολο του αγώνα για ζωή» και τον κατέταξαν πέμπτο στην επίσημη λίστα με τους «Μεγάλους Νοτιοαφρικανούς». Όταν έχασε την ζωή του, ήταν το θετικό στον HIV παιδί με την μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Είχε ήδη προλάβει να ιδρύσει ένα καταφύγιο για Αφρικανές μητέρες και παιδιά με τον ιό, ενώ μετά τον θάνατό του έλαβε το Βραβείο Ειρήνης για Παιδιά και το άγαλμα του Βραβείου των Παιδικών Δικαιωμάτων πήρε το όνομά του.

Η ανήλικη… εκπαιδευτικός

Η Thadiwe Chama από την Ζάμπια ήταν μόλις 8 ετών το 1999, όταν το σχολείο της έκλεισε λόγω έλλειψης δασκάλων. Η νεαρή Αφρικανή αρνήθηκε να το δεχθεί και παρακίνησε άλλα 60 παιδιά να πραγματοποιήσουν μια πορεία για να βρουν ένα άλλο σχολείο. Τελικά, το σχολείο Jack Cecup δέχθηκε τους μαθητές και η Thadiwe, ενθουσιασμένη με την επιτυχία, ξεκίνησε έναν ευρύτερο αγώνα για το παιδικό δικαίωμα στην εκπαίδευση. Παράλληλα, συνέγραψε ένα παιδικό βιβλίο με τίτλο «Το κοτόπουλο που είχε AIDS» εξηγώντας στα μικρά παιδιά τους κινδύνους της ασθένειας. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ξέρεις ότι ένα παιδί έχει δικαιώματα. Και στο σχολείο έμαθα για τα δικαιώματα. Και ήξερα ότι είναι κάτι για το οποίο ήθελα να παλέψω», δήλωσε αργότερα η Thandiwe, που το 2007 έλαβε το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Παίδων.

Ο «μιγάς» που σκότωσε το απαρτχάιντ

Το όνομά του ήταν Hector Pitso και η οικογένειά του καταγόταν από την Νότια Αφρική. Ωστόσο, το καθεστώς του απαρτχάιντ συνήθιζε να αντιμετωπίζει με τον χείριστο τρόπο τους Αφρικανούς και με ελαφρώς πιο ήπιο τρόπο τους μιγάδες, γι’ αυτό και το όνομα της οικογένειας έγινε Pieterson, για να παραπέμπει σε μίξη με δυτικό DNA. Αυτή η αλλαγή δεν ήταν αρκετή για να σώσει τον μικρό Έκτορα από τον θάνατο, καθώς σε ηλικία 12 ετών δολοφονήθηκε από τα πυρά της αστυνομίας εναντίον διαμαρτυρόμενων φοιτητών, τον Ιούνιο του 1976. Η φωτογραφία του νεκρού αγοριού, υποβασταζόμενου από τους φίλους του έκανε τον γύρο του κόσμου, και έκτοτε η 16η Ιουνίου έγινε σύμβολο αντίστασης στην ωμότητα του απαρτχάιντ. Σήμερα, η ίδια ημέρα είναι γνωστή ως Εθνική Ημέρα Νεότητας στη Νότια Αφρική και στο μέρος όπου δολοφονήθηκε ο 12χρονος έχει ανεγερθεί μνημείο και το αντίστοιχο Μουσείο με το όνομά του.

Η ανήλικη μουσική ιδιοφυΐα

Ακόμη και σήμερα θεωρείται από τους… κλασικότερους των κλασικών και στις μελωδίες του υποκλίνονται οι μεγαλύτεροι μουσικοί του κόσμου. Ο Wolfgang Amadeus Mozart συγκαταλέγεται στις ιδιοφυΐες της δυτικής μουσικής Ιστορίας, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι μεγάλο μέρος του έργου του το συνέθεσε σχεδόν σε… νηπιακή ηλικία. Ο Αυστριακός μουσικός άρχισε να ψυχαγωγεί πολλά ακροατήρια παίζοντας μουσική με την αδελφή του Μαρία στην ηλικία των έξι ετών. Δύο χρόνια αργότερα, ο Μότσαρτ είχε ήδη δημιουργήσει τέσσερις σονάτες. Στα 12 του χρόνια συνέθεσε την όπερα «Bastien und Bastienne», στα 13 την «La Finta Semplice», στα 15 την «Ascanio» και σε ηλικία 16 ετών την όπερα «Lucio Silla». Τότε ήταν που ανέλαβε για πρώτη φορά και τα καθήκοντα του μαέστρου, παράγοντας πλούσιο έργο, το οποίο έθεσε τις βάσεις για την ανάδειξή του ως το «καμάρι» της Βιέννης αλλά και όλης της Ευρώπης κατά την ενήλικη ζωή του.