Αηδόνι, ο Βασιλιάς των ωδικών πτηνών

Οι Τσίχλες Turbidae είναι μια μεγάλη οικογένεια μικρόσωμων ή μεσαίου μεγέθους στρουθιόμορφων πουλιών με πολύ εξελιγμένο κελάηδημα. Ο συνολικός αριθμός των μικρότερων ειδών της οικογένειας, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται το αηδόνι, ο κοκκινολαίμης, ο ρουμπινολαίμης, ο φοινίκουρος, ο καρβουνιάρης, ο μαυρονούρης, η ασπροκωλίνα, ο κότσιφας, ο πυρροκότσυφας, η τσίχλα, το λευκόλαιμο αηδόνι, το τσιχλαηδόνι, αγγίζει τα 31 είδη, τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία.

Luscinia megarhynchosΤο κοινό αηδόνι Luscinia megarhynchos είναι από τα πιό ξακουστά πουλιά που ανήκουν στην οικογένεια των τσιχλών. Πρόκειται για ένα πουλί απο τα πιο αγαπημένα της Ελληνικής υπαίθρου που έχει συνδέσει το όνομά του με πολλούς μύθους, θρύλους και παραδόσεις.

Το γνήσιο αηδόνι είναι ενα μικρόσωμο πουλί, συνολικού μήκους περίπου 16,5 εκ.με άνοιγμα πτερύγων 24 εκ. Ζεί σε ρεματιές, δάση,κήπους με πυκνή βλάστηση, συχνά κοντά σε νερό, αλλά μπορεί να ζει και σε πιό άνυδρα μέρη που να έχει πυκνούς θάμνους. Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην χώρα μας, απο τα τέλη του Μαρτίου μέχρι τις αρχές του Σεπτέμβρη, όπως και σε αλλες ευρωπαικές χώρες με εύκρατο κλίμα, απ όπου και αποδημεί προς την Αφρική και την Νοτιοανατολική Ασία.

Δεν έχει εντυπωσιακό φτέρωμα. Γενικά έχει μουντά χρώματα, καφέ-κανελί ράχη με καστανοκόκκινο ουροπύγιο και ουρά. Η κοιλιά του είναι ωχρή γκριζωπή με πιο ανοιχτόχρωμο λαιμό, ενώ το στήθος του έχει ομοιόμορφο αμμόχρωμο μπέζ. Έχει μεγάλα μαύρα μάτια, τα οποία περιβάλλονται από αχνό λευκό δαχτυλίδι. Τα χρώματά του είναι τέτοια ώστε να μην ξεχωρίζει εύκολα από τους εχθρούς του. Είναι ένα πουλί που σπάνια το βλέπει το ανθρώπινο μάτι.

Tο αηδόνι δικαίως κατέχει τον τίτλο του βασιλιά των ωδικών πτηνών μιάς και κανένα ωδικό πτηνό δεν το φτάνει σε γλυκύτητα και διάρκεια. Το μελωδικό του κελάηδημα ακούγεται κυρίως την εποχή του ζευγαρώματος και ειδικά το σούρουπο και τις νυχτερινές ώρες. Έχει κελάηδημα ηχηρό, μελωδικό, ποικιλόμορφο με μικρές ενδιάμεσες παύσεις και αποτελείται από τρίλιες, σφυρίγματα που μοιάζουν με φλάουτο και γαργαρίσματα. ΄Εχει την ικανότητα να αλλάξει απο είκοσι έως εικοσιτέσσερις στροφές. Συνήθως όταν κελαηδεί, κάθεται σε ένα ψηλό κλαδί σε ανοιχτό μέρος για να μπορεί να αντιληφθεί τους εχθρούς του.

Τον Απρίλιο καταφθάνουν πρώτα τα αρσενικά αηδόνια για να βρούν το μέρος που θα μείνουν, και μια βδομάδα αργότερα έρχονται και τα θυληκά. Το αηδόνι χτίζει την φωλιά του στο έδαφος σε σωρούς φύλλων ή λίγο ψηλότερα σε πυκνούς θάμνους για να μην διακρίνεται. Για το χτίσιμο της φωλιάς του χρησιμοποιεί φύλλα και ξερά χόρτα και την στρώνει με πούπουλα. Το θηλυκό γεννά τον Μάιο 4-5 αυγά με καστανό λαδί κέλυφος, τα οποία επωάζει για δύο εβδομάδες. Όταν “απογαλακτιστούν” οι πρώτοι νεοσσοί και το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες, μπορεί να κάνει και δεύτερη επώαση σε διάστημα λιγότερο των δυο μηνών μετά την πρώτη. Τα μικρά αναπτύσσονται τόσο γρήγορα που μπορούν και συμμετέχουν στη φθινοπωρινή μετανάστευση.

Τα αηδόνια τρέφονται με έντομα κα νύμφες εντόμων, κάμπιες, σκουλήκια, μικρές αράχνες και ρόγες.

Luscinia lusciniaΣτην βόρεια και κεντρική Ευρώπη ζεί το τσιχλαηδόνι, Luscinia luscinia, που είναι περαστικό από τη χώρα μας τους Ανοιξιάτικους μήνες. Μοιάζει αρκετά με το κοινό αηδόνι στα χρώματα της πλάτης και έχει γκρίζες σκωληκοειδείς γραμμές στο στήθος. ΄Εχει λιγότερο ευχάριστο κελάηδημα απο αυτό του κοινού αηδονιού της δυτικής και νότιας Ευρώπης, είναι περισσότερο ηχηρό παρά μελωδικό, με σειρά κελαριστών και κροταλιστών ήχων που ακούγονται χιλιόμετρα μακριά ιδιαίτερα τις ήσυχες νύχτες.

Cercotrichas galactotesΈνα ασυνήθιστο είδος αηδονιού είναι το κουφαηδόνι, Cercotrichas galactotes, που ζει και αναπαράγεται σε περιοχές με ανοιχτούς θάμνους, κοίτες ποταμών με αρμυρίκια, φραγκοσυκιές και φυστικιές. Έχει καστανή πλάτη και υπόλευκη κοιλιά. Η ουρά του είναι μακριά, καστανοκόκκινη, με ασπρόμαυρες κιλήδες που διακρίνονται όταν είναι απλωμένη. Συχνά κρατά τη ουρά του ανασηκωμένη. Διακρίνεται από το λευκό φρύδι, τη στενή σκούρα οφθαλμική γραμμή, τα έντονα σχέδια στο κεφάλι και την σκούρα πλευρική λωρίδα στην κορώνα. Το κουφαηδόνι περνάει πολύ χρόνο στο έδαφος.

Το κελάηδημά του έχει έναν τόνο μελαγχολίας, μοιάζει με αυτό της τσίχλας, αλλά είναι πιο υψηλότονο και με περισσότερα τιτιβίσματα.

irania gutturalisΈνα ιδιαίτερο είδος αηδονιού που ζεί και αναπαράγεται μόνο στην Λέσβο όταν επιστρέψει απο την ανατολική Αφρική οπου αποδημεί, είναι το λευκόλαιμο αηδόνι, Ιrania gutturalis. Πρόκειται για ένα ντροπαλό πουλί, που φωλιάζει σε πυκνούς θάμνους και κελαηδά κρυμμένο ή αεροβατώντας. Έχει μήκος από 12–14 εκ. Είναι κομψό με μακρύ λαιμό και πόδια, μακρύ και ισχυρό ράμφος και μακριά μαύρη ή σκούρα γκρίζα ουρά που ειναι συχνά ανασηκωμένη. Έχει πορτοκαλί στήθος, λευκή στενή τραχηλιά, μαύρα πλαινά κεφαλιού, λευκό φρύδι και μολυβί πάνω μέρος. Το κελάηδημά του είναι γρήγορα και ακατάπαυστο, και αποτελείται από οξέα σφυρίγματα και σκληρά καλέσματα.

Το αηδόνι είναι στενά συνιφασμένο με την ελευθερία. Αν το κλείσουν στο κλουβί, πεθάινει από μαρασμό. Ελεύθερο μπορεί να ζήσει μέχρι και 18 χρόνια.

Η Ελληνική μυθολογία, τα δημοτικά τραγούδια, η ποίηση αλλά και πάμπολα βιβλία έχουν το αηδόνι ως κύριο πρωταγωνιστή μιας και είναι το αγαπητότερο στους περισσότερους ανθρώπους πουλί.