Είναι τρεις γενιές κατασκευαστής λύρας και συνεχίζει ακάθεκτος. Ο Μανώλης Σταγάκης, διατηρώντας την παράδοση που κληρονόμησε από τον παππού και τον πατέρα του, συντηρεί το ομώνυμο οργανοποιείο και μάλιστα, προσπαθώντας να κρατήσει με σύγχρονα μέσα την ποιότητα ενός αποκλειστικά χειροποίητου οργάνου, συνώνυμου της κρητικής παράδοσης.
Ο Μανώλης Σταγάκης από το 1945, ο Μιχάλης Σταγάκης από το 1970 και ο Μανώλης Σταγάκης ο νεότερος από το 2000, ήταν και παραμένει για τους λυράρηδες η πιο περιζήτητη οικογένεια κατασκευαστών λύρας στην Κρήτη. Οι λύρες που έχουν κατασκευάσει οι τρεις γενιές ξεπερνούν τις 5.000 σε αριθμό και η πιστότητα της απόδοσης του ήχου που παράγουν, δηλώνουν ότι παραμένει αναλλοίωτη εδώ και 65 χρόνια.
Πρωτομάστορας και εμπνευστής του οργάνου με τη σημερινή του μορφή, είναι ο Μανώλης Σταγάκης ο οποίος κατασκεύασε το πρώτο του μουσικό όργανο το 1940. Πώς το αποφάσισε; Επειδή δεν του άρεσαν ιδιαίτερα οι λύρες της εποχής! Ο Μανώλης Σταγάκης ήταν ένας από τους πιο γνωστούς οργανοπαίχτες εκείνα τα χρόνια, όμως το 1945 διέκοψε το παίξιμο της λύρας και ξεκίνησε να ασχολείται συστηματικά με την κατασκευή της. Το πρώτο του οργανοποιείο βρισκόταν στη Μεγάλη Πόρτα του Ρεθύμνου, από όπου «παρέλασαν» οι πιο ξακουστοί λυράρηδες της Κρήτης.
Στη μετέπειτα πορεία του οργανοποιείου, περί το 1970-72, τη σκυτάλη πήραν οι Μιχάλης και Δημήτρης Σταγάκης, γιοι του Μανώλη, οι οποίοι εργάστηκαν παράλληλα με τον πατέρα τους. Ο Μιχάλης Σταγάκης έθεσε με τη σειρά του τη δική του σφραγίδα στην ιστορία της κατασκευής της λύρας, αλλά και σε συνεργασία του με τον οίκο κατασκευής μουσικών χορδών DΟGΑL κατασκεύασε τις χορδές που χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως και είναι γνωστές διεθνώς ως Lira di Creta.
Δυστυχώς το 1995 διεκόπη η συνεχής παραγωγή των περίφημων μουσικών οργάνων των Σταγάκηδων λόγω του απροσδόκητου θανάτου του Μιχάλη. Πέντε χρόνια αργότερα, σειρά παίρνει ο γιος του Μιχάλη, Μανώλης (όπως και ο παππούς του), ο οποίος είναι ήδη ένας οργανοποιός τον οποίο έχουν προτιμήσει πολλοί και καταξιωμένοι καλλιτέχνες του χώρου. Ο Μανώλης Σταγάκης φέρνει στη μνήμη του εκείνες τις στιγμές και μιλώντας στο «ΒΗΜΑ» θυμάται ένα περιστατικό: «Πήγαινα στο οργανοποιείο και παρακολουθούσα τον παππού μου και τον πατέρα μου να κατασκευάζουν τις λύρες, αλλά δυστυχώς όταν ήμουν 12 ετών ο πατέρας μου πέθανε. Μετά τα 17 μου έτη και έπειτα από παρότρυνση κάποιων καλλιτεχνών και φίλων του πατέρα μου, άρχισα να σκέφτομαι πως πρέπει να συνεχίσω την παράδοση της οικογένειάς μου. Θυμάμαι μου είπαν "Μανώλη, αυτό το όνομα δεν πρέπει να το αφήσεις να σβήσει". Ετσι, μόλις ενηλικιώθηκα ξεκίνησα μαζί με τον παππού μου να κατασκευάζω τις πρώτες μου λύρες».
Πώς φτιάχνεται η κρητική λύρα
Το καπάκι (εμπρόσθιο μέρος) είναι αυτό που επηρεάζει άμεσα τον ήχο του οργάνου και το ξύλο με το οποίο κατασκευάζεται είναι ο κέδρος του Λιβάνου ή αλλιώς κατράνι, ηλικίας άνω των 300 ετών, που προέρχεται από δοκάρια παλαιών κτισμάτων της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου.
Η ταστιέρα (ή αλλιώς γραβάντα) είναι το πάνω μέρος της λύρας και το σημείο όπου τοποθετούνται τα δάχτυλα του οργανοπαίκτη. Είναι και αυτό από ξύλο κατράνι με επένδυση πλαστικής μεμβράνης για να προστατεύεται από την αλλοίωση κατά το παίξιμο. Παράλληλα, σημαντικό ρόλο παίζουν η κόλλα και το λούστρο. Η κόλλα που χρησιμοποιείται στο οργανοποιείο προέρχεται από λέπια ψαριών και το λούστρο από ρητίνη δένδρου. Για τον χρόνο κατασκευής της λύρας απαιτούνται συνήθως από επτά ως εννέα ημέρες, ενώ καθεμία κατασκευάζεται και ρυθμίζεται ξεχωριστά ώστε να παράγει τον επιθυμητό ήχο (πρίμο, μεσαίο, μπάσο κτλ.) και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του οργανοπαίκτη.
Ενα μουσείο για το ξακουστό όργανο της Κρήτης
Εκείνο που κάνει ξεχωριστές τις λύρες Σταγάκη είναι ότι ακόμη και σήμερα διατηρούν τα ίδια χαρακτηριστικά, τόσο όσον αφορά την κατασκευή τους όσο και την ποιότητα του ήχου. «Στο θέμα κατασκευής του οργάνου δεν έχει αλλάξει το παραμικρό. Η μακέτα του ξύλου είναι ακριβώς όπως αποτυπωνόταν το 1950, το 1960, και το 1970. Τα υλικά είναι επίσης τα ίδια και όσον αφορά την τέχνη πιστεύω πως είχα τον καλύτερο δάσκαλο. Ο παππούς μου είναι εκείνος που δημιούργησε την κρητική λύρα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα» επισημαίνει ο Μανόλης. Στη συνέχεια εξηγεί τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να δημιουργήσει μουσειακό χώρο: «Το νέο οργανοποιείο θα έχει εκπαιδευτικούς σκοπούς, καθώς θα μπορούν να έρχονται μικροί και μεγάλοι για να διαπιστώσουν από κοντά πώς κατασκευάζεται το πιο φημισμένο όργανο της Κρήτης. Παράλληλα, οι επισκέπτες θα δουν τα πιο παλιά εργαλεία, τον πιο παλιό πάγκο εργασίας, καθώς και λύρες με μεγάλη ιστορία».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου