«Στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο, πολυπολιτισμικό πλέον, φοιτούν πολλοί μαθητές και μαθήτριες μη ορθόδοξοι. Ολα αυτά τα μη ορθόδοξα παιδιά (σύμφωνα με το Π.Δ. 201/98) "εφόσον προσέλθουν στο σχολείο πριν γίνει η πρωινή προσευχή, είναι υποχρεωμένα να παρευρίσκονται με το τμήμα τους στον χώρο της συγκέντρωσης, χωρίς να συμμετέχουν στην προσευχή, σεβόμενοι τους συμμαθητές τους που προσεύχονται". Ομως αυτό δεν ακολουθείται, γιατί τα παιδιά θέλουν να είναι μέλη της ομάδας, όλα βρίσκονται στο σχολείο την ώρα της προσευχής και διεκδικούν να συμμετέχουν στην πρώτη συλλογική δραστηριότητα με την οποία ξεκινά το σχολείο. Τα παιδιά δεν θέλουν δηλαδή να ξεχωρίζουν και να αισθάνονται αποκλεισμένα, να τα κοιτάνε περίεργα, να τα σχολιάζουν, να τα περιθωριοποιούν.
Πολλές φορές μαθητές μουσουλμάνοι έπαιρναν το μικρόφωνο και έλεγαν το Πάτερ ημών. "Γιατί να μην πω κι εγώ προσευχή; Εγώ δεν είμαι σαν τα άλλα παιδιά;", μας ρώτησε κάποια φορά ένας μαθητής της Γ' και μια μαθήτρια της Ε', "καθολική", δήλωσε στο δάσκαλό της ότι την κοιτάνε περίεργα τα παιδιά και τη σχολιάζουν για τον τρόπο που κάνει το σταυρό της και ντρέπεται.
Επίσης, πολλοί γονείς πολλών μη ορθόδοξων παιδιών ζητούσαν τα παιδιά τους να παρευρίσκονται στη προσευχή, χωρίς όμως να συμμετέχουν και χωρίς φυσικά να κάνουν τον σταυρό τους. Εβλεπαν όμως οι ίδιοι ότι τα παιδιά συμμετείχαν. Στο σπίτι, όπως μας έλεγαν, όσο και να το συζητούσαν, τα παιδιά αντιδρούσαν. Κάποιοι από αυτούς τους γονείς διαμαρτύρονταν επειδή θεωρούσαν ότι εμείς, οι εκπαιδευτικοί, κατά κάποιον τρόπο δεν σεβόμασταν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Είναι αναγκαίο λοιπόν να βρεθεί ένας τρόπος, ώστε να μη στερούμε από τα παιδιά το δικαίωμά τους να συμμετέχουν στην πρωινή προσευχή και φυσικά και σε κάθε άλλη δραστηριότητα του σχολείου. Δηλαδή ο αποκλεισμός τους, εκτός από σοβαρό παιδαγωγικό λάθος, θεωρώ ότι είναι και παραβίαση των δικαιωμάτων τους και έρχεται σε σύγκρουση με τη σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού, που διδάσκεται πλέον επίσημα και είναι μέρος του αναλυτικού προγράμματος του σχολείου.
Στο 132ο Δημοτικό Σχολείο ύστερα από πολλή σκέψη και συζήτηση αντικαταστήσαμε το Πάτερ ημών με το παρακάτω ποίημα- προσευχή από το «Πρωινό Αστρο» του Γ. Ρίτσου:
"Καλέ Θεούλη, εμείς είμαστε καλά.
Κάνε, καλέ Θεούλη, να 'χουν όλα τα παιδάκια ένα ποταμάκι γάλα, μπόλικα αστεράκια, μπόλικα τραγούδια.
Κάνε, καλέ Θεούλη, να 'ναι όλοι καλά,
έτσι που κι εμείς να μην ντρεπόμαστε για τη χαρά μας".
Οι στίχοι που επιλέξαμε δεν συγκρούονται "με τα γνήσια στοιχεία της Ορθοδοξίας", όπως απαιτεί ο νόμος, δεν προσβάλλουν καμιά θρησκεία, είναι απλοί και κατανοητοί από τα παιδιά και αφήνουν χώρο και στα παιδιά άλλων θρησκειών να προσεύχονται λέγοντάς τους κάθε πρωί.
Τα παιδιά ήταν πολύ ευχαριστημένα. Ελάχιστοι ορθόδοξοι Ελληνες γονείς αντέδρασαν και αφού το συζητήσαμε, εκτός εξαιρέσεων, συμφώνησαν με την απόφαση του σχολείου. Βέβαια η τοπική ενορία αντέδρασε. Οταν ως διευθύντρια του συγκεκριμένου σχολείου τούς ζήτησα να βρούμε από κοινού μία λύση αρνήθηκαν».
Η συνέχεια; Η κ. Πρωτονοταρίου δεν πέρασε τη διαδικασία επιλογής για το συγκεκριμένο σχολείο και ο αντικαταστάστης της επανέφερε το «Πάτερ ημών». Στον θόρυβο που προκλήθηκε (η «Ε» έχει ασχοληθεί με αλλεπάλληλα δημοσιεύματα του «Ιού») παρενέβη ο υφυπουργός Παιδείας Α. Λυκουρέντζος, δηλώνοντας μεταξύ άλλων στη ΝΕΤ ότι εκείνος βρίσκεται στη θέση του «για να τηρούνται οι νόμοι της Πολιτείας» και «να προστατεύεται η ελληνορθόδοξη παράδοση». Ο Συνήγορος του Παιδιού ζήτησε εξηγήσεις, αλλά ουδέποτε έλαβε απάντηση από το υπουργείο Παιδείας. Πώς σχολιάζουν όμως το πείραμα του 132ού Δημοτικού Σχολείου τρεις από τους σημερινούς μας συνομιλητές;
"Καλέ Θεούλη, εμείς είμαστε καλά.
Κάνε, καλέ Θεούλη, να 'χουν όλα τα παιδάκια ένα ποταμάκι γάλα, μπόλικα αστεράκια, μπόλικα τραγούδια.
Κάνε, καλέ Θεούλη, να 'ναι όλοι καλά,
έτσι που κι εμείς να μην ντρεπόμαστε για τη χαρά μας".
Οι στίχοι που επιλέξαμε δεν συγκρούονται "με τα γνήσια στοιχεία της Ορθοδοξίας", όπως απαιτεί ο νόμος, δεν προσβάλλουν καμιά θρησκεία, είναι απλοί και κατανοητοί από τα παιδιά και αφήνουν χώρο και στα παιδιά άλλων θρησκειών να προσεύχονται λέγοντάς τους κάθε πρωί.
Τα παιδιά ήταν πολύ ευχαριστημένα. Ελάχιστοι ορθόδοξοι Ελληνες γονείς αντέδρασαν και αφού το συζητήσαμε, εκτός εξαιρέσεων, συμφώνησαν με την απόφαση του σχολείου. Βέβαια η τοπική ενορία αντέδρασε. Οταν ως διευθύντρια του συγκεκριμένου σχολείου τούς ζήτησα να βρούμε από κοινού μία λύση αρνήθηκαν».
Η συνέχεια; Η κ. Πρωτονοταρίου δεν πέρασε τη διαδικασία επιλογής για το συγκεκριμένο σχολείο και ο αντικαταστάστης της επανέφερε το «Πάτερ ημών». Στον θόρυβο που προκλήθηκε (η «Ε» έχει ασχοληθεί με αλλεπάλληλα δημοσιεύματα του «Ιού») παρενέβη ο υφυπουργός Παιδείας Α. Λυκουρέντζος, δηλώνοντας μεταξύ άλλων στη ΝΕΤ ότι εκείνος βρίσκεται στη θέση του «για να τηρούνται οι νόμοι της Πολιτείας» και «να προστατεύεται η ελληνορθόδοξη παράδοση». Ο Συνήγορος του Παιδιού ζήτησε εξηγήσεις, αλλά ουδέποτε έλαβε απάντηση από το υπουργείο Παιδείας. Πώς σχολιάζουν όμως το πείραμα του 132ού Δημοτικού Σχολείου τρεις από τους σημερινούς μας συνομιλητές;
Η. Φραγκόπουλος: «Το ανακάτεμα των πίστεων των ανθρώπινων θρησκειών, ο θρησκευτικός συγκρητισμός, οδηγεί στην απομάκρυνση από κάθε θρησκεία. Ιδιαίτερα όταν μιλάμε για εισήγηση μιας τέτοιας πρακτικής από τον Γιάννη Ρίτσο, που ήταν μαρξιστής και κατά συνέπεια δεν απεδέχετο καμία από τις θρησκείες».
Α. Καριώτογλου: «Ηταν υπέροχο αυτό που είχαν κάνει και μπράβο σε όσους είχαν την πρωτοβουλία».
Κ. Μπέης: «Τι ωραία... Οσο για την εξέλιξη του εγχειρήματος, μόνο στην Ελλάδα μπορούσε να συμβεί. Υπάρχουν σκοταδισμός και μισαλλοδοξία».
2 σχόλια:
Προσωπική άποψη:
Ωραίο το εγχείρημα. Ωραία η επιλογή, καθ' ότι όντως είναι μια ελεύθερη απόδοση και του Πάτερ Ημών.
Σχόλιο:
Τεράστιο το θέμα, πολλές οι απόψεις. Νομίζω ότι όσοι δηλώνουν υπέρ της πολυπολιτισμικότητας, συχνά δεν έχουν πλήρη επίγνωση του τι πρεσβεύουν. Ο Ιός, αν τον παρακολουθείτε από χρόνια, καθόλου υπέρ της πολυπολιτισμικότητας δεν είναι. Πολυπολιτισμικότητα σημαίνει, ναι κατ' εμέ, το να αποδέχεσαι και να σέβεσαι την κουλτούρα και την πίστη του άλλου. Κατά το πρότυπο της "πολυπολιτισμικής" Γαλλίας, η θρησκεία σου μένει σπίτι σου. Ποια ανεξιθρησκία;
Ως θεολόγος στο στρατό κ στο εξωτερικό, έκανα τις καλύτερες κ πιο μονιασμένες συζητήσεις με τους μουσουλμάνους πομάκους κ άραβες αντίστοιχα.
Σε σχολείο, μου έχει τύχει οι καλύτεροι μαθητές τάξεων - και στα θρησκευτικά- νά'ναι αλβανάκια μουσουλμανάκια. Ναι, το ξέρω ότι το παιδί δε θέλει να ξεχωρίζει και πρέπει και να προστατευτούν και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις της οικογένειας. Πολλές φορές οι προστάτες της ανεξιθρησκίας καμία σχέση δεν έχουν με θρησκείες. Όποιος έχει ζήσει σε άλλη χώρα, με όντως ανθρώπους άλλων θρησκειών ή όποιος, βρε αδερφέ, έχει συνυπάρξει με αλλόθρησκους φίλους, σε ένα γεύμα, ένα γάμο, μια κηδεία, κλπ κλπ ξέρει ότι αρκεί να είσαι άνθρωπος και θα σεβαστείς εκ των πραγμάτων τον Άλλον. Και θα αποδεχτείς ό,τι απ' τη θρησκεία του ταιριάζει και στη δικιά σου θρησκεία και κοσμοαντίληψη.
Πολλές φορές γεγονότα τραγικοποιούνται από τους συντηρητικούς λόγω συντηρητικότητας, ξενοφοβίας, έλλειψης αυτο-επίγνωσης, μισαλλοδοξίας και από τους αντίθετους λόγω του ότι νομίζουν ότι έχουν "πέσει στο καζάνι (από μικροί όπως ο Οβελίξ)" της προοδευτικότητας.
Συγγνώμη για τη μακρυγορία
Νομίζω πώς η λύση στο θέμα είναι προφανής για όποιον βέβαια θέλει να το δει έτσι. Τα παιδιά που μεγαλώνουν αλλόδοξα ή αλλόθρησκα, αλλοδαπά και μη, ζουν σε έναν τόπο με έναν συγκεκριμένο πολιτισμό και με μια συγκεκριμένη παράδοση. Καλούνται να την γνωρίσουν και να ζήσουν με αυτή, χωρίς ασφαλώς να καταναγκαστούν με ύπουλο "κατηχητικό" τρόπο να ασπαστούν αυτή την παράδοση και να βγουν απ'τα σχολεία , ας πούμε "τελειωμένοι χριστιανοί". Μου δίνεται γενικά η εντύπωση πως το μάθημα των θρησκευτικών έχει πλέον πληροφοριακό και όχι αυστηρά ομολογιακό χαρακτήρα και οι σχετικές σχολικές εκδηλώσεις(αγιασμός,προσευχή,εκκλησιασμός) είναι στοιχεία μιας παιδείας που εξυπηρετούν την ένταξη των παιδιών σε μια κοινωνία θρησκευτικών πρακτικών και παραδόσεων, ελληνικών παραδόσεων. Δεν είναι βέβαια θέμα εθνοκεντρισμού της θρησκευτικότητας αλλά μετάδοσης της ιδιαίτερης εθνικής μας παιδείας στις νέες γενιές, ανεξαρτήτου δόγματος ή προέλευσης.
Οπότε δεν είναι τόσο παράδοξο ή μισαλλόδοξο να επικρατεί ως προσευχή η "Κυριακή προσευχή" των χριστιανών. Η πρωϊνή προσευχή είναι ένα στοιχείο της σχολικής παιδείας που μάλιστα ενώνει τα παιδιά και δεν τα διακρίνει σε υποομάδες. Και μάλιστα το Πάτερ ημών , με τις υψηλές του έννοιες είναι μια πανανθρώπινη προσευχή, μια δέηση που κάλλιστα θα μπορούσε να βρίσκεται στα χείλη ανθρώπου κάθε θρησκείας γιατί αναφέρεται σε έναν Θεό Πατέρα, ελεοδότη,προστάτη, χορηγό της άφεσης και της αγάπης. Από την "κυριακή προσευχή" απουσιάζει με μια πρώτη ματιά το τριαδολογικό στοιχείο λόγου χάριν.
Στα παιδιά που παραμένουν ανόθευτα ότι πνευματικό ασκεί άμεση γοητεία και ενδιαφέρον. Γνωρίζω μουσουλμανάκι και παιδί μαρτύρων του ιεχωβά που απαίτησαν μετά δακρύων από τους γονείς του να είναι παρόν σε εκκλησιαστικές σχολικές εκδηλώσεις. Και μάλιστα το ένα από τα δύο ζητούσε επιμόνως θεία κοινωνία, λέγοντας χαρακτηριστικά πώς ζητούσε "αναστηθεί"!
Άρα τα κίνητρα των "προοδευτικών" είναι άλλα, είναι τα αιώνια κίνητρα αυτά της απαξίωσης κάθε χριστιανικού συμβόλου και της χρήσης του στον δημόσιο βίο και στον χώρο της παιδείας.
Από την άλλη βέβαια η "προσευχή" του Ρίτσου είναι πανυπέροχη. Αλλά δυστυχώς δεν ζούμε σε μια κοινωνία ιδανική και αθώα, αν με εννοείς, ώστε η αντικατάσταση του Πάτερ ημών να γίνεται με αγνές προθέσεις και κριτήρια.
Και οι ίδιοι οι "συντηρητικοί" ωστόσο θα έπρεπε να αναλογιστούν και να προβληματιστούν για το έδαφος που παραχώρησαν στους αντιφρονούντες και τις προϋποθέσεις απαξίας που δημιούργησε ο κύκλος τους σε άλλες εποχές, όταν ο,τιδήποτε εκκλησιαστικό συνεπορεύετο με το αντικοινωνικό και το αντιλαϊκό και ταυτίζοταν με το καθεστωτικό και τους "πονηρούς" άρχοντες του "ετσιθελικού εθνοχριστιανισμού".
Αν και μπροστά στην πολεμική των "προοδευτικών" τέτοια επιχειρήματα πια φαντάζουν ξεπερασμένα και τέτοιες πρακτικές σε λίγοα χρόνια από τώρα θα ωχριούν μπροστά σε χυδαίες απλουστεύσεις και διωγματικούς εξοβελισμούς κάθε τί χριστιανικού από τον δημόσιο βίο.
Πάντα ταύτα αρχή ωδινών.
Τέλος, έρχομαι στο θέμα της ίδρυσης εκκλησιαστικών σχολείων. Το μέλλον θα δείξει την αναγκαιότητα τους εντονότερα. Τώρα τα πράγματα είναι ακόμα "χαλαρά" και πιο "φωτεινά". Αλλά για πόσο ακόμα;...
Δημοσίευση σχολίου