Οι θεολόγοι μάς δίνουν μια υλική εικόνα και την εξηγούν ως εξής:
Μια μεγάλη σιδερένια σφαίρα, όταν τοποθετηθεί πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια, αγγίζει αυτήν μόνο σε ένα σημείο, σε μία και μοναδική στιγμή, όπως συμβαίνει με όλα τα σφαιρικά σώματα. Κι όμως, σε εκείνη τη μία στιγμή, βρίσκεται εκεί όλο το βάρος της σφαίρας. Άρα, όσο βαριά είναι ολόκληρη, τόσο βαραίνει και σε κάθε στιγμή. Έτσι και η αιώνια ζωή — όση είναι συνολικά, τόση είναι και σε κάθε στιγμή της, γιατί είναι αδιαίρετη.
Γι’ αυτό και η αιώνια μακαριστή ζωή των δικαίων ονομάζεται από τον Απόστολο Παύλο «βάρος αιώνιας δόξας» (Α΄ Κορ. δ΄). Και οι Σχολαστικοί θεολόγοι την ορίζουν ως «τέλεια και ολοκληρωμένη απόλαυση ζωής που δεν τελειώνει ποτέ». Δηλαδή, ό,τι ευτυχία πρόκειται να χαρεί ένας δίκαιος σε όλη την ατελείωτη διάρκεια της αιώνιας ζωής, τη χαίρεται όλη μαζί και ολόκληρη σε κάθε αμέριστη στιγμή αυτής της ζωής. Απολαμβάνει όλη τη δόξα για όλη την αιωνιότητα, και όλη τη δόξα σε κάθε στιγμή της αιωνιότητας. Για τον μακάριο νου των δικαίων, όλος ο αιώνας είναι παρών ταυτόχρονα, και κάνει την απόλαυσή τους άπειρη σε κάθε στιγμή.
Αυτό που κάνει η θεία ευσπλαχνία με τους δικαίους στον Παράδεισο, το ίδιο κάνει η θεία δικαιοσύνη με τους αμαρτωλούς στον Άδη. Η Κόλαση είναι μια μεγάλη σιδερένια σφαίρα, βάρος αιώνιας τιμωρίας, ολόκληρη και τέλεια. Όσο βαριά είναι συνολικά, τόσο βαριά είναι και σε κάθε στιγμή. Δηλαδή, ό,τι πρόκειται να πάθει ένας κολασμένος σε όλη τη μακρότατη διάρκεια της ατελείωτης ζωής του μαρτυρίου, το υπομένει ολόκληρο και τέλειο σε κάθε αμέριστη στιγμή εκείνης της ζωής. Υποφέρει όλη την Κόλαση σε όλον τον αιώνα, και όλη την Κόλαση σε κάθε στιγμή του αιώνα· κι ενώ αυτή εκτείνεται στο άπειρο μήκος της αιωνιότητας, συγχρόνως είναι όλη μαζεμένη σε μια στιγμή. Ό,τι είναι απέραντο και μέλλον, είναι συγχρόνως όλο παρόν — και κάνει έτσι κάθε στιγμή να περιλαμβάνει ολόκληρη την Κόλαση, η οποία, όπως είναι ατελείωτη στη διάρκειά της, έτσι είναι άπειρη και σε κάθε στιγμή της.
Ποιος σοφός μπορεί να τα καταλάβει αυτά; Αυτό είναι το «αιώνιο», σε διάκριση από το «πρόσκαιρο», που χωρίζεται σε μέρη — πρώτα και ύστερα — και έχει αρχή και τέλος. Και αυτό είναι που φοβερίζει ο Θεός στο Δευτερονόμιο (κεφ. κγ΄), όταν λέει: «Θα συγκεντρώσω πάνω τους κακά, και τα βέλη μου θα τα εξαντλήσω επάνω τους». «Θα συγκεντρώσω κακά» — δηλαδή, η κατάσταση των κολασμένων είναι μια ένωση όλων των κακών μαζί. Όλα τα δηλητήρια των θλίψεων συγκεντρωμένα σε ένα ποτήρι· όλες οι φλόγες της άσβεστης φωτιάς ενωμένες σε μία φλόγα· όλη η Κόλαση, παρούσα ολόκληρη σε μία στιγμή. Και «τα βέλη μου θα τα εξαντλήσω» — τι βέλος, τι κοντάρι μέσα στον βασανισμένο νου του κολασμένου! Μπροστά στα μάτια του η βάσανός του είναι ολόκληρη, δεν μικραίνει ποτέ, γιατί είναι αδιαίρετη· και είναι και παντοτινή, γιατί δεν τελειώνει ποτέ· είναι δηλαδή βάσανος άπειρη, χωρίς ανάπαυση και χωρίς τέλος.
Αν η Κόλαση ήταν μόνο χωρίς ανάπαυση, αλλά είχε τέλος· ή αν ήταν μόνο χωρίς τέλος, αλλά είχε κάποια ανάπαυση — και πάλι θα ήταν ανυπόφορη. Μα τώρα που είναι και χωρίς ανάπαυση και χωρίς τέλος, είναι ανυπόφορη και ακατανόητη. Ποιος νους μπορεί να συλλάβει ένα τόσο ακραίο κακό;
ΗΛΙΑΣ ΜΗΝΙΑΤΗΣ
