Γιατί ο «Καποδίστριας» ήξερε για τον Μινωικό Πολιτισμό

 

Ο εξυπνακισμός ο εξευτελισμός και τα κόμπλεξ των κοτζαμπάσηδων των μίντια...

από τον Μάκη Ανδρονόπουλο

Η ατάκα του Καποδίστρια να λέει στο τρέιλερ της ομώνυμης ταινίας του Γιάννη Σμαραγδή «Η φυλή για την οποία μιλάω είναι απόγονοι τριών πολιτισμών: του Μινωικού, του Κλασικού Ελληνικού και του Βυζαντινού» που θεωρήθηκε ιστορικό φάουλ, αφού ο Καποδίστριας δεν θα μπορούσε να γνωρίζει για τον Μινωικό πολιτισμό, γιατί αυτός ανακαλύφθηκε το 1900 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς, ενώ ο Καποδίστριας είχε δολοφονηθεί ήδη από το 1831, δεν είναι βαρύνουσας σημασίας για το εγχείρημα αυτής της ταινίας και του δημιουργού της.

Κι αυτό γιατί μπορεί ο Μινωικός πολιτισμός να βαφτίστηκε έτσι τότε, αλλά την ύπαρξή του την μαρτυρούσαν έμμεσα πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως θα καταδείξουμε στη συνέχεια.

Επειδή δεν γνωρίζω την εμπλοκή που είχε ο φερόμενος ως ιστορικός σύμβουλος για την ταινία του Σμαραγδή καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης και επειδή είχα τη βεβαιότητα ότι υπήρχαν αναφορές στον προϊστορικό πολιτισμό της Κρήτης από τους αρχαίους συγγραφείς, προσέφυγα στο ChatGTP, το οποίο αφού επεσήμανε ότι αυτός είχε ήδη χαθεί περίπου χίλια χρόνια πριν από τον Όμηρο ή τον Ησίοδο, μου ανέφερε τις ακόλουθες μυθολογικές και έμμεσες αναφορές που θεωρούνται αντηχήσεις της μινωικής πραγματικότητας. Ας τις δούμε αναλυτικά:

1. Ο Πλάτων και η Ατλαντίδα

• Κείμενα: Τίμαιος και Κριτίας.

• Αναφορά: Ο Πλάτων περιγράφει την Ατλαντίδα, έναν θαλασσοκράτορα πολιτισμό με προχωρημένη τεχνολογία, οργανωμένες πόλεις, πλούτο και ισχυρό στόλο, που καταστράφηκε ξαφνικά από φυσική καταστροφή.

• Σχόλιο: Πολλοί μελετητές (από τον 19ο αιώνα και εξής) έχουν υποθέσει ότι η αφήγηση του Πλάτωνα ίσως διασώζει θραύσματα μνήμης από τον Μινωικό πολιτισμό και την καταστροφή της Θήρας (Σαντορίνης) γύρω στο 1600 π.Χ.

Βέβαια, ο Πλάτων γράφει τον μύθο αυτόν με καθαρά φιλοσοφικό σκοπό – δεν δηλώνει ότι είναι ιστορικός.

2. Μυθολογία του Μίνωα και της Κρήτης

Οι μύθοι γύρω από τον βασιλιά Μίνωα, τον Λαβύρινθο, τον Μινώταυρο, τη Θησεϊάδα και τον Δαίδαλο θεωρούνται ευρύτατα αναμνήσεις του Μινωικού κόσμου:

• Ο Μίνως παρουσιάζεται ως δίκαιος βασιλιάς και νομοθέτης, γιος του Δία και της Ευρώπης, που κυβερνά την Κρήτη με δύναμη και δικαιοσύνη.

• Ο Λαβύρινθος (του Μινώταυρου) πιθανώς αντανακλά την περίπλοκη αρχιτεκτονική των ανακτόρων της Κνωσού.

• Ο Δαίδαλος και οι τεχνικές του (μηχανές, αγάλματα που κινούνται, φτερά) ίσως υποδηλώνουν την τεχνολογική υπεροχή των Μινωιτών.

• Οι ναυτικές αποστολές του Μίνωα και ο φόρος αίματος από την Αθήνα υποδηλώνουν θαλασσοκρατία και επιρροή στο Αιγαίο.

Αυτά δεν προέρχονται από συγκεκριμένο συγγραφέα αλλά εμφανίζονται σε πολλούς (Όμηρο, Ησίοδο, Απολλόδωρο, Παυσανία, Διόδωρο Σικελιώτη κ.ά.).

3. Ο Όμηρος

• Αναφορές:

o Ιλιάδα Β 645–652: ο Όμηρος απαριθμεί ενενήντα πόλεις στην Κρήτη, ανάμεσά τους και την Κνωσό – κάτι που υποδηλώνει παλαιό και ισχυρό πολιτισμό.

«ἐννέα γὰρ γένε᾽ ἀνθρώπων, ἐν δ᾽ ἑνενήκοντα πόληες… Κνωσός τε μεγάλη…»

o Οδύσσεια τ 174–179: αναφέρει ξανά την Κρήτη ως πολυάνθρωπη και πλούσια σε πολιτισμούς.

• Σχόλιο: Αυτές οι αναφορές φαίνεται να βασίζονται σε μια παράδοση για μια ένδοξη Κρήτη του παρελθόντος, που μπορεί να προέρχεται από τη μνήμη του Μινωικού κόσμου.

4. Ο Ησίοδος

• Ο Ησίοδος δεν κάνει άμεση αναφορά στον Μίνωα ή στην Κρήτη ως θαλασσοκράτειρα δύναμη, αλλά αναφέρεται στον Δία και την Ευρώπη (γονείς του Μίνωα).

• Στο Κατάλογο Γυναικών (χαμένα αποσπάσματα), γίνεται λόγος για την ένωση του Δία με την Ευρώπη στην Κρήτη και για τους γόνους Μίνωα, Ραδάμανθυ και Σαρπηδόνα, που ίδρυσαν βασίλεια και νόμους — μια έμμεση αναφορά στην παλαιά έννομη και οργανωμένη Κρήτη.

5. Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς

• Θουκυδίδης (Α΄ 4): γράφει ρητά ότι ο Μίνως ήταν «ὁ πρῶτος τῶν Ἑλλήνων ὃς ἔσχε ναυτικὸν καὶ θαλασσοκράτησε» — δηλαδή ο πρώτος θαλασσοκράτορας της Ελλάδας.

«Μίνως γὰρ πρῶτος… ναυτικὸν ἔσχε καὶ τῶν Κυκλάδων νήσων ἐπῆρξε…»

• Αυτή η φράση είναι ίσως η πιο σαφής ιστορική αντήχηση του Μινωικού πολιτισμού μέσα στην αρχαία γραμματεία.

• Διόδωρος Σικελιώτης (1ος αι. π.Χ.) αναπτύσσει πιο εκτενώς τον μύθο του Μίνωα και τον περιγράφει σχεδόν ως ιστορικό βασιλιά που ανέπτυξε ναυτικό και πολιτισμό.

Συμπέρασμα, ο Καποδίστριας προφανώς ήξερε και ο Σμαραγδής δικαιούται να βάλει στο στόμα του ήρωά του αυτή τη γνώση, προφανώς απλουστευμένη ώστε να γίνει αντιληπτή και κατανοητή από το ευρύτερο κοινό και πιθανώς τους ξένους που θα δουν την ταινία. Η χρήση του μεταγενέστερου αυτού όρου είναι απόλυτα δικαιολογημένη στη λειτουργία του κινηματογράφου και στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι καν ιστορική απλούστευση αλλά ένας συμβολισμός με μια λέξη κατανοητή.

Τώρα, δεν ξέρω πιο γατόνι της ελληνικής κριτικής κινηματογράφου έπιασε το «φάουλ», αλλά θα έπρεπε να ξέρει πως είναι άδικο για τη δουλειά του Σμαραγδή. 

 

Ο εξυπνακισμός των κοτζαμπάσηδων των ελληνικών μίντια σπανίως μας επιτρέπει να διαβάσουμε μια κριτική που έχει ελληνική προστιθέμενη αξία και δεν είναι μεταφορά των ξένων απόψεων...