Γράφει ο Στέλιος Κούκος
Προφανώς ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, ο ξάδελφος, του «άλλου Αλέξανδρου», είναι καλύτερος πεζογράφος από τον ξάδελφό του τον Παπαδιαμάντη! Και μάλιστα κατά παρασάγκας!
Ως προς αυτό είμαι απολύτως απόλυτος! Αυτός, ο ξάδελφος, του ξαδέλφου του τα έχει όλα τακτοποιημένα, βατά, όμορφα, γλυκά χωρίς άναρχες και ετσιθελικές παρεκβάσεις. Δεν πλατειάζει στα κείμενά του.
Και δεν κάθεται να συνορίζεται, να μαλώνει με τον κόσμο, και μάλιστα χρονιάρες μέρες, να απαντά στους... καλοθελητές, (γιατί άκουσε, γιατί είπαν γι' αυτόν), να διατυπώνει μανιφέστα, διακηρύξεις -είναι αυτό το πράγμα λογοτεχνία;- όπως ο ξάδελφος!
Καλά τριτεξάδελφος!
Σ' αυτόν τον Αλέξανδρο του Μωραϊτίδη, του άλλου Αλέξανδρου του Αδαμαντίου ξάδελφο, συντονίζεσαι αφήνεσαι και πας. Φτάνει να έχεις επιβιβαστεί και αποπλεύσει: «Με του βοριά τα κύματα». Ή και με του βοριά τα... κείμενα.
Όσο και αν οι θάλασσες, οι τρικυμίες, οι προορισμοί και οι τόποι είναι ίδιοι, εδώ στον δικό του λογοτεχνικό χώρο νιώθεις πως ο καιρός είναι ευδείελος (εύδιος, καθαρός). (Λέξη που άκουσα από τον Ν.Γ. Πεντζίκη σε προφορικό λόγο, μιλώντας για κάτι που συνέβη στην Θεσσαλονίκη, αλλά έμεινα στο ευδείελος. Μου ήταν αρκετή η λέξη και έτσι έχασα την λοιπή ιστορία).
Ο ξάδελφος, λοιπόν, έχει πάντα τον έλεγχο και την επιστασία. Οδηγεί το σκάφος της φόρμας του και του κειμένου του ως καλός και συνεπής κυβερνήτης. Ξέρεις, καταλαβαίνεις πως το ελέγχει το πράγμα και δεν έχεις αγωνία πού θα πιάσουν σκάφος και κείμενο. Ιδιαίτερα το τελευταίο και αν θα το... σώσει. Θα το σώσει, βεβαίως, και δεν θα το αποσώσει όπως όπως!
Ο άλλος, που τον λέμε ο «Σκιαθίτης», και ας είναι και οι δύο εκ της Σκιάς του... Άθω δεν κουμάνταρε -στον Παπαδιαμάντη πηγαίνει κατ’ ευθείαν ο νους μας όταν λέμε ο Σκιαθίτης. Ο Σκιαθίτης, λοιπόν, δεν κουμάνταρε την ζωή του. Άντε, τώρα, να... κουμαντάρει το κείμενό του.
Και αν δεν είχε το κάτι τις του, το ποιητικό που δεν αφορά, μόνο, την διατύπωση του λόγου του, αλλά και το αδυσώπητο πάθος του και τους ατελείωτους καημούς του, θα ήταν ένα τίποτα. Αυτόν τον έκανε «Σκιαθίτη», και «κορυφή των κορυφών» κατά την... κουβέντα του «Αλεξανδρινού». (Και αυτός ο δεύτερος, ένας και μοναδικός μέσα στους πολλούς συμπατριώτες του Αλεξανδρινούς. Ο περιώνυμος Καβάφης)!
Ας έλθουμε στους εκ Σκιάθου. Ποιος όμως πρόκοψε στην ζωή του; Ο άλλος ξάδελφος, όχι ο Σκιαθίτης, ο... Μωραΐτης -πώς τα καταφέρνουν πάντα αυτοί οι Μωραΐτες! Και μάλιστα σε όλα του! Και πτυχίο και καθηγητής και σχολάρχης, και δημοσιογράφος, και εκδότης, βιβλία, και βραβεύσεις! Μέχρι και ακαδημαϊκός έγινε! Επίσης παντρεύτηκε και φρόντισε να λάβει και το μοναχικό ράσο στα τέλη του βίου του! Ένα... σκάνδαλο επιτυχίας!
Ένας πραγματικά... ευάγωγος! Ο αυτοκράτωρ και ο ρακένδυτος συγγραφέας Σκιαθίτης αλήτης. Ο... ανάγωγος Αλέξανδρος τουπίκλην Παπαδιαμάντης. Ούτε καν ξεπεσμένος, αφού ποτέ δεν ανέβηκε! Από πού, λοιπόν, να ξεπέσει; Από το μαύρο του το χάλι; Άοικος, άσπιτος, φερέοικος, ατακτοποίητος και εκκρεμής για πάντα. Κατοικούσε μόνον στην άκρη της πένας του. Εκεί βρισκόταν, εκεί κτυπούσε η καρδιά και η ψυχούλα του! «Τρέφων αλλοκότους ιδέας» και «ασχολούμενος εις έργα ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητος». Να τον κλαιν’ οι ρέγγες, κοινώς!
Ήξερε, πάντως, από το σόι του ότι δεν μπορούσε να ήταν και παπάς και ζευγάς. Και, έτσι, ήταν εκεί στο «διακόνημά» του και τον νταλγκά του! Στην αίρεση-επιλογή, την εκλογή του δικού του τρόπου ζωής! Να γράφει! Μόνο αυτό επέλεξε στην ζωή του. Ως ζωή του: «Να διαβάζει και να γράφει»! Μαζί με όλα τα μποέμια του κόσμου! Με όλους αυτούς που ορίζουν και εκφράζουν τους τόπους, τους τρόπους και τα βάθη των ψυχών τους και των καρδιών τους, των ψυχών και καρδιών μας!
Ο εν πολλαίς ανάγκαις, περιπεσών Αλέξανδρος παπα-Αδαμαντίου μέσα από τους φόβους, τις αδυναμίες, τις φτώχειες, τις απληρωσιές, τις απενταρίες, τις αποτυχίες, τις ανασφάλειες, τις αγωνίες, τις έγνοιες για τις αδελφές του, τις ποικίλες αναταράξεις του βίου του, ο μη ευάγωγος και απροσάρμοστος στα του κόσμου, τελικά, στάζει ποίηση, μέλι και πίκρα από όλες τις ρωγμές της ύπαρξής του και τον ενδιάθετο λόγο του τον οποίο μας προσφέρει μέσα από το αίμα της ύπαρξης του! Αυτόν που ρέει μέσα από την πένα του.
Η μεγάλη και κορυφαία λογοτεχνία γράφεται με αίμα, πόνο, δάκρυ. Κατά το δώσε αίμα λάβε πνεύμα! Και χάρισμα δακρύων...
Ο άλλος, ο τριτεξάδελφος, δημιουργεί όμορφα και ωραία πράγματα, όπως προείπαμε, από το περίσσευμα, βεβαίως, της καρδιάς του και της ευάγωγης ζωής του, ενώ ο παπα-Αδαμαντίου φτιάχνει από το υστέρημα του. Αλλά, όπως ξέρουμε, η προσφορά από το υστέρημα ευλογείται περισσότερο και έχει πολλαπλάσια χάρη!
Και αυτός ήταν και η πέτρα που αποδοκίμασαν γνωστικοί και προβοκάτορες, ημιμαθείς και πονηρευόμενοι, ζηλόφθονες και κακοποιά του καλού και του κάλλους στοιχεία! Α-στοιχείωτοι κατά... κάλλος. Στοιχειά, για να μη πω πρόστυχοι! Παλαιότεροι, νεότεροι και γενικώς!
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης κέρδισε και νίκησε κατά τον βίο! Υπερκέρασε και νίκησε πολλούς άνδρες στη ζωή του. Χωρίς κακία ή μοχθηρότητα, βεβαίως. Με τον κόπο του, την αξία του. Και έλαβε και το όνομα Ανδρόνικος ως μοναχός στα τέλη του βίου του!
Ανάμεσα σ' αυτούς που υπερκέρασε στην κανονική ζωή ήταν και τον ξάδελφό του τον «άλλο Αλέξανδρο» που δεν κατάφερε να βρει στον ήλιο μοίρα. (Και όπως ξαναείπαμε, ενίοτε, έσπευδε δρομαίως μετά την δουλειά του για να δει, να προφτάσει ολίγον ηλιοβασίλεμα! Κάτι σαν μια πρόχειρη, έκτακτη, μερική ή ελάχιστη ανάσταση και ελάχιστη άνοιξη! Κατά το δικό του: «ἤθελε νὰ χαρῇ καὶ αὐτὸς ὀλίγην Ἀνάστασιν καὶ ὀλίγην ἄνοιξιν»!
Μια σκιά, όμως, την βρήκε κι' αυτός για τους πλήρεις πυρίκαυστους καύσωνες του βίου του. Μια σκιά λάμψης αξιώθηκε και αυτός. Δηλαδή, την έφτιαξε με τον έρωτα του έργου, της δημιουργίας. Αυτό που ενδυναμώνει κάθε δημιουργό να επιμένει σ' αυτό που κάνει και ας μην «παραδεδεγμένης χρησιμότητος» ο κόπος του! Πρόκειται για κόπο έρωτα που ανασταίνει τον... γέροντα: «Σεβτὰς εἶν᾽ αὐτός, δὲν εἶναι τσορβάς…· ἔρωντας εἶναι, δὲν εἶναι γέρωντας»!
Χρειάστηκε, πάντως να ζήσει όλο το κυνηγητό και την αγωνία της κατά συρροήν Φόνισσας-Φραγκογιαννούς, να ζήσει και να τραγουδήσει τον ξεπεσμό του Δερβίση, να... καλαντήσει την σωτήρια παρέμβαση του Μανώλη του Ταπόη, να υποδεχτεί τον Αμερικάνο, να πλεύσει επικινδύνως στον Χριστό στο Κάστρο, να αποκαλύψει την γραία μητέρα του καπετάν-Καντάκη που φαρμάκωσε τον γιο της αντί την άτεκνη νύφη της, να μελετήσει τους Χαλασοχώρηδες, δηλαδή τους πολιτικούς της εποχής του και τα πολιτικά τους παιχνίδια, όπως και τους εμπόρους των εθνών, να ξενυχτήσει με τους μάγκες στα καπηλειά της μικρής πολίχνης, να θρηνήσει μέρες Δεκαπενταυγούστου εν είδη ρεμβασμού, να σκυλοπνιγεί, ναυάγιο ναυαγίων, να σωθεί παραδόξως και να φτάσει με την ψυχή στο στόμα στα δικά του «Ρόδιν' ακρογιάλια» και άλλα πολλά «Φώτα ολόφωτα».
Να ζήσει και να μας μεταφέρει τις αγωνίες, τους πόνους και τα ποικίλα καμώματα δικαίων και αδίκων! Να εκκλησιαστεί και να πανηγυρίσει στην μικρή πολίχνη, την εξοχή και τα ξωκλήσια...
Και μέσα σ’ αυτόν τον πλήρη σάλο βρήκαμε και μεις ανάπαυση κι απάγκιο!
Ο... εκκρεμής, ο μετέωρος αναπαύει τους εκκρεμείς, τους μετέωρους και τους μετεωριζόμενους! Τους εν τω σάλω της ζωής διά - σαλεμένους! Κατ’ επιλογή, βεβαίως, όπως ο ίδιος «στάθηκε» στην μπάντα, για να μπορεί να φιλοκαλεί με την πολυτέλεια της ευτέλειας! Αυτά τα ολίγα και απαραίτητα της ποίησης του που είναι πολλά που είναι πλούσια που είναι τρισμέγιστα!
Ο πάντων χωρισθείς και πάντων συναρμοσθείς! Δηλαδή ο μετά πάντων ημών! Και πάντα!
Μοναχέ Ανδρόνικε σ’ αγαπώ, σε εκτιμώ μα ο άλλος, ο άστατος και ας φαίνεται στατικός και παρκαρισμένος στον κόσμο του και τον εαυτό του, δεν παίζεται! Και εσύ αδικημένος είσαι, βεβαίως και δεν μελετήθηκες όσο θα έπρεπε! Να το πούμε κι' αυτό! Αλλά «έπεσες» και στην περίπτωση! Και να με συμπαθάς, αν ακούγεται ανάρμοστο. Και είναι...
Ίσως και ένας τόσο μικρός τόπος σαν το νησί σας δεν χωρά δύο τόσο μεγάλους! Και ας το μεγάλωσε, ας το διεύρυνε, ας το εξύψωσε ο ξάδελφος! Νομίζω τα έκανε όλα αυτά. Και σου έδωσε και σένα τόπο που τον... έπιασες με την αξία σου! Αυτός, σίγουρα, είναι ο πραγματικός αυτοκράτορας του τόπου και δεν εννοώ μόνον της Σκιάθου. Και συ είσαι, σίγουρα, ένας μεγάλος πρίγκιπας του ελληνικού λόγου και του ελληνικού κόσμου! Κόσμημα πλάι του και ανάμεσά μας! Και πρέπει να ασχοληθούμε περισσότερο και μαζί σου.
Ευλόγησον μοναχέ Ανδρόνικε, ήτοι συγχώρησον που λένε οι μοναχοί στο Αγιονόρος! Και μην κακοκαρδίσεις! Σήμερα τέσσερις του Μάρτη έχει τα γενέθλιά του ο ξάδελφός σου και του πλέξαμε το εγκώμιο! Κι ας σε... ρίξαμε και σένα κάπως, μερικώς ή ολικώς!
Πάντως το κείμενο πρωτογράφτηκε για μια επέτειο δική σου και προειδοποίησα τον επιμελητή του αφιερώματος, πως δεν ήμουν και τόσο κομψός απέναντί σου, και έτσι φοβήθηκε να το δημοσιεύσει. Οπότε σήμερα αναλαμβάνω, προσωπικά, την... πολιτική ευθύνη.
Και αν απορείς γιατί όλο αυτό;
Θα σου έλεγα μην ενοχλείσαι!
Κάτι δικά μου και τα 'γραψα! Συμπάθα με...
Ξέρεις καλύτερα απ' όλους πως ο καθένας εκ του περισσεύματος της καρδίας του κρίνει, γράφει και λαλεί!
Και αμαρτίαν έχω!
Μετά συγχωρήσεώς σου ελπίζω, μέρα που 'ναι!
(Ξέρω οι αναγνώστες του κειμένου θα είναι πιο αυστηροί από σένα)!
Χαίρε, λοιπόν, μετά του εξαδέλφου που εορτάζει.
Εορτή που μοιάζει να αποτελεί και την απαρχή του γενεθλίου, αλλά και της πρωτεύουσα ημέρας της γέννησης της νεοελληνικής μας πεζογραφίας!
(Να σημειώσω, σχεδόν, σιωπηρά, γράφοντας ένα όνομα: Γεώργιος Βιζυηνός. Ως πράξη δικαιοσύνης. Δεν χωρούν τόσες πολλές αδικίες σε ένα τόσο μικρό κείμενο).
Τα σέβη μου!
Κι όσα είπαμε, νερό κι αλάτι...
Καλό μας στάδιο!
* Κυπριακή ευχή για την μεγάλη σαρακοστή ως στάδιο αρετών!
Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα είναι έργο του Γιώργου Κόρδη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου