Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν και θα είναι επικίνδυνος! Εσαεί! Αυτό αντιλήφθηκα όταν, αίφνης, «είδα» έναν από τους... διώκτες του να προτείνει κάποιον λογοτέχνη. Και ας μην ήταν και τόσο σοβαρός ο προτεινόμενος. Ήταν, όμως, στα «νέα τζάκια» ή κάποιο δήθεν τζάκι στην θέση των παλαιών των ημερών. Για να είναι, όμως, κάποιος... τζάκι πρέπει, αρχικά, να ανάβει και αφ’ ετέρου να ζεσταίνει! Και όχι μόνο να καπνίζει! Διαφορετικά για τι τζάκι πρόκειται; Προφανώς εικονικό ή κάποιος αντικατοπτρισμός!
Όταν υπάρχουν, όμως, πραγματικές οάσεις τι να μας κάνουν ή να μας «πουν» τα κρύα και άφλεκτα τζάκια.
Το ωραίο πάντως με τον πυρίμαχο και πυρίκαυστο Μεγα-Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη είναι ότι τον κυνήγησαν, (άθλιο κυνήγι), και δεξιοί και αριστεροί και παραδοσιακοί και εκσυγχρονιστές, όπως και εκκλησιαστικοί! (Και βεβαίως τον δέχτηκαν και τον ύμνησαν και δεξιοί και αριστεροί και παραδοσιακοί και εκσυγχρονιστές, όπως και εκκλησιαστικοί)!
Για όλους αυτούς ο Παπαδιαμάντης ήταν επικίνδυνος γιατί πίστευαν πως... έρρεπε εκτός γραμμής! Της όποιας αλάθητης δικής τους!
Ο Μεγα-Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είχε να πει, να συζητήσει, να προτείνει!
Ήξερε να γράφει με ιδιαίτερη πλαστικότητα, ποιητικότητα και χάρη. Κανένας δεν τον έφτανε στην χρήση της γλώσσας. Ένας ανεπανάληπτος δεξιοτέχνης της γραφής που κάθε θέμα του όσο σκληρό κι αν ήταν μπορούσε να το «αναπαραστήσει», να το αποδώσει, αφαιρώντας του τις βαριές «άγκουρες» που βύθιζαν αύτανδρο θέμα και αναγνώστη. Οι λέξεις, η γραφή και ο λόγος του αποτελούν έναν κόσμο συμπάθειας στον άνθρωπο, στην κτίση. Όλο το έργο του εξυψώνει ανεπαίσθητα τον αναγνώστη, δεν τον αδικεί, χωρίς να κάνει κηρύγματα.
Και όταν κάνει «κηρύγματα» ο ποιητικός και διακριτικός του λόγος δεν σε αφήνει να καταλάβεις τον λόγο του ελεγκτικά φορτισμένο σαν να πρόκειται από κάποιον ο οποίος κατέχει την μοναδική αλήθεια. Ούτε αυτό το σεβάστηκαν οι επικριτές του!
Και αν θέλουμε να μετατεθούμε από τον έλεγχο, την επίπληξη, την αποδοκιμασία, στο χιούμορ του «κορυφαίου λογογράφου και διηγηματογράφου» μας, θα διαπιστώσουμε πως και αυτό διαθέτει την προσωπική σφραγίδα της ευαίσθητης παπαδιαμαντικής ψυχής. Και το χιούμορ του εκδηλώνεται παράλληλα και υποδόρια στον όλο λόγο του. Είναι, δηλαδή, πολύ σοφά κατανεμημένο και συνυφασμένο με την ίδια την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του και σου παρέχει μοναδική ευκαιρία να ανασυνθέσεις την ψυχική του συγγραφική διάθεση, αν όχι τον ψυχικό του κόσμο.
Και να ο μοναδικός ποιητής του ελληνικού λόγου ο οποίος δεν διστάζει, ακόμη, να βάλει το μαχαίρι βαθιά στο ελληνικό κοινωνικό σώμα ως ένας έκτακτος κοινωνιολόγος κάτι που δεν πρόσεξαν, ούτε κατάλαβαν(;) οι κριτές και επικριτές του. Διαβάζοντάς τον, λοιπόν, λες μα ούτε αυτό το κατάλαβαν; Που είναι το πιο απλό και δεν χρειαζόταν να διαβάσουν και διά μέσου ή πίσω από τις λέξεις!
Έτσι κι αλλιώς, όμως, μπροστά και πίσω από τις λέξεις αυτές βρίσκεται ο Αλέξης! Ο «Αλέξης αντρειωμένος [που] θα πάρει και την Πόλη», όπως λέει το θρακιώτικό δημοτικό τραγούδι, αλλά στην περίπτωση μας αφορά τον Αλέξη του Παπα-Διαμαντή! Και μοιάζει, μάλιστα, να χρησιμοποιεί ένα... αλεξιλέξιο για να μην καταλαβαίνουν οι πονηρευόμενοι ούτε και τα πιο απλά και φανερά τοις πάσι λόγια του. Και ας μην ήθελε να στήσει ένα παρόμοιο δόκανο σε όλους αυτού. Φαίνεται πως όλοι αυτοί οι πονηρευόμενοι πιάστηκαν στο δικό τους δόκανο! Και, βεβαίως, μοιάζει να εκτέθηκαν διά παντός!
Η αμεσότητα του σκιαθίτη Αλέξη αντρειωμένου με την κοινωνία μας αποδεικνύει ότι αυτός ο ο οποίος απομακρύνθηκε απ’ όλους, (και μοιάζει ολομόναχος μέσα στον κόσμο της αθηναϊκής πλουτοκρατίας, όπως γράφει ο ίδιος), ήταν συναρμοσμένος με όλους. Και ο μίτος του είναι ο γνήσιος και τίμιος λόγος του με τον οποίο μας έχει δέσει εσαεί μαζί του.
Και ο λόγος του Παπαδιαμάντη δεν είναι απλά οι διαχρονικές ελληνικές λέξεις που χρησιμοποιεί, γιατί οι δικές του λέξεις προϋποθέτουν λόγο-Λόγο και νόημα. Και από εκεί τις αποσπά και τις μεταχειρίζεται ως νέα υλικά. Οι προτάσεις του είναι έλλογες «κατασκευές» και μεταφορές λόγου και κόσμου ζώντος, λαχταριστού. Αυτή είναι η ποιητικότητά του. «Θα ’ναι η ποίησις σπερματική/ Απόλυτα ερωτική/ Ή δεν θα υπάρχη», όπως θα έλεγε και ο Ανδρέας Εμπειρίκος.
Τα διηγήματά του και ο λόγος του δεν πρόκειται για κάποιες διηγήσεις ή ιστορίες που «δρουν» ως ένα ενοποιό σχήμα στον ελληνικό κόσμο της εποχής του ή ακόμη διαχρονικά! Αλλά υπερκεράζει όλα τα σχήματα και οι λέξεις και ο λόγος του δρουν ως ακέραιος λόγος και κόσμος αληθείας!
Με την έννοια αυτή μπορεί να αποτελεί και υπάρχει και ως ένας οικουμενικός μεταφορέας του λόγου που γεννά και τον Λόγο. Ε, δεν είναι επικίνδυνος ο τύπος αυτός; Και γι' αυτό... προκάλεσε τόσες και τόσες αντιδράσεις και τελειωμό δεν έχουν τα πάθια του.
Δεν είμαστε, λοιπόν, συγκάτοικοι όλοι στην τρέλα, όπως λέει ο στίχος του τραγουδιού, αλλά συγκάτοικοι στο νόημα, στον λόγο, στον Λόγο και διά λόγου και Λόγου υπάρχουμε και ζούμε. Δεν ξέρω αν πρέπει να επικαλεστούμε τον Ηράκλειτο: «Γι᾽ αυτό είναι αναγκαίο να ακολουθούμε το κοινό· αλλά, παρόλο που ο Λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να είχαν δική τους αντίληψη». (Μεταφορά Γιώργος Σεφέρης).
Πώς τα κατάφερε, όμως να έχει τόσους πολλούς ετερόκλητους «αμφισβητίες» και μάλιστα τρομερά αδίστακτους σε ορισμένες περιπτώσεις! Πρόκειται, ίσως για μια μοναδική περίπτωση η οποία χωρίς να είναι εριστική βρήκε στο διάβα της τόσους και ποικίλους εχθρικούς αρνητές. Στην ουσία πονηρευόμενους, όπως, προαναφέραμε.
Αυτός, πάντως, δεν μπορούσε να αναφερθεί σε έναν ανώτερό του και να του πει «μην αφήνεις τα σκυλιά να γαυγίζουν σε κάποιο που ταξιδεύει για την αιωνιότητα». Άλλωστε ο Παπαδιαμάντης δεν ζούσε στην μικρή έρημο του Σαρώφ, αλλά στην έρημο της Αθήνας.
Πόσο έρημος και μόνος θα έπρεπε να ένιωθε; Όπως όλοι οι προφήτες θα έλεγα. Όπως όλοι όσοι λένε τα καίρια! Και τα καίρια είναι παντός καιρού και κλασικά. Χθες, σήμερα, αύριο! Και σ’ αυτά αργά ή γρήγορα επιστρέφουμε! Ναι, και όταν θολώνει το νους! Άλλωστε και ο ίδιος έγινε ο εσαεί κλασικός μας και απαραίτητος. Μέτρο, μέθοδος, δείγμα και ένδειξη αλήθειας.
Έτσι, διάβαινε ο νησιώτης που έγινε πρωτεύουσα, βασιλεύουσα και πρωτευουσιάνος εντός μας και στάθηκε σημείο αντιλεγόμενο στην καρδιά των τότε μέσων μαζικής επικοινωνίας, των εφημερίδων και των περιοδικών, ως αναπόσπαστο μέρος και στέλεχος των εορτών και παντός καιρού καίριος ανταποκριτής, ως αναγκαία και απαράμιλλη γραφή, λόγος. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω της Αθήνας και της ψυχής μας την οποία εγεώργησε και γεωργεί.
Ένας «καλό λόγος» που ανάδευε τον τρόπο και τον τόπο, φιλοκαλώντας με «ευτελή» θέματα, αναδεικνύοντάς τα με την προσωπική του έλλογη ποιητική διάθεση και κατάθεση ως σμίλη απαράμιλλου χαράκτη ή γλύπτη.
Ολόφωτα αγάλματα λόγου, φωταγωγημένα με την εξαίσια μουσική του που προδιέγραφε τον κόσμο μας -παρελθόν, παρόν και μέλλον- δένοντάς τα με εκείνη την αραχνοΰφαντη κλωστή που πάντα η ανέμη έγνεθε και έτσι ξεκινούσαν πάντα τα παραμύθια. Ώσπου η δική του παραμυθία μας έγινε απαραίτητη.
Και από τον έντυπο Τύπο, εκτυπώθηκε άμεσα και ανεξίτηλα στις καρδιές των ανθρώπων και δεν έχουν τελειωμό τα εγκάρδια πάθη και οι έμψυχοι κραδασμοί του κόσμου που γεννούν στις ψυχές μας οι καρδιακοί σταλαγμοί του, σ’ αυτήν την σήραγγα που σχολάζουμε, επιμένουμε, ζούμε, διασκεδάζουμε, ψυχαγωγούμαστε, διασκεδάζουμε τους καημούς, τα πάθη και τα λάθη μας.
Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα ("Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης") είναι έργο του Νίκου Εγγονόπουλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου