Η "αμίς"

 

Ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του "Νεφέλες",στ. 1380-1385, βάζει αυτά τα λόγια στο στόμα τού Στρεψιάδη, ενός αγρότη πατέρα, που έστειλε τον γιο του, τον Φειδιππίδη, να σπουδάσει τη ρητορική στον Σωκράτη αλλά απογοητεύτηκε από τη συμπεριφορά τού γιού του ( μάλιστα ο γιος τον χτύπησε ενώ φιλονικούσαν).

"αδιάντροπε, που σ’ έχω αναστημένο, που όντας τραύλιζες μωρό, μάντευα τι ζητούσες. Έλεγες βρυν (μπρουν) κι’ έτρεχα ευθύς νεράκι να σού φέρω, έλεγες μαμμάν (μαμ) κι’ έτρεχα ευθύς ψωμάκι να σού φέρω και μόλις έλεγες κακκάν (κακά) σε άρπαζα και από την πόρτα έξω πετιόμουνα και εκεί σε βάσταγα να τα κάνεις" (απόδοση Κώστα Βάρναλη. Το αρχαίο κείμενο στο 1ο σχόλιο).

Η πιο εύκολη κίνηση για να αποφύγουν να λερώσει το σπίτι από τα "αναγκαία" τού μωρού, ήταν αυτή που περιγράφει ο Αριστοφάνης. Να το τρέξουν έξω από την πόρτα τους . Όμως στην αρχαία Ελλάδα, υπήρχε μια πιο ιδανική και πιο οικολογική λύση, χρήσιμη και για την "εκπαίδευση τουαλέτας". Η "αμίς" και επί το υποκοριστικό της, το αμίδιον. Ένα πήλινο κάθισμα, καρεκλάκι, ειδικά διαμορφωμένο γι΄αυτή την ειδική χρήση. 

 

Αριστοφάνης: 'Νεφέλαι" στ. 1380-1385 ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ: [...]καὶ πῶς δικαίως; ὅστις, ὦν αίσχυντέ, σ᾽ ἐξέθρεψα,

αἰσθανόμενός σου πάντα τραυλίζοντος, ὅ τι νοοίης.

εἰ μέν γε βρῦν εἴποις, ἐγὼ γνοὺς ἂν πιεῖν ἐπέσχον·

μαμμᾶν δ᾽ ἂν αἰτήσαντος ἧκόν σοι φέρων ἂν ἄρτον·

κακκᾶν δ᾽ ἂν οὐκ ἔφθης φράσας, κἀγὼ λαβὼν θύραζε

ἐξέφερον ἂν καὶ προὐσχόμην σε...

 

 

Απεικόνισή του βλέπουμε και σε αρχαία αγγεία .

Ο πρόδρομος τού γκιογκειό (Παντού βλέπω να αναφέρεται ως "γιογιό", συγχεόμενο και με το παιδικό παιχνίδι. Νομίζω όμως ότι πιο σωστή είναι η λέξη που χρησιμοποιούμε και στη Σάμο: Γκιογκιό < γκιογκειό <gιουgειό < αgειό <αγγειό< αγγείο). 

 

 

 

Στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, στη Στοά του Αττάλου, ανακαλύφθηκε ένα πήλινο "γκιογκιό" μια "αρίς", καρεκλάκι του 6ου αιώνα π.Χ. Μάλιστα είναι διακοσμημένο με μελανόμορφη απεικόνιση, μοναδικό στα παγκόσμια αρχαιολογικά χρονικά άλλων πολιτισμών. 

 

 

 

Ίσως και από το γεγονός ότι τα πήλινα ήταν κρύα και σκληρά για τα τρυφερά οπίσθια και πόδια και δεν τα συμπαθούσαν τα μωρά,, τα περισσότερα θα πρέπει να ήταν ξύλινα. Οπότε δεν άντεξαν στο χρόνο. Αυτό λοιπόν το πήλινο που βρέθηκε, φαίνεται για να ξεγελάει το μωρό, να φοβάται και να "επισκέπτεται" την αμίδα του . 

 

 

Έτσι φέρει κόσμημα κάπως κακότεχνο: με ανθέμιο (παλμέτα) στο κέντρο κάτω από την οπή, ανάμεσα σε δύο αντωπά φοβερά ζώα: ένα λιοντάρι και μια Σειρήνα με ανοιχτά τα στόματά τους. 

 

 

- Τόπος παραγωγής: Αθήνα - δεν αποδίδεται ο ζωγράφος- Χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο , περ. 580-550 π.Χ. Στο Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, αριθμός απογραφής: Αθήνα, Μουσείο Αρχαίας Αγοράς Π 18010.

 Venetia Georgiou