Μια περιουσία για μία τουλίπα: Η πρώτη «φούσκα» της ιστορίας έφτασε στην Ολλανδία από την αυλή του σφαγεα Σουλεϊμάν

Ένας συλλέκτης είχε δώσει 500 κιλά τυρί, 4 βόδια, 8 χοίρους, 12 πρόβατα, ένα κρεβάτι και ένα κοστούμι για έναν και μόνο βολβό της ποικιλίας Viceroy 

Επιμέλεια: Νατάσα Στασινού 

Μία περίεργη, άκρως μεταδοτική «τρέλα» κυριάρχησε στην Ολλανδία από το 1634 έως το 1637 με τους πάντες να επιζητούν να αποκτήσουν μία τουλίπα και την τιμή του λουλουδιού να εκτινάσσεται σε νέα δυσθεώρητα ύψη κάθε λίγες ημέρε

Ήταν σαν σήμερα, στις 3 Φεβρουαρίου 1637, που η φρενίτιδα αυτή με τις τουλίπες έφτασε απότομα και εντελώς άδοξα στο τέλος της, με ένα μεγάλο μπαμ. Η πρώτη μεγάλη φούσκα στην ιστορία είχε μόλις σπάσει. Και κάποιοι είχαν χάσει όλη την περιουσία τους, έχοντας στην κατοχή τους μόνο λίγους βολβούς τουλίπας, που λίγες ημέρες νωρίτερα αντιστοιχούσαν σε «πολύτιμο λίθο» και τώρα πια δεν είχαν καμία αξία.

Για να γίνει αντιληπτό τι εννοούμε όταν λέμε φούσκα, η ιστορία λέει ότι λίγες εβδομάδες πριν σπάσει η φούσκα ένας συλλέκτης είχε δώσει 500 κιλά τυρί, 4 βόδια, 8 χοίρους, 12 πρόβατα, ένα κρεβάτι και ένα κοστούμι για να αποκτήσει έναν και μόνο βολβό της ποικιλίας Viceroy. Άλλοι ήταν διατεθειμένοι να ανταλλάξουν άμαξες με άλογα ή να πληρώσουν δεκάδες χιλιάδες φιορίνια. Στην κορύφωση της φούσκας, η πιο σπάνια ποικιλία τουλίπας έφτασε να αξίζει έως και 10 φορές το ετήσιο εισόδημα ενός ειδικευμένου εργάτη.

Όλοι ήταν τόσο εθισμένοι στην αγορά, πώληση και διαπραγμάτευση αυτών των λουλουδιών, που το φαινόμενο τελικά έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «τουλιπομανία». 

Πώς ξεκίνησαν όλα …

Κατά πολλούς τρόπους ήταν περισσότερο ένα πρωτοφανές κοινωνικο- οικονομικό φαινόμενο, παρά μία μεγάλη οικονομική κρίση, αφού όταν έσπασε, επηρέασε μόνο όσους συμμετείχαν σε όλη αυτή τη φρενίτιδα και δεν είχε ευρύτερες επιπτώσεις στην ευημερία της Ολλανδίας, που ήταν μία από τις κορυφαίες εμπορικές και οικονομικές δυνάμεις του 17ου αιώνα.

Ακόμη και έτσι πρόκειται για την πρώτη καταγεγραμμένη κερδοσκοπική φούσκα στα χρονικά. Κάποιοι έβαζαν υποθήκη τα σπίτια τους για να αγοράσουν μία τουλίπα, άλλοι πωλούσαν όλα τα εργαλεία και τον εξοπλισμό τους για να επενδύσουν στο λουλούδι.

…στην αυλή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή

Όλα άρχισαν όταν ένας Φλαμανδός διπλωμάτης, ονόματι Ogier Ghiselin de Busbecq εστάλη στην Κωνσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα της Αυστρίας να υπηρετήσει ως πρέσβης στην Αυλή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.

Σε κάποιες επιστολές, που έστειλε στην πατρίδα του, έγραψε καταγοητευμένος για τα εντυπωσιακά λουλούδια που βρήκε να φυτρώνουν σε όλη την Τουρκία. Τα ονόμασε τουλιπάμ, προφανώς μπερδεύοντας την περιγραφή του διερμηνέα του για τα λουλούδια ότι μοιάζουν με τουρμπάνι (dulban). Οι Τούρκοι στην πραγματικότητα, τα έλεγαν λαλέ.

Ο πρέσβης λοιπόν έστειλε τους πρώτους βολβούς και σπόρους τουλίπας από την αυλή του Σουλεϊμάν στη Βιέννη το 1554 από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι βολβοί της τουλίπας, μαζί με άλλα νέα φυτά όπως οι πατάτες, οι πιπεριές, οι ντομάτες και άλλα λαχανικάδιανεμήθηκαν ταχύτατα από τη Βιέννη στο Άουγκσμπουργκ, την Αμβέρσα και το Άμστερνταμ.

Οι ξεχωριστές ιδιότητες της τουλίπας

Η δημοτικότητα και η καλλιέργειά τους στην Ολλανδία φούντωσε το 1593 όταν ο Ολλανδός βοτανολόγος Carolus Clusius είχε αναλάβει μια θέση στο Πανεπιστήμιο του Leiden και ίδρυσε το hortus Academyus. Φύτεψε τη συλλογή του από βολβούς τουλίπας και διαπίστωσε ότι ήταν σε θέση να ανεχθούν τις σκληρότερες συνθήκες των Κάτω Χωρών.

Η τουλίπα ήταν διαφορετική από άλλα λουλούδια που ήταν γνωστά στην Ευρώπη εκείνη την εποχή, λόγω του έντονου χρώματος των πετάλων της. Η εμφάνιση της τουλίπας ως συμβόλου ευημερίας  συμπίπτει με την άνοδο της εμπορικής δύναμης της Ολλανδίας, που είχε λίγο καιρό πριν κερδίσει την ανεξαρτησίας της. Οι έμποροι του Άμστερνταμ βρίσκονταν στο επίκεντρο του εμπορίου των Ανατολικών Ινδιών, όπου ένα ταξίδι μπορούσε να αποφέρει κέρδη 400%.

Ως αποτέλεσμα, οι τουλίπες έγιναν γρήγορα ένα πολυπόθητο είδος πολυτελείας και ακολούθησε μια πληθώρα ποικιλιών.

Ταξινομήθηκαν σε ομάδες: οι μονόχρωμες τουλίπες σε κόκκινο, κίτρινο ή λευκό ήταν γνωστές ως Couleren, οι πολύχρωμες Rosen (λευκές ραβδώσεις σε κόκκινο ή ροζ φόντο). Οι σπανιότερες όλων ήταν οι Bizarden (‘Bizarres’), (κίτρινες ή λευκές ραβδώσεις σε κόκκινο, καφέ ή μοβ φόντο).

Τα πολύχρωμα αποτελέσματα των περίπλοκων γραμμών και των ραβδώσεων που μοιάζουν με φλόγα στα πέταλα ήταν θεαματικά. Είναι πλέον γνωστό ότι αυτό το φαινόμενο οφείλεται στο ότι οι βολβοί έχουν μολυνθεί με έναν τύπο ιού μωσαϊκού.

Τουλίπα… Μέγας Αλέξανδρος

Οι καλλιεργητές έδιναν στις νέες ποικιλίες ευφάνταστους τίτλους, που υποδήλωναν μεγαλείο. Πολλές πρώιμες μορφές είχαν το πρόθεμα Admirael («ναύαρχος»), συχνά σε συνδυασμό με τα ονόματα των καλλιεργητών: Η Admirael van der Eijck ήταν ίσως ο πιο δημοφιλής από τις περίπου 50 που ονομάστηκαν έτσι. Το Generael (στρατηγός) ήταν ένα άλλο πρόθεμα που χρησιμοποιήθηκε για περίπου τριάντα ποικιλίες.

Σε μεταγενέστερες ποικιλίες δόθηκαν ακόμη πιο εξωφρενικά ονόματα, όπως Μέγας Αλέξανδρος ή Σκιπίων, ή ακόμα και «Ναύαρχος των Ναυάρχων» και «Στρατηγός των Στρατηγών». Οι περισσότερες από αυτές τις ποικιλίες έχουν πλέον εξαφανιστεί.

Σε καταγεγραμμένες εμπορικές συναλλαγές συναντάμε μεταξύ άλλων την πώληση τριών βολβών ποικιλίας Semper Augustus έναντι 30.000 φιορινιών ή ενός βολβού για 9.600 φιορίνια συν μία  άμαξα με άλογα. Ένας βολβός ποκιλίας Admiral Van Enkhuisen πωλήθηκε έναντι 11.500 φιορινιών και μίας άμαξας.

πηγή

Έρευνα στις Ελληνικές Τουλίπες