Μαγικός αυλός: «Λογοκρίνουν και τον Μότσαρτ»

 

Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ γεννήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 1756 στο Σάλτσμπουργκ και πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου 1791 στη Βιέννη.

Zhang Zhang Συνέντευξη στην Anne-Elen Chompret

Διάσημη βιολονίστα, η Zhang Zhang είναι μέλος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Μόντε Κάρλο. Επίσης, έχει ιδρύσει και διευθύνει ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα, το ZhangomusiQ, το οποίο διοργανώνει συναυλίες με όλα τα έσοδα να διατίθενται για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Έχει επίσης εκδώσει το βιβλίο La voie de l’archet (Fayard, 2023).

Η γερμανική συλλογικότητα Critical Classics μόλις κυκλοφόρησε μια νέα woke έκδοση του “Μαγικού αυλού” του Μότσαρτ, απαλλαγμένη από κάθε μορφή “σεξισμού” και “ρατσισμού”. Η βιολονίστα Zhang Zhang ανησυχεί για το γεγονός ότι όλο και περισσότερα αριστουργήματα παραποιούνται στο όνομα των “προοδευτικών” αξιών.

FIGARO. – Σύμφωνα με την εξειδικευμένη ιστοσελίδα Forum Opera, η γερμανική κολεκτίβα Critical Classics αλλοίωσε το λιμπρέτο της όπερας του Μότσαρτ. Ο στόχος; Να αφαιρεθεί κάθε έκφραση είτε σεξιστική είτε ρατσιστική, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί το κοινό σε αυτά τα ζητήματα. Αυτή η συλλογικότητα έχει αναθεωρήσει τον Μαγικό αυλό . Ως βιολιστής και μέλος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Μόντε Κάρλο, τι γνώμη έχετε για την πρωτοβουλία αυτή;

ZHANG ZHANG. – Ο κύριος στόχος αυτής της συλλογικότητας είναι να δημιουργήσει μια όπερα “χωρίς θύματα”. Αυτό ακούγεται περισσότερο σαν τίτλος επεισοδίου των Monty Python ή του Saturday Night Live παρά σαν αξιόπιστος μουσικός θεσμός. Ζούμε σε περίεργους καιρούς. Το γεγονός ότι προτάθηκαν και έγιναν δεκτές αλλαγές που επιτρέπουν την ύπαρξη μιας νέας εκδοχής του Μαγικού Αυλού είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Αλλά πιο σημαντικό είναι ότι οι αλλαγές αυτές αντικατοπτρίζουν μια ιδιαίτερης μορφής βία απέναντι στις κλασικές τέχνες και την κλασική μουσική ειδικότερα. Αυτή η συλλογικότητα κατάφερε να λογοκρίνει ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ανθρωπότητας.

Ποια νομιμοποίηση έχει αυτή η συλλογικότητα να αναθεωρεί το έργο ενός από τους μεγαλύτερους συνθέτες, του Μότσαρτ;

Κατά τη γνώμη μου, καμία. Η ομάδα που είναι υπεύθυνη για τη λήψη αυτών των αποφάσεων στο πλαίσιο της συλλογικότητας Critical Classics περιλαμβάνει έναν “αναγνώστη ευαισθησίας” του οποίου το background σχετίζεται με την καταπολέμηση της ισλαμοφοβίας και τη διατομεακότητα.

Επιπλέον, υπάρχουν μόνο τρεις μουσικοί σε αυτή τη συλλογικότητα, η καριέρα των οποίων δεν μπορεί να θεωρηθεί αρκούντως σημαντική και υψηλού κύρους ώστε να μπορεί να “τροποποιήσει” το έργο του Μότσαρτ. Ούτε μπορούν να ισχυριστούν ότι μιλούν εκ μέρους ολόκληρης της κοινότητας της κλασικής μουσικής, αφού δεν εκπροσωπούν αυτό το συλλογικό σώμα . Οι επόμενοι στόχοι τους, αν πιστέψουμε τις ανακοινώσεις τους, θα είναι τα Κατά Ματθαίον Πάθη του Μπαχ, η Μαντάμ Μπατερφλάι του Πουτσίνι και η Κάρμεν του Μπιζέ.

Η εν λόγω συλλογικότητα ανακοίνωσε ότι το μέτρο ελήφθη “για να μην προσβληθεί κανένας” και να απευθυνθεί έτσι σε ένα ευρύτερο κοινό. Δεν είναι όμως μάλλον αντιπαραγωγικό;

Το ερώτημα αφορά την πρόθεση. Είναι πρόθεσή τους -και φιλοδοξία τους- να “καθαρίσουν” και άλλα έργα που αποτελούν μέρος της μουσικής, καλλιτεχνικής ή πολιτιστικής παράδοσης; Θα είναι η Όπερα του Πεκίνου το επόμενο θύμα; Το Χάκα; Το Νο; Η ραπ; Έτσι ώστε «κανείς να μην αισθάνεται θύμα, αποκλεισμένος ή προσβεβλημένος»; Τι θα γίνει μετά; Θα ξαναζωγραφίσουν τους κλασικούς πίνακες της ζωγραφικής για να καλύψουν τα γυμνά σώματα; Θα επινοήσουν μήπως μια πιο νηφάλια εκδοχή της Βίβλου ή του Κορανίου; Και είναι απορίας άξιον που δεν ξεκίνησαν με αυτά τα κλασικά έργα, τα οποία υποδηλώνουν απείρως περισσότερη βία απ’ όση θα μπορούσε να επινοήσει -ή έστω να σκεφτεί- ο Μότσαρτ και μάλιστα  απευθύνονται σε πολύ ευρύτερο κοινό.

Αν πραγματικά θέλουν να δουν “ακίνδυνες”, “χωρίς θύματα” όπερες, ίσως θα έπρεπε να επικεντρωθούν στη δημιουργία νέων έργων, σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια. Εκτός κι αν δεν έχουν τις απαιτούμενες δυνατότητες. Να είναι σίγουροι, πάντως, ότι μπορούν σίγουρα να βασιστούν στην τεχνητή νοημοσύνη για τη δημιουργία ενός “ιδανικού” έργου, σύμφωνα με τις φαντασιώσεις τους. Αφήστε όμως τα ιστορικά έργα στην ησυχία τους.

Η κολεκτίβα ισχυρίζεται ότι αποδομεί ένα σύστημα που βασίζεται σε μια λογική “κυρίαρχου/κυριαρχούμενου”. Αλλά η επιβολή του δικού τους οράματος για την όπερα και τη μουσική δεν συνιστά ήδη μια μορφή κυριαρχίας;

Αν η πρόθεση τους είναι να διαγράψουν την ιστορική μνήμη και τα αριστουργήματα που αντιπροσωπεύουν μια συγκεκριμένη κουλτούρα, έναν συγκεκριμένο κόσμο, η βία που χρησιμοποιούν είναι σχεδιασμένη για να κυριαρχήσουν και να υποτάξουν τους πολιτισμούς σε αυτό που δεν υπήρξαν ποτέ. Η Πολιτιστική Επανάσταση έσβησε, τροποποίησε και “ακύρωσε” αμέτρητες ιστορικές κινεζικές πολιτιστικές παραδόσεις στο όνομα της κοινωνικής προόδου. Παραδόσεις που χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πριν χάθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.

Η σημερινή τάση είναι προς μια κερδοφόρα επιχείρηση -στο όνομα της προόδου- που οικειοποιείται και ακρωτηριάζει τα αριστουργήματα της κλασικής τέχνης. Αυτό δεν είναι μόνο γκροτέσκο, αλλά και επικίνδυνο. Κάθε άλλο παρά πρόοδος και εξέλιξη, το εμπόριο αυτό οδηγεί σε σύγχυση και καταστροφή.

Η τέχνη είναι μια αντανάκλαση της ζωής και της ανθρώπινης κατάστασης. Και η κοινωνία μας δεν είναι μια κοινωνία μηδενικής βίας, μηδενικής προσβολής, μηδενικού θύματος… Το αντίθετο μάλιστα. Η μουσική ήταν ανέκαθεν η έκφραση – ή ‘εστω μια έκφραση – της ανθρωπιάς μας, των ελπίδων μας, των φόβων μας, των ονείρων μας και των αναμνήσεών μας. Η άρνηση αυτής της μαρτυρίας, που κληρονομήθηκε από το παρελθόν, θα ήταν απώλεια για εμάς και για τις μελλοντικές γενιές.

Είναι η επιθυμία αλλοίωσης των πρωτότυπων έργων ένα επιφαινόμενο ή ένα θεμελιώδες πρόβλημα που αφορά ολόκληρο τον κόσμο της κλασικής μουσικής;

Πρόκειται για προσοδοφόρες εμπορικές προοπτικές για τους μικρούς κόκκινους φρουρούς του Playmobil, οι οποίοι αυτοανακηρύχθηκαν σε “φύλακες του 21ου αιώνα“. Το μεγάλο τους ταλέντο συνίσταται στο να σπέρνουν το χάος και την αδικία, να απομακρύνονται από τους κοινωνικούς στόχους για να αποκτήσουν επιρροή και εμπορικό κέρδος. Ας ελπίσουμε ότι περισσότεροι υπεύθυνοι των μουσικών ιδρυμάτων θα έχουν τη σοφία και το θάρρος να αντισταθούν σε αυτή την επιζήμια τάση.

Υπήρξαν διαφορετικές φωνές στον κόσμο της κλασικής μουσικής για να αντιταχθούν σε αυτήν;

Ενώ πολλοί είναι θορυβημένοι, προβληματισμένοι ή απογοητευμένοι από αυτές τις καταστάσεις, πολύ λίγοι καλλιτέχνες μπαίνουν στον κόπο να εκφράσουν τη γνώμη τους για το θέμα. Κάποιοι πιστεύουν ότι πρόκειται απλώς για μια περαστική μόδα. Άλλοι όμως φοβούνται ότι θα παρεμποδίζονται και θα ελέγχονται από αυτές τις νέες μορφές πολιτικής πίεσης και τις νέες μορφές παρενοχλήσεων. Σε κανέναν δεν αρέσει να βλέπει τις συναυλίες του να ακυρώνονται ή να παρεμποδίζονται από ακτιβιστές…

Σε κάθε περίπτωση, ελπίζω ότι περισσότεροι καλλιτέχνες θα πάρουν θέση ενάντια σε αυτές τις κατάπτυστες απόπειρες να διαφθαρεί η τέχνη και το επάγγελμά μας. Η σιωπή δεν είναι πάντα ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση του κακού.

πηγή