Η γοητεία της χειμωνιάτικης Μονεμβασιάς

Μια απόδραση στην ονειρεμένη καστροπολιτεία αποδεικνύεται μαγευτική εμπειρία ακόμη και στην καρδιά του χειμώνα

Πόσες φορές δεν έχουμε επιλέξει και βρεθεί σε μέρη που σε ταξιδεύουν στο παρελθόν, σε τόπους που η ιστορία ξεπροβάλλει από παντού για να σε μεταφέρει πίσω, σε άλλες εποχές. Κι αν, λίγο-πολύ, κάθε προορισμός έχει τον τρόπο του να αφηγηθεί και να μυήσει τον ταξιδιώτη στη μοναδική ιστορία του, υπάρχουν και κάποιοι τόσο ξεχωριστοί και σπάνιοι, που το ιστορικό τους παρελθόν όχι απλά συντηρείται αλλά ζει στο σήμερα, κάνοντάς μας να νιώθουμε ότι μπήκαμε σε μια σωστή χρονοκάψουλα.

Όπως ακριβώς συμβαίνει μόλις περάσεις τη θολωτή πύλη της μαγευτικής καστροπολιτείας της Μονεμβασιάς και βρίσκεσαι αποκομμένος όχι μόνο από την απέναντι πόλη και τη γέφυρα που τη συνδέει με αυτή –αποτελώντας την «μόνη έμβαση» στη μικρή νησίδα όπως φανερώνει και το όνομά της– αλλά και σχεδόν από κάθε εικόνα της σύγχρονης εποχής. Το «Γιβραλτάρ της Ανατολής» όπως αποκαλείται λόγω της ομοιότητας με τη βραχώδη χερσόνησο της Ανδαλουσίας, το «Πέτρινο Καράβι» του Γιάννη Ρίτσου όπως είχε αποκαλέσει ο μεγάλος ποιητής τη γενέτειρά του, η «Μαλβαζία των Φράγκων» που δίνει το όνομά της στον φημισμένο τοπικό οίνο, η ονειρική βυζαντινή καστροπολιτεία με τη συνεχόμενη ιστορία 15 αιώνων, αν και μοιάζει με μεσαιωνικό παραμύθι ή σκηνικό ταινίας, είναι ένας τόπος πέρα για πέρα αληθινός, που όμοιό του δύσκολα συναντάς όπου κι αν ταξιδέψεις.

Η γοητεία της νικά το χρόνο και τις εποχές γι’ αυτό κι ένα ταξίδι στον αγέρωχο βράχο της νοτιοανατολικής Λακωνικής γης, συγκινεί και συνεπαίρνει ακόμη κι εν μέσω του χειμώνα, όταν οι χαμηλοί τόνοι και τα μουντά χρώματα εντείνουν την υποβλητική ατμόσφαιρα του μυθικού αυτού τόπου. Η απόκοσμη μάλιστα ησυχία που τυλίγει το μεγαλύτερο μέρος της χειμερινής περιόδου τη Μονεμβασιά, κάνει ακόμη πιο αληθινό το ταξίδι στο χρόνο και την ιστορία και ιδιαίτερα ρομαντική την περιήγηση ανάμεσα σε τείχη και λιθόστρωτα καλντερίμια, βυζαντινές εκκλησίες και παλιά αρχοντικά, χαμηλές καμάρες και αψίδες, από την Κάτω στην Άνω Πόλη κι από κει στη μοναδική θέα στο Μυρτώο Πέλαγος.

Διαδρομές σαν αυτές που ακολουθούν, όχι μόνο αποκαλύπτουν τα σημάδια της κυριαρχίας Βυζαντινών, Φράγκων, Ενετών κι Οθωμανών, αλλά επίσης αποδεικνύουν ότι η μυστηριώδης Μονεμβασιά και η γύρω, απλόχερα προικισμένη από τη φύση περιοχή, αποτελούν μια εντελώς ξεχωριστή ταξιδιωτική εμπειρία.

Η Κάτω Πόλη, τα καστρόσπιτα και ο εντυπωσιακός αριθμός εκκλησιών

Με ή χωρίς χάρτη, οι αισθήσεις σας είναι η καλύτερη πυξίδα και η άσκοπη περιπλάνηση στα φιδωτά δρομάκια ανταμείβει με ένα πανέμορφο οπτικό παιχνίδι ανάμεσα στα γήινα χρώματα της λαξευμένης πέτρας και το αναζωογονητικό μπλε της θάλασσας που σε κυκλώνει από παντού. Περνώντας την κεντρική πύλη και μοναδική είσοδο, βρισκόμαστε αμέσως στην περιοχή που αποτελούσε το εμπορικό κέντρο της Μονεμβασιάς.

Εδώ, στην πυκνοδομημένη Κάτω Πόλη που αναπτύχθηκε στη νοτιοανατολική πλευρά του βράχου, βρίσκονταν σπίτια ναυτικών κι εμπόρων. Σήμερα, κατά μήκος του κεντρικού της δρόμου, μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις τριώροφες οικίες με τη στενή πρόσοψη και τις θολωτές κινστέρνες για τη συλλογή του βρόχινου νερού, τα καταστήματα στο ισόγειο και τους κατοικήσιμους χώρους στους ορόφους, τη συνύπαρξη ενετικών και οθωμανικών μορφολογικών στοιχείων με εκείνα της Βυζαντινής περιόδου, ακόμη και νεοκλασικά χαρακτηριστικά σε σπίτια του 19ου και 20ού αιώνα.

Απαραίτητη η στάση στο σπίτι του σπουδαίου υμνητή της παγκόσμιας ειρήνης Γιάννη Ρίτσου, σε κοντινή απόσταση από την άλλοτε προστατευμένη από πύργους, κεντρική πύλη. Η χάλκινη προτομή του μεγάλου ποιητή που ύμνησε τη μοναδικότητα του τόπου του, λαμπυρίζει με φόντο το Μυρτώο Πέλαγος στην ταράτσα της οικίας, η οποία προετοιμάζεται για τη μετατροπή της σε μουσείο.

Ακολουθώντας τη Μέση Οδό, όπως ήταν γνωστός κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ο κεντρικός δρόμος της Κάτω Πόλης, δεν θα αργήσετε να συναντήσετε την πλατεία του Ελκόμενου Χριστού, με σημαντικά μνημεία και αξιοθέατα τον μητροπολιτικό ναό, το Μουσουλμανικό τζαμί και το επισκοπικό μέγαρο με τον λέοντα της Βενετίας. Η τρίκλιτη βασιλική του Ελκόμενου Χριστού είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ίδια η καστροπολιτεία, καθώς χτίστηκε κατά την εγκατάσταση των πρώτων κατοίκων και αποτελεί τον τόπο φύλαξης ενός εκκλησιαστικού κειμηλίου ανεκτίμητης αξίας, της εικόνας της Σταύρωσης του 14ου αιώνα. Η εντυπωσιακή εικόνα που κλάπηκε από αρχαιοκάπηλους και μετέπειτα εκτίθονταν στο Βυζαντινό Μουσείο, φυλάσσεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη με το αξιοπρόσεκτο μαρμάρινο τέμπλο που φιλοτεχνήθηκε στην Τήνο.

Έτερο σημαντικό οικοδόμημα της πλατείας, το πρώην Μουσουλμανικό τέμενος του 16ου αιώνα, με τον πολυποίκιλο ρόλο στην πορεία της ιστορίας του. Βυζαντινός ναός αρχικά, τζαμί αργότερα και ίδρυμα Καπουτσίνων μοναχών κατά τη Β΄ Ενετοκρατία, φυλακή μετά την επανάσταση του 1821, καφενείο στις αρχές του 20ού αιώνα, φιλοξενεί πλέον την Αρχαιολογική Συλλογή Μονεμβασιάς, ένα ξεχωριστό μουσείο μέσα στο ανοιχτό μουσείο της καστροπολιτείας. Κατά την επίσκεψή σας, θα δείτε αρχαιολογικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο Κάστρο, αλλά και ιστορικές μαρτυρίες για όλων των ειδών τις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν εδώ ως τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας.

η συνέχεια...