Ο έρωτας μπορεί να αφορά κι ένα βιβλίο.

Το χάρισμα των βιβλίων του μακαριστού π. Ανανία Κουστένη μέσα από Aγιολόγια και Συναξάρια

Γράφει  η Σοφία Δ. Ντρέκου

 «Ίσως και να είναι φυσικό. Ακριβώς όπως στον έρωτα. Στην αρχή, θέλεις τον ερωτευόμενο δικό σου, αποκλειστικά δικό σου. Μετά από λίγο όμως, -και εφόσον καταφέρεις να μετουσιώσεις τον προσωπικό σου έρωτα σε συμπαντικό-, θέλεις να τον κοινωνήσεις σε όλους. Αφού άξιζε τον έρωτά σου, σίγουρα αξίζει να γνωριστεί και από άλλους, όσο γίνεται περισσότερους.

Και ο έρωτας μπορεί να αφορά άνθρωπο, αντικείμενο τέχνης, λουλούδι, στιγμή, βιβλίο κοκ. Αυτό έχω πάθει εδώ και μέρες που διαβάζω τα βιβλία του π. Ανανία. Έχω αφήσει στην άκρη όλα μου τα αναγνώσματα, ο νους μου είναι συνέχεια σ' αυτά τα βιβλία, γυρεύω τον ελεύθερο χρόνο ή παρατώ κάποιες δουλειές, γιατί αδημονώ να προστρέξω στην αγκάλη τους. Μέχρι τώρα δεν έγραψα τίποτα, αλλά τώρα δεν μπορώ παρά να το μοιραστώ. Με ξεδιψούν και με διψούν ταυτόχρονα. Πώς γίνεται αυτό; Έλα μου ντε... Έρωτας, δεν το είπαμε;

Καταρχάς τα βιβλία αυτά δεν είναι προϊόν συγγραφής, αλλά προφορικού λόγου. Καρπός απομαγνητοφώνησης των ομιλιών του Αρχιμανδρίτη. Σε άλλη περίπτωση αυτό θα μπορούσε να αποβεί ιδιαίτερα προβληματικό περνώντας σε έντυπο κείμενο. 

Να μην διαβάζεται. Εδώ όμως, τουναντίον, σε συνεπαίρνει η χάρη του ολοζώντανου παλλόμενου λόγου του εξαίρετου αφηγητή, που προφανώς εκτός από το χάρισμα της αφήγησης, διαθέτει και αυτό της μνήμης, αλλά και της μεταποίησης του παλαιού λόγου που έχει αφομοιώσει σε σύγχρονο. Μόνο μ' έναν τρόπο το καταφέρνει κάποιος αυτό. Προηγουμένως έχει κάνει εντελώς δικά του, αυτά που διηγείται και ξέρει σε ποιους απευθύνεται. Είναι εντός τόπου και χρόνου. 

Αν περιγράψω τον εαυτό μου ως ένα πλάσμα αφάνταστα πεινασμένο που κάθομαι σ' ένα τραπέζι και περιμένω χρόνια το αγαπημένο μου φαγητό, που δεν έρχεται και ούτε κι εγώ γνωρίζω ακριβώς ποιο είναι, ο λόγος του π. Ανανία έχει καταφτάσει ως το εκλεκτότερο έδεσμα, στην κατάλληλη στιγμή, με το σερβίρισμα που μου ταιριάζει, στη σωστή θερμοκρασία και ποσότητα. 

Τι είναι αυτό, λοιπόν, που τόσο με έχει συνεπάρει και επιτέλους τώρα μπορώ να το μοιραστώ; Είναι το Παράδειγμα. Το καλό παράδειγμα. Χωρίς σάλτσες και φιοριτούρες, ρομαντισμούς και ηθικοδιδασκαλίες. Το ατόφιο παράδειγμα μέσα από γεγονότα της ζωής ανθρώπων αγίων, ιστορικών προσώπων και ηρώων, δίκαιων ψυχών, που ο αφηγητής ανασύρει από την ιστορία του τόπου μας, την Εκκλησιαστική ιστορία και τα συναξάρια, και μας το προσφέρει βιώνοντάς το.

Βιβλιαράκια μικρά, σε κομψότατες εκδόσεις, Ακτή, Λευκωσία. Συνοπτικές περιγραφές που επικεντρώνουν στο καίριο και σημαντικό, αποφεύγοντας τις φλυαρίες. Δεν έχουμε χρόνο για φλύαρα λόγια. Δεν έχουμε αντοχές για ανούσια και γλυκερά κηρύγματα. Και επιζητούμε αυτός που μιλά ή γράφει να νιώθει αυτά που λέει. Να τα πιστεύει, να τα υπερασπίζεται και να τα συνδέει με τη δική μας πραγματικότητα στο σήμερα. Αυτό το στοίχημα κερδίζουν τα συγκεκριμένα βιβλία.

Μέσα στο χάος της πληροφόρησης, της σύγχυσης στην οποία μας έφεραν οι προοδευτικοί και οι αδιάβαστοι, της υπερευαισθητοποίησης και μαλθακότητας της εύκολης ζωής μας, του άκρατου εξισωτισμού και της ισοπέδωσης των ιερών και των όσιων, εθνικών και θρησκευτικών, τα βιβλία αυτά μας δίνουν ξανά έναν μπούσουλα, φωτίζουν το σωστό δρόμο, διαλύουν τις παρεξηγήσεις του μυαλού μας και των πολλών θεωριών, επεξηγούν δυσερμήνευτα νοήματα με απλό τρόπο, εμπεδώνουν σε στέρεες βάσεις αυτό που μπορεί να πιστεύουμε ή να διαισθανόμαστε ως αληθές.

Ο π. Ανανίας, μέσα από τα πολυάριθμα αναγνώσματά του, -πράγμα ολοφάνερο, αλλά ουδόλως επιδεικτικό-, επιλέγει να ανασύρει για χάρη μας και να μας προσφέρει το καλύτερο και πλέον αξιοζήλευτο παράδειγμα κάθε φορά.

Διαβάζοντας, παρηγορείται η ψυχή, συναισθάνεται τις αδυναμίες της, ενθαρρύνεται, μα και ανεβάζει λίγο πιο ψηλά τους στόχους της, αν δεν τους βάζει και για πρώτη της φορά. Μέσα στο τόσο εκκωφαντικό κακό που μας περικυκλώνει από παντού, αυτά τα βιβλία μας βάζουν μέσα στο σιωπηλό κόσμο του καλού, που ήταν και θα παραμένει ασύγκριτα ισχυρότερος.

Συχνά πυκνά παρεισφρύει ο καημός του ιερωμένου για την πατρίδα μας και τα δεινά της. Έτσι είναι, και πώς αλλιώς, αφού πονά για όλα αυτά που ζούμε όλοι μας; Κι επειδή όλοι μας πονάμε, και πεινάμε και διψάμε το καλό, το αγαθό, τον Χριστό και τους αγίους Του και τους αγγέλους Του και την Παναγία, κι επειδή πολλοί σαν κι εμένα είμαστε ακόμα νήπια και γεμάτοι περισπασμούς, είναι σπουδαίο το δώρο αυτών των λόγων μέσα στα μικρά αυτά βιβλιαράκια, γιατί είναι η αποκρυστάλλωση χρόνιας μελέτης  συσσωρευμένης γνώσης και σοφίας, αλλά και περίσσιας αγάπης για όλους τους προαπελθώντας άξιους προς μίμηση ανθρώπους και για μας που αποζητούμε το παράδειγμά τους.

Ένα μεγάλο «Ευχαριστώ» στον Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη, την ευχούλα του να έχουμε, κι ένα στις εκδόσεις Ακτή. Εγώ τα βιβλία τα αγόρασα από το βιβλιοπωλείο του Αρμού, πιθανόν να υπάρχουν και αλλού. Σημειώνω πως θα ήταν καλό στα στοιχεία του εκδότη να μπει και ένα τηλέφωνο, για όσους θέλουν πληροφορίες, γιατί υπάρχει μόνον η ταχυδρομική διεύθυνση, καθώς επίσης και πληροφορίες για το κάθε βιβλίο σε μια ιστοσελίδα.»

Τα Aγιολόγια και Συναξάρια 

του Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη

Πολλά τα είδη των βιβλίων κι άλλοι τόσοι οι λόγοι να τα μελετήσουμε. Ανάμεσα τους, -αν είναι δυνατόν-, κάποια σπαρταρούν λες κι ανασαίνουν, τα διαβάζεις και θαρρείς πως ακούς τη φωνή του Ομήρου ή του Αισώπου. Τα γνωρίζεις, αλλά και σε γνωρίζουν, με τρόπο μυσταγωγικό και παράδοξο.

Βιβλία σαν αυτά των δύο σειρών «Αγιολόγια» και «Συναξάρια» δεν αφορούν μόνον τους πιστούς, όπως εύκολα θα συμπεράνει κάποιος ανίδεος. Αφορούν όλους όσους εκτιμούν τα καλά βιβλία, όσους έχουν υπαρξιακά ερωτήματα και αγωνίες, θλίψεις και βάσανα, μοναξιά και απόγνωση. Όσους αναζητούν φίλους και παραμυθία. Πρόκειται για βιβλία - θησαυροφυλάκια της αρετής, του λόγου, του πνεύματος, αλλά και της παρουσίας αόρατων φίλων. Δεν τα διαβάζεις, αλλά τα πίνεις. Τα πίνεις και ξεδιψάς, αλλά επιπλέον γλυκαίνεσαι κιόλας, αφού είναι καμωμένα από το γάλα της σοφίας των αιώνων με το οποίο έχει ανατραφεί ο δημιουργός τους, προσθέτοντας, -ακουσίως, και πώς αλλοιώς;-, το μέλι της καρδιάς του.

Η φιλοπονία του π. Ανανία, μας έχει χαρίσει καταρχάς τις μεταφράσεις δύο ογκωδέστατων έργων που αποτελούν τομή στην εκδοτική παραγωγή των πρόσφατων χρόνων, των Ύμνων του Ρωμανού του Μελωδού και της Ιστορίας του Θεοφάνη του Χρονογράφου που κυκλοφόρησαν αμφότερα από τις εκδόσεις Αρμός. Εγώ όμως, για τους δικούς μου λόγους που θα αναδυθούν παρακάτω, αποφάσισα να παρουσιάσω τα “Αγιολόγια” και “Συναξάρια” που κυκλοφορούν από τις Κυπριακές εκδόσεις Ακτή και φιλοξενούνται στα βιβλιοπωλεία του Αρμού.

Στον Αρμό της Θεσσαλονίκης πρωτάνοιξα κι εγώ ένα πρωινό ένα απ’ αυτά τα Συναξάρια κι άρχισα να το διαβάζω από περιέργεια. Αποφάσισα να το αγοράσω κι όταν το διάβασα, αγόρασα και το επόμενο, διστάζοντας ν' αγοράσω όλα τα τεύχη του έτους διότι πίστευα πως αργά ή γρήγορα θα βαρεθώ. Και όμως μετά από τα πρώτα πέντε, πήγα και τ’ αγόρασα όλα γιατί μου έγιναν τόσο αναγκαία όσο και το καθημερινό μου φαγητό. Αποτέλεσαν και αποτελούν πλέον την καθημερινή τροφή της ψυχής και του μυαλού μου, της αγάπης μου για τη γλώσσα, την πατρίδα και τους αγίους που μέρα με τη μέρα καλλιεργούν όλο και περισσότερο.

Τα “Συναξάρια” περιγράφουν τη ζωή όσων αγίων έχουν λειτουργικές ακολουθίες. Μέσα απ’ αυτά γνωρίζουμε τους αγίους, τους αγαπάμε, τους συμπονούμε και ταυτόχρονα αισθανόμαστε την παρουσία και τη φροντίδα τους. Γίνονται οι πιστοί μας φίλοι, βοηθοί και προστάτες, συμπαραστάτες της ζωής μας.

Το πρώτο χάρισμα των βιβλίων είναι η συντομία των αφηγήσεων. Μια ή δυο σελίδες το πολύ για τον κάθε άγιο, σπάνια περισσότερες.

Δεύτερο χάρισμά τους, είναι αυτός καθαυτός ο λόγος του αφηγητή π. Ανανία. Τα βιβλία είναι αποτέλεσμα απομαγνητοφώνησης ομιλιών του, που επιμελείται ο υπεύθυνος των εκδόσεων Νίκος Ορφανίδης. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα ήταν τουλάχιστον άτεχνα ως αποτέλεσμα προσφορικού λόγου, αλλά ο π. Ανανίας διαθέτει όχι μόνο το χάρισμα της μνήμης, αλλά και του λόγου των αρχαίων ραψωδών και των μεσαιωνικών παραμυθάδων. 

Ο λόγος του είναι άμεσος, πλούσιος σε εικόνες, απλός στην κατανόηση, παλλόμενος από το βαθύ του αίσθημα. Λόγος ρυθμικός, έμψυχος, εμπνευσμένος, ποιητικός. Όταν κάποιες φορές διακόπτεται, αυτό τον κάνει ακόμα πιο ζωντανό. Είναι οι στιγμές που ο αφηγητής - ομιλητής απευθύνεται προσωπικά στους ανθρώπους που τον ακούν ή αφήνει για λίγο το κυρίως θέμα του διότι τον συνεπαίρνει ένας συνειρμός, κάνει ετοιμολογικές ερμηνείες ονομάτων ή αναφορές στο σήμερα εμφορούμενος από τη μεγάλη και γνήσια αγάπη του προς την πατρίδα, για να επανέλθει μετά και πάλι στο θέμα.

Όλα αυτά τα επιμέρους στοιχεία  αρθρώνουν ένα μοναδικό μνημείο λόγου που δονεί το νου και την καρδιά μας. Αν δεν πιστεύεις στον Χριστό και τους αγίους του, το λιγότερο που θα πάθεις, -εφόσον παραδοθείς δίχως προκαταλήψεις-, θα είναι να μεθύσεις από την ορμή του χαρισματικού λόγου. Αν πιστεύεις, τότε πέρα από τη νηφάλια μέθη που θα σε κατακλύσει, το πιθανότερο είναι πως θα αναθεωρήσεις τον τρόπο με τον οποίο πιστεύεις. Διότι το μεγαλύτερο χάρισμα των βιβλίων αυτών είναι ότι αποτελούν Κανόνα πίστεως. Πάνω στα ζητήματα της πίστεως, ο π. Ανανίας δεν αυτοσχεδιάζει, δεν αυθαιρετεί, δεν προβάλλει τις δικές του ιδέες. Το ένα του πόδι πατά γερά στην Εκκλησιαστική Γραμματεία και Παράδοση και το άλλο στη Φιλολογία και την Ιστορία. Και τα δυο μαζί προχωρούν κινούμενα από το γνήσιο εκκλησιαστικό του ήθος καθώς και το προσωπικό του βίωμα.

Στη σειρά «Αγιολόγια» κάθε τεύχος  περιλαμβάνει βίους αγίων σε εκτενέστερη μορφή εμπλουτισμένους από άγνωστες πληροφορίες προερχόμενες από την παράδοση της Εκκλησίας, κείμενα των Πατέρων, το Ευαγγέλιο, τα γεροντικά, δημοτικά τραγούδια ή λαϊκούς μύθους.

Σε μια εποχή μεγάλης σύγχυσης σαν τη δική μας, ο π. Ανανίας μάς ξεκαθαρίζει ένα πλήθος παρεξηγήσεων στις οποίες έχουμε υποπέσει είτε εξαιτίας της ημιμάθειας, είτε της άγνοιας, είτε και της προπαγάνδας. Επιστρέφοντάς μας αμόλυντο το ήθος των αγίων της Εκκλησίας μας, ανεβάζει και πάλι τον πήχη ψηλά. Εκεί που τον είχαν οι πρωταθλητές της ζωής. Μας χαρίζει ελπίδα στους αγίους, αγάπη στην πατρίδα, πίστη στον Χριστό.  Είναι πράγματι μεγάλη τύχη για μας που ένας νους κατάμεστος από βιβλιοθήκες ολόκληρες συνδυάζεται με μια γενναιόδωρη καρδιά και μας μοιράζει την αποκρυστάλλωση της σοφίας των αιώνων επανασυνδέοντάς μας έτσι με το βαθύτερο είναι μας και τον Θεό. Ευχαριστούμε τον π. Ανανία και του ευχόμαστε να συνεχίσει να ξεδιψά τη δίψα της καρδιάς μας μ’ αυτό το μοναδικό “γάλα με μέλι” της σοφίας και της αγάπης του.[1]

«Θερινό συναξάρι» τόμος Β’ Απόσπασμα

Απόσπασμα από το βιβλίο του αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη «Θερινό συναξάρι», τόμος Β’, των εκδόσεων Ακτή, το οποίο περιέχει απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του γνωστού λόγιου γέροντα για τους αγίους του καλοκαιριού.

28 Ιουλίου Οι Άγιοι ένδοξοι απόστολοι και διάκονοι 

Πρόχορος, Νικάνωρ, Τίμων και Παρμενάς

Πάμε, τώρα, στις 28 του μηνός Ιουλίου, εορτάζουν, λοιπόν, τέσσεροι από τους επτά διακόνους. Πρόχορος, Νικάνωρ, Τίμων και Παρμενάς. Αυτοί πήγαν στα διάφορα μέρη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ήταν ελληνισταί διάκονοι. Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε κάνει την οικουμένη ελληνική. Είναι όλα αυτά ελληνικά ονόματα, παρότι αυτοί ήσαν Εβραίοι, κατά τεκμήριο. Λοιπόν. Κι εκήρυξαν σε πολλά μέρη της οικουμένης το λόγο του Θεού. Και εκοιμήθησαν εν Κυρίω. Και ωφέλησαν τόσο πολύ. Γι’ αυτό και η Εκκλησία τους μνημονεύει.

Και έχουν και μία σχέση κι αυτοί με τον παπα-Πλανά. Γιατί στις 28 Ιουλίου 1879, στο ναό Μεταμορφώσεως της Πλάκας, ο παπα-Νικόλας Πλανάς, ο μετά ταύτα Άγιος Νικόλαος Πλανάς, εχειροτονήθη διάκονος. Και το σημειώνει επάνω σε μία εικόνα. Και τους αγαπούσε αυτούς τους αγίους και τους λειτουργούσε. Τι ωραίοι οι διάκονοι αυτοί της αρχαίας ελληνικής Εκκλησίας! Τι υπέροχοι και τι δυνατοί! Και πού δεν πήγαν και πού δεν έφτασαν και τι δεν πρόσφεραν! Κι η Εκκλησία τους τιμά, λοιπόν, και τους εορτάζει και τους βάζει πρεσβευτάς και τους έχει εμπνευστάς και στο δικό μας βίο.

sophia-ntrekou