Ρώτα στην καρδιά σου

(2010) Ask Your Heart - Yüreğine Sor

Συγκλονιστική Τουρκική ταινία με ελληνικούς υποτίτλους, που αποκαλύπτει για πρώτη φορά στην Τουρκική γλώσσα το δράμα και την πίστη των Κρυπτοχριστιανών του Πόντου σπάζοντας τη σιωπή αιώνων. Πρόκειται για μία ταινία του 2010 με τίτλο «Ρώτα την καρδιά σου» (Yuregine Sor) που πραγματεύεται ένα θέμα ταμπού για την Τουρκία: τους κρυπτοχριστιανούς και πιο συγκεκριμένα αυτούς του Πόντου! Για το θέμα των κρυπτοχριστιανών έχουν γραφτεί και έχουν ακουστεί πολλά.  Πρώτη φορά αυτό το θέμα έγινε ταινία, από τον σκηνοθέτη Υusuf Kurcenli. Ο σκηνοθέτης γεννήθηκε το 1947 στη Μαύπαρη της Ριζούντας του Πόντου.

Μία τραγική ιστορία αγάπης, ανάμεσα σε μία Μουσουλμάνα, την Esma και έναν κρυπτοχριστιανό, τον Mustafa. Πώς αντιδρά μητέρα του Μουσταφά, όταν μαθαίνει ότι ὁ γιος της θέλει να «κλέψει» την μουσουλμάνα Esma; Πώς ο μικρός της οικογένειας, μαθαίνει ότι ἡ ομοιογένειά του δεν είναι μουσουλμάνοι όπως νόμιζε, αλλά….κάτι άλλο; Πώς ὁ παππούς ενώ πηγαίνουν να των κηδέψουν ως μουσουλμάνο, τελικά καταλήγει σε χριστιανικό νεκροταφείο;)

Η ταινία αναδεικνύει ένα βαθιά ιστορικό φαινόμενο που θα συγκινήσει όσους είναι απ’ εκείνα τα μέρη αλλά και όσους έχουν ακούσει από τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους ιστορίες και μαρτυρίες.

 Η συγκεκριμένη ταινία είναι γυρισμένη το 2010 και πραγματεύεται το ζήτημα των κρυπτοχριστιανών στην Τραπεζούντα την δεκαετία του 1870. Πιστεύεται ότι είναι η πρώτη ταινία που γυρίστηκε με αυτό το θέμα στη γείτονα χώρα, μιας και η ύπαρξη των κρυπτοχριστιανών θεωρείται ταμπού. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Γιουσούφ Κουρσενλί γεννήθηκε το 1947 στην Μαυπαρή της Ριζούντας του Πόντου (τυχαίο άραγε;) και πέθανε τον Φεβρουάριο του 2012. Από όσο γνωρίζουμε ουδέποτε παίχτηκε στην Ελλάδα.

Η συγκεκριμένη ταινία είναι ένα λαϊκό δράμα (στα όρια του βουκολικού) και στην υπόθεσή του ο κρυπτοχριστιανός Μουσταφά ερωτεύεται μία μουσουλμάνα Εσμά, με τις πληροφορίες της ταινίας να αναφέρουν ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία. Είναι γνωστό ότι κατά τον 17ο αιώνα ένα σημαντικό μέρος του χριστιανικού πληθυσμού του Πόντου αναγκάστηκε να ασπαστεί το δαιμονικό Ισλάμ (κρατώντας την πίστη τους στο χριστιανισμό κρυφά) σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την εθνική και κοινωνική καταπίεση αλλά και τη βαριά φορολογία που είχε επιβληθεί στους χριστιανούς ως ένα μέτρο περαιτέρω πίεσης.

Το «Ρώτα την καρδιά σου» ακολουθώντας το κύριο ρεύμα των περισσότερων τουρκικών ταινιών, τελειώνει με ένα δραματικό διέξοδο. Σε αντίθεση με τις ταινίες του Χόλυγουντ όπου επιβάλλεται το χάπι εντ, στην Τουρκία συχνά πυκνά το δραματικό φινάλε αποτελεί την κύρια επιλογή. Παρ’ ότι είναι μια ταινία μετρίου οικονομικού προϋπολογισμού, αξίζει να σημειώσουμε την συμμετοχή σε αυτήν γνωστών Τούρκων ηθοποιών αλλά και την πάρα πολύ καλή απεικόνιση του πολιτισμικού, κοινωνικού και εθνικού πλαισίου της περιόδου στην οποία αναφέρεται, καθώς και την πολύ καλή φωτογραφία της.

Στις προβολές που διοργανώνει η Κινηματογραφική Λέσχη του ΑΡΔΗΝ, πάντα προηγείται αυτών μια ενημερωτική εισήγηση γύρω από την ταινία αλλά και μια συζήτηση μετά το πέρας αυτής, σχετικά με όσα παρακολουθήσαμε. Έτσι και τώρα στην ολοκλήρωση της προβολής οι θεατές (οι οποίοι ξεπερνούσαν τα εξήντα άτομα) συμμετείχαν σε μία ζωηρή συζήτηση γύρω από το θέμα των κρυπτοχριστιανών της Καππαδοκίας αλλά και τη γενοκτονία του Πόντου το 1919. Ανάμεσα στα όσα συζητήθηκαν αξίζουν να επισημανθούν τα εξής:

Στην Τουρκία μέχρι πρόσφατα απαγορευόταν η πρόσβαση στο απόρρητο μητρώο του πληθυσμού στο οποίο υπήρχαν γενεαλογικές πληροφορίες που φθάνουν μέχρι την οθωμανική περίοδο μιας και τα αρχεία ξεκινούν από το 1882. Έτσι μόλις στις 8 Φεβρουαρίου του 2018 δόθηκε η δυνατότητα σε όσους το επιθυμούσαν, να ενημερωθούν διαδικτυακά για την εθνική και θρησκευτική ταυτότητα των προγόνων τους. Σε δύο μόλις ημέρες, πάνω από 5.000.000 Τούρκοι ενδιαφέρθηκαν για τις ρίζες τους με αποτέλεσμα το σάιτ να καταρρεύσει και η κυβέρνηση να αναγκαστεί να απενεργοποιήσει την υπηρεσία για αρκετές ημέρες. Τα όσα ακολούθησαν ήταν συγκλονιστικά. Τούρκοι, πεπεισμένοι εθνικιστές, έμαθαν ότι οι πρόγονοι τους ήταν Έλληνες, Κούρδοι ακόμη και Εβραίοι. Ο μύθος του καθαρού φυλετισμού της Τουρκίας, μύθος που καλλιεργήθηκε με ολοκληρωτικό τρόπο για αιώνες, κατέρρευσε μέσα σε δύο ημέρες.

Πολύ σημαντικό είναι το άρθρο του Τούρκου δημοσιογράφου Καγιά Γκενσκ που γράφτηκε την 1η Απριλίου του 2018 πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και τιτλοφορείται «Ποιος είναι Τούρκος; είναι μπερδεμένο». Σε αυτό, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει ότι «Μάλιστα, μια μελέτη του 2012 στο περιοδικό Annals of Human Genetics διαπίστωσε ότι η πατρική καταγωγή των κατοίκων της Τουρκίας ήταν 38% ευρωπαϊκή, 35% από τη Μέση Ανατολή, 18% από τη Νότια Ασία και 9% από την Κεντρική Ασία», ενώ ασκεί κριτική στην πολιτική της καθαρής τουρκικότητας που επέβαλε για χρόνια το τουρκικό καθεστώς. Όπως επίσης χαρακτηριστικά γράφει «Ανοίγοντας διάπλατα το μητρώο πληθυσμού, η τουρκική κυβέρνηση –άθελά της– ίσως να άλλαξε τις ιδέες μας για την τουρκική εθνικότητα και να έθεσε για πάντα τέρμα στο μύθο της φυλετικής καθαρότητας».

Χαρακτηριστική είναι επίσης η περίπτωση του Χραμ Ντικ ο οποίος ήταν συντάκτης της αρμενικής εφημερίδας Agos το 2004, όταν έγραψε ότι η Σαμπιχά Γκοκτσέν ήταν αρμενικής καταγωγής. Το άρθρο αυτό ήταν το πρώτο μιας σειράς που έγραψε για το θέμα της απόκρυψης της αληθινής καταγωγής ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού στην Τουρκία, με αποτέλεσμα το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης να ξεκινήσει έρευνα για τις δραστηριότητες του και τελικά να δολοφονηθεί το 2007. Όπως έχει γράψει και ο Αρμένιος δημοσιογράφος Χάϊκο Μπαγκνάτ στο Al Monitor: «οι καταγραφές πληθυσμών είναι επικίνδυνες. Για αυτό δολοφονήθηκε ο Χραμ Ντικ».

Στις 25 Φεβρουαρίου 2012 Απεβίωσε ο σκηνοθέτης της 
ταινίας «Ρώτα την καρδιά σου», Γιουσούφ Κουρτσενλή

Έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 65 ετών, στην Κωνσταντινούπολη, ο σκηνοθέτης Γιουσούφ Κουρτσενλή. Γεννημένος το 1947 στην κωμόπολη Μαύπαρη - Τσάγελι της Ριζούντας του Πόντου, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια εργάστηκε ως σκηνοθέτης στην Τουρκική Ραδιοτηλεόραση (TRT), την περίοδο 1973-1980.

Έχοντας σκηνοθετήσει πολλές ταινίες κοινωνικού περιεχομένου και τηλεοπτικές σειρές, ο Γιουσούφ Κουρτσενλή, είχε λάβει πολλά βραβεία, εντός και εκτός της Τουρκίας. Η τελευταία του ταινία «Ρώτα στην καρδιά σου» (Yuregine sor) που παρουσιάζει με εξαιρετικά αντικειμενικό και ουσιαστικό τρόπο το δράμα των Κρυπτοχριστιανών, έτυχε ευρείας αναγνώρισης και εκτίμησης στην Τουρκία.

Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 15 Δεκεμβρίου το 2011, παρουσία του εκλιπόντος, στο Πνευματικό Κέντρο Κωνσταντινουπολιτών, στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργανώθηκε από τον Νέο Κύκλο Κωνσταντινουπολιτών (Ν.Κ.Κ) και τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Ποντίων Εκπαιδευτικών (Π.Σ.Π.Ε), με θέμα «Kρυπτοχριστιανικό ζήτημα και ανθρώπινα δικαιώματα».

Οι δύο φορείς σε αναγνώριση της γενναίας παρουσίασης στην Τουρκία ενός ιδιαίτερα ευαίσθητου ζητήματος όπως αυτό των Κρυπτοχριστιανών, είχαν τιμήσει τον εκλιπόντα και την παραγωγό της ταινίας Νεστερέν Νταβούντογλου. πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ