Επίπλαστη «εκκλησιαστική οικονομία» κυβερνητικής απαίτησης και απόφασης

Του Κυριάκου Κυριαζόπουλου *

---

Κατ’ αρχάς εύχομαι στον Αρχιεπίσκοπο σταθερή και αδιάπτωτη υγεία μετά την πρόσφατη ιατρική επέμβαση, την οποία ανακοίνωσε η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών. 

1 – Η δήλωση του Αρχιεπισκόπου στη συνέντευξή στον Antenna και παρεμπίπτοντα γεγονότα

Ο Αρχιεπίσκοπος, στη συνέντευξή που μεταδόθηκε από τον Antenna στις 5-4-2020, δήλωσε τα εξής: 

«Όπως ξέρουμε, όμως, η εκκλησία βαδίζει πάνω στην ακρίβεια και  στην οικονομία. Η ακρίβεια είναι κάτι που το θέλουμε στην ζωή μας, αλλά δεν έρχονται όλα όπως τα θέλουμε. Σε αυτό το σημείο έρχεται η Εκκλησία με την Οικονομία.

Να οικονομήσει τα πράγματα, να βρει λύση. Δεν είναι το όνειρό μας να κάνουμε οικονομία σε όλες τις θέσεις της Εκκλησίας, αλλά είναι η ανάγκη. Και η Εκκλησία διαμέσου όλων των αιώνων έχει αποδείξει ότι έχει την δυνατότητα να προσαρμόζεται και να οικονομεί και ως προς το σύνολο των ανθρώπων και ως προς καθένα ξεχωριστά. Για παράδειγμα, στην προσωπική μας ζωή βλέπουμε πόσες αταξίες έχουμε κάνει και ζητάμε μία οικονομία, ένα έλεος του Θεού. Έτσι και η κοινωνία έχει παραστρατήσει πολλές φορές και χρειάζεται μία οικονομία. (…) 

Εκεί που χρειάζεται η οικονομία είναι η συνάθροιση και εκεί ακριβώς συνεννοούμαστε με την Πολιτεία, η οποία δεν έχει λόγο για την θεία Κοινωνία, έχει όμως λόγο για την συνάθροιση, για την προστασία των ανθρώπων. Τουτέστιν αυτό που λέμε και εμείς. Διαφορετικά είναι εγωιστικό να λέμε: ‘εγώ θα κοινωνήσω, εις βάρος του αδελφού μου που από την συνάθροιση υπάρχει πιθανότητα να προσβληθεί». Ερχόμαστε λοιπόν στην οικονομία. Η Εκκλησία βρίσκει πάντα τον τρόπο να θεραπεύσει, δηλαδή να βοηθήσει τον άνθρωπο. Αυτό γίνεται και τώρα σε συνεργασία με την Πολιτεία. Έχουμε την υποχρέωση να ακούσουμε, να συμμορφωθούμε, να πειθαρχήσουμε». 

Αυτή η δήλωση είναι προσωπική του Αρχιεπισκόπου, δεν περιλαμβάνεται στην από 1-4-2020 απόφαση της Διαρκούς Συνόδου. Δεν ευσταθεί, συνεπώς, ο δημόσιος ισχυρισμός του Αρχιεπισκόπου ότι συνιστά περίπτωση «εκκλησιαστικής οικονομίας» η προσωπική του υποστήριξη, ως προέδρου της, και η υποστήριξη της Διαρκούς Συνόδου με την από 1-4-2020 απόφασή της, στην απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας και από τη δεύτερη κοινή υπουργική απόφαση των -Υπουργών Παιδείας – Θρησκευμάτων και Υγείας.

Σημειωτέον ότι η ελευθερία της λατρείας δεν επιτρέπεται από το Σύνταγμα και το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων (αρθ. 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα) να απαγορευθεί ακόμη και υπό το de facto καθεστώς της δημόσιας έκτακτης ανάγκης (public emergency) προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κορωναϊό, όπως απέδειξα σε ένα από τα προηγηθέντα άρθρα μου με τίτλο «Γιατί η Κυβέρνηση επιμένει να παραβιάζει την ελευθερία της λατρείας και γιατί ο Αρχιεπίσκοπος την υποστηρίζει;». 

Παρεμπιπτόντως, προκαλεί αλγεινή για ποιμένες εντύπωση, αξιολογούμενη βεβαίως από τους πιστούς, το φαινόμενο ιερείς και Μητροπολίτες, ισχυριζόμενοι ότι εφαρμόζουν την δεύτερη σχετική κοινή υπουργική απόφαση για την απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας, να στρέφονται κατά πιστών που λαχταρούν τη Θεία Λειτουργία, επιθυμούν να ασκήσουν το συνταγματικό και διεθνές δικαίωμά τους στην ελευθερία της λατρείας, και συγκεντρώνονται έξω από Ναούς στους Χαιρετισμούς ή τις Κυριακές. Και στρέφονται εναντίον των πιστών επειδή ειδοποιούν την αστυνομία, η οποία επιβάλλει πρόστιμα και προβαίνει σε συλλήψεις για αυτόφωρα, με βάση την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου και την εν λόγω δεύτερη σχετική κοινή υπουργική απόφαση, που παραβιάζουν ευθέως το Σύνταγμα και το άρθρο 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. 

Επίσης, άλλοι Μητροπολίτες την υπεράσπιση της ελευθερίας της λατρείας από τους πιστούς την θεωρούν, με δηλώσεις τους, ως «εκδήλωση υπερβάλλοντος ζήλου», ενώ οι ίδιοι ασκούν κανονικά τη δική τους, απαγορευμένη και γι’ αυτούς, ελευθερία της λατρείας, μαζί με κάποιους κληρικούς τους, και μάλιστα μεταδίδοντάς τες μόνο διαδικτυακά. 

Η δεύτερη, όμως, κοινή υπουργική απόφαση απαγορεύει όχι μόνο την τέλεση των ακολουθιών και Λειτουργιών σε όλους τους Ναούς και σε όλες τις Μονές, αλλά και την διαδικτυακή μετάδοσή τους, αν και αυτή δεν γίνεται από τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό σταθμό. 

Ακόμη, άλλοι Μητροπολίτες που υπαγορεύουν στους πιστούς να συμμορφώνονται με το κυβερνητικό σύνθημα «Μένουμε στο σπίτι», φροντίζουν να ασκούν, μαζί με μερικούς κληρικούς τους, τη δική τους ελευθερία της λατρείας, σε ναούς ή μονές, όπου γίνεται τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοση, για να θεωρούνται ότι κινούνται στα πλαίσια της νομιμότητας και ισχυριζόμενοι ότι έτσι στηρίζουν τους πιστούς τους κλεισμένους στα σπίτια τους, οι οποίοι στερούνται της θείας κοινωνίας. 

2 – Η έννοια της οικονομίας

Οικονομία είναι:

α) η, από συγκατάβαση και επιείκεια, 

β) αναστολή, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, 

γ) της υποχρεωτικής εφαρμογής των κανονικών και εκκλησιαστικών διατάξεων 

δ) σε ό,τι αφορά την εκκλησιαστική διοίκηση και την κανονική τάξη, 

ε) χωρίς οποιαδήποτε μετακίνηση δογματικών ορίων (στα οποία εκ φύσεως περιλαμβάνονται τα όρια της λατρείας και της πνευματικής ζωής, επειδή είναι δογματικά θέματα), και 

στ) με αποκλειστικό σκοπό τη σωτηρία των μελών της Εκκλησίας, με την οντολογική έννοια της Ορθόδοξης δογματικής    (Αμιλκ. Αλιβιζάτος, Η Οικονομία, Αθήναι 1949, σελ. 21). 

3 - Περιπτώσεις που απαγορεύεται ή επιτρέπεται η άσκηση της οικονομίας

Περιπτώσεις που δεν επιτρέπεται η οικονομία είναι οι ακόλουθες:

α) η ακρίβεια στη δογματική διδασκαλία (δηλαδή το ανόθευτο των αληθειών της πίστης της Εκκλησίας), 

β) η τέλεση της θείας λατρείας (κατά την τυπική διάταξη της Εκκλησίας) κατά κανόνα σε καθιερωμένους χώρους λατρείας, και 

γ) οι σκοποί και η μεθοδολογία της πνευματικής ζωής (η καταπολέμηση των παθών και η πρόσκτηση των αρετών, και τα σχετικά μέσα, κατά τη διδασκαλία της Αγίας Γραφής και των Πατέρων της Εκκλησίας). 

Περιπτώσεις που επιτρέπεται η οικονομία είναι οι κατωτέρω αναφερόμενες:

α) θέματα της εκκλησιαστικής διοίκησης, εφόσον δεν παραβιάζουν βασικούς θεσμούς διοικήσεως καθιερωμένους πάγια και μακροχρόνια στην Ορθόδοξη Εκκλησία (π.χ. διοίκηση των Μητροπόλεων από τους Μητροπολίτες, διοίκηση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας από τη Σύνοδο της Ιεραρχίας της) και δεν παραβιάζουν τον κρατικό Καταστατικό της Χάρτη και τις συνοδικές κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότηση σχετικών διατάξεων αυτού, για να αποφεύγονται ζητήματα παραβίασης της νομιμότητας, και

β) θέματα τελέσεως των ιερών μυστηρίων και ειδικότερα:

β.1.) στο μυστήριο του βαπτίσματος, η τέλεσή του σε σπίτι ύστερα από άδεια του επισκόπου, ή κατά την εισδοχή στην Ορθόδοξη Εκκλησία ετεροδόξων σύμφωνα με τις οικονομίες που προβλέπονται από τους ιερούς κανόνες και στις περιπτώσεις που προβλέπονται, ή τις ανάλογες, 

β.2.) στο μυστήριο της θείας ευχαριστίας, η προσέλευση στη Θεία Κοινωνία βαριά ασθενών έστω και αν δεν έχουν νηστεύσει, 

β.3.) στο μυστήριο της ιεροσύνης, η μείωση ή η αύξηση του ορίου ηλικίας για τη χειροτονία κληρικών, η μετάθεση επισκόπων και πρεσβυτέρων, 

β.4.) στο μυστήριο της ιερής εξομολόγησης, η ποιμαντική μεταχείριση των εξομολογούμενων από τους εξομολόγους,

β.5.) στο μυστήριο του γάμου, η τέλεση μεικτών γάμων με ετεροδόξους κατ’ εφαρμογήν κανονιστικών διατάξεων, 

β.6.) στο μυστήριο του ιερού ευχελαίου, η τέλεσή του και από λιγότερους από επτά ιερείς 

(βλ. Ιερωνύμου Κοτσώνη, Προβλήματα της «Εκκλησιαστικής Οικονομίας», εκδ. «η Δαμασκός», εν Αθήναις 1957, σελ. 207επ., Ευαγγέλου Μαντζουνέα, Εκκλησιαστικόν Δίκαιον, Αθήναι 1984, σελ. 74-79).

4 – Επιτρέπεται, λόγω οικονομίας, η απαγόρευση της θείας λατρείας εξαιτίας επιδημίας;

Η τέλεση της Θείας Λατρείας, κατά το τυπικό της Εκκλησίας, κατά κανόνα σε καθιερωμένους χώρους λατρείας (Ναούς ανεξάρτητα από το επιμέρους καθεστώς τους) και μάλιστα η τέλεση του υποχρεωτικού μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, τουλάχιστον τις Κυριακές, και τις Δεσποτικές και Θεομητορικές Εορτές, με την παρουσία των πιστών, συνιστά νόμιμη κανονική υποχρέωση των εκκλησιαστικών λειτουργών της Ορθόδοξης Εκκλησίας (επισκόπων και πρεσβυτέρων). Συνεπώς, δεν επιτρέπεται οικονομία στην τέλεση της ανωτέρω Θείας Λειτουργίας για κανέναν απολύτως λόγο. Διότι: 

1 - Το δόγμα και η λατρεία ανήκουν στο αυτό επίπεδο απαγορεύσεως της αλλοιώσεώς τους και ειδικότερα για τη λατρεία τόσο ως προς το περιεχόμενό της όσο και ως προς την τέλεσή της κατά το τυπικό της Εκκλησίας. 

2 – Η τέλεση της Θείας Ευχαριστίας αποτελεί εντολή του Χριστού έως τη Δευτέρα Παρουσία Του. Συγκεκριμένα, ο Χριστός όρισε τα εξής: α) «Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν» (Λουκ. 22, 19), και β) «Και ιδού εγώ μεθ’ ημών ειμί (μέσω των ιερών μυστηρίων και των αγίων  αρετών, κατά τον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς) πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος (δηλαδή μέχρι το τέλος της ιστορίας που επέρχεται με τη Δευτέρα Παρουσία Του)» (Ματθ. 28, 20). 

3 - Η υποστήριξη της Κυβέρνησης από τη Διαρκή Σύνοδο στην απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας και με τη δεύτερη σχετική κοινή υπουργική απόφαση, δεν συνιστά αγάπη προς τον πλησίον, δήθεν για την αποτροπή της διασποράς του κορωναϊού, όπως ισχυρίζεται. Διότι: 

1) ο Θεός Λόγος προσδιόρισε την έννοια της αγάπης - σε αντιδιαστολή προς την εκκοσμικευμένη έννοια της, χωρίς ουσία, αγαπολογίας του ανθρωπισμού - ως εξής: α) «αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της ισχύος σου και εξ όλης της διανοίας σου, και τον πλησίον σου ως εαυτόν» (1η Εντολή Μωσαϊκού Νόμου και Λουκάν 10, 27-28), και β) «εάν αγαπάτε με τας εντολάς τας εμάς τηρήσατε» (Ιωάννην, 14, 15), και 

2) Η ιατρική επιστήμη δεν αντικαθιστά τον Άγιο Τριαδικό Θεό ούτε στην πρόληψη ούτε στη θεραπεία οποιαδήποτε ασθένειας, περιλαμβανομένης και οποιασδήποτε επιδημίας. Διότι: 

1) «Λήψεται πανοπλίαν τον ζήλον αυτού, και οπλοποιήσει την κτίσιν είς άμυναν εχθρών» (σε περίπτωση επιμονής στην αποστασία και την αμαρτία, ο Κύριος θα χρησιμοποιήσει ή θα επιτρέψει τη χρησιμοποίηση ως όπλου επικίνδυνων μικροργανισμών για παιδαγωγική τιμωρία των ανθρώπων και επιστροφή στον Θεό με μετάνοια) (Σοφίας Σολομώντος, 5, 17), και 

2) Για την τιμή προς τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς γίνεται λόγος στο 38ο κεφάλαιο της Σοφίας Σειράχ, ως εξής:

Τίμα ιατρόν προς  τας χρείας αυτού τιμαίς αυτού, και γαρ αυτόν έκτισε Κύριος (Τίμα τον γιατρό με τις τιμές που του ανήκουν σύμφωνα με τις ανάγκες, στις οποίες μας εξυπηρετεί, διότι πράγματι ο Θεός τον δημιούργησε), 

παρά γαρ Υψίστου εστίν ίασις (Βεβαίως από τον Ύψιστο παρέχεται η θεραπεία διαμέσου του ιατρού) (…)

Κύριος έκτισεν εκ γης φάρμακα, και ανήρ φρόνιμος ου προσοχθιεί αυτοίς (Ο Ύψιστος παρήγαγε από τη γη φάρμακα, και κάθε φρόνιμος άνθρωπος δεν θα απορρίψει και δεν αποστραφεί αυτά) (…)

και αυτός έδωκεν ανθρώποις επιστήμην ενδοξάζεσθαι εν τοις θαυμασίοις αυτού (και αυτός ο Θεός έδωσε στους ανθρώπους επιστήμη για να δοξάζονται αυτοί με τα θαυμαστά έργα του)

εν αυτοίς εθεράπευσε και ήρε τον πόνον αυτού (με τα έργα αυτά τα οποία δημιούργησε ο Θεός, ο ιατρός θεράπευσε και σήκωσε τον πόνο του ασθενούς)

μυρεψός εν τούτοις ποιήσει μείγμα, και ου μη συντελέση έργα αυτού, και ειρήνη παρ’ αυτού έστιν επί προσώπου της γης (από αυτά τα έργα του Θεού ο φαρμακοποιός θα κάνει σύνθεση φαρμάκου και δεν θα δώσει τέλος ο Θεός στα έργα του, αλλά η θεραπεία και ειρήνη από τον Θεό θα παρέχεται στους ασθενείς όλης της γης)

Τέκνον, εν αρρωστήματί σου μη παράβλεπε, αλλ’ εύξαι Κυρίω, και αυτός ιάσεταί σε (Παιδί μου, κατά την ασθένειά σου μη παραμελείς, αλλά προσευχήσου στον Κύριο, και Αυτός θα σε ιατρεύσει)

απόστησον πλημμέλειαν και εύθυνον χείρας, και από πάσης αμαρτίας καθάρισον καρδίαν (διώξε μακριά κάθε σφάλμα και ίσιωσε τα χέρια σου, ώστε να μην παρεκκλίνουν αυτά στο κακό, και καθάρισε την καρδιά σου από τις αμαρτίες) (…)

(…) ως μη υπάρχων (σαν να πρόκειται να μην υπάρχεις πλέον στη ζωή)

και ιατρώ δος τόπον,  και γαρ αυτόν έκτισε Κύριος, και μη αποστήτω σου, και γαρ αυτού χρεία (και στον ιατρό δώσε είσοδο ελεύθερη, διότι ο Κύριος τον δημιούργησε, και ας μην απομακρυνθεί από εσένα, διότι έχεις ανάγκη από αυτόν)

έστι καιρός ότε και εν χερσίν αυτών ευωδία (υπάρχει περίπτωση κατά τον οποία και στα χέρια των ιατρών υπάρχει επιτυχία της θεραπευτικής προσπάθειας)

και γαρ αυτοί Κυρίου δεηθήσονται, ίνα ευοδώση αυτοίς ανάπαυσιν και ίασιν χάριν εμβιώσεως (διότι και αυτοί θα παρακαλέσουν τον Κύριο για να κατευθύνει με επιτυχία τις προσπάθειές τους για ανάπαυση και θεραπεία από τη νόσο για επιβίωση του ασθενούς)

ο αμαρτάνων έναντι του ποιήσαντος αυτόν εμπέσοι εις χείρας ιατρού (εκείνος που αμαρτάνει έναντι του Θεού που τον δημιούργησε, θα πέσει στα χέρια του ιατρού)

(Σοφία Σειράχ, 38, 1-15. Απόδοση στη Νεοελληνική από τον Π. Τρεμπέλα, με εξομάλυνσή της στη δημοτική, Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, τομ. 13, σελ. 487-488). 

Αν υπάρχει κίνδυνος μολυσματικής ασθενείας, όπως εν προκειμένω η επιδημία του κορωναϊού, τότε είτε τελείται η Θεία Λειτουργία από τον ιερέα και τον ψάλτη μέσα στο Ναό, κεκλεισμένων των θυρών, με την παρουσία των πιστών έξω από το Ναό, τηρουμένων των υγειονομικών μέτρων, εφόσον οι καιρικές συνθήκες το επιβάλλουν. 

Αν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν, η τέλεση της Θείας Λειτουργίας γίνεται στον προαύλιο χώρο του Ναού ή σε άλλον υπαίθριο χώρο, με την παρουσία των πιστών, τηρουμένων και πάλι των υγειονομικών μέτρων (όπως πιστός ανά προβλεπόμενα τετραγωνικά μέτρα, απόσταση πιστού από πιστό, ενδεχόμενη χρήση υγειονομικών μασκών).

 Στο «Μετά φόβου» κοινωνούν οι πιστοί που το επιθυμούν και έχουν τις κανονικές προϋποθέσεις για να το πράξουν. Επιβάλλονται από την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας και οι δημόσιες λιτανείες, τηρουμένων βεβαίως των υγειονομικών μέτρων, μέχρι την εξάλειψη της επιδημίας. 

5 – Αρμόδιο όργανο για την άσκηση της οικονομίας σε επίπεδο Εκκλησίας της Ελλάδος

Αρμόδιο όργανο για την άσκηση της εκκλησιαστικής οικονομίας στο επίπεδο της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν είναι ούτε ο Αρχιεπίσκοπος ούτε η Διαρκής Σύνοδος, αλλά μόνη η Σύνοδος της Ιεραρχίας. 
Συγκεκριμένα, το άρθρο 4 εδάφιο δ) του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος (Νόμος 590/1977, όπως ισχύει) ορίζει ότι η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας αποφασίζει περί της ασκήσεως της εκκλησιαστικής οικονομίας, συγκαταβάσεως και επιεικείας της Εκκλησίας. Τέτοια απόφαση της Συνόδου της Ιεραρχίας για δήθεν άσκηση οικονομίας στην αποδοχή της απαίτησης και της απόφασης της Κυβέρνησης για απαγόρευση της Θείας Λατρείας ούτε υφίσταται ούτε θα μπορούσε να ληφθεί. Διότι, σε αντίθετη περίπτωση, δεν θα εκπλήρωνε τους όρους της κανονικής οικονομίας, αλλά θα συνιστούσε περίπτωση πλασματικής «οικονομίας». 

6 - Η έννοια της επίπλαστης «εκκλησιαστικής οικονομίας» και η υποστήριξη από την Διαρκή Σύνοδο της κυβερνητικής απαγόρευσης της λατρείας

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Ιερώνυμος Α΄ αναφέρει την επίπλαστη (δηλαδή την προσποιητή) «εκκλησιαστική οικονομία», σε αντιπαραβολή προς την αληθινή οικονομία. Μια περίπτωση επίπλαστης «οικονομίας» είναι τα μέτρα που δεν προάγουν τους σκοπούς της «εκκκλησιαστικής οικονομίας», επειδή αποβλέπουν σε σκοπούς εξωεκκλησιαστικούς, δηλαδή μη σχετιζόμενους με την προαγωγή του πνευματικού κυρίως συμφέροντος της Εκκλησίας και των μελών της. Οι εξωεκκλησιαστικοί σκοποί, στην εκκλησιαστική ιστορία, αφορούσαν υποχωρήσεις κληρικών επί εκκλησιαστικών θεμάτων οι οποίες επιχείρησαν να εξυπηρετήσουν εξωεκκλησιαστικούς σκοπούς της κρατικής εξουσίας (Προβλήματα της «εκκλησιαστικής οικονομίας», ο.π., σελ. 96-97). 

Μια τέτοια επίπλαστη «εκκλησιαστική οικονομία» συνιστά η φερόμενη «οικονομία» την οποία επικαλείται στην παραπάνω συνέντευξή του ο Αρχιεπίσκοπος. Διότι, ενώ φαίνεται να εξυπηρετεί την αποτροπή της διασποράς του κορωναϊκού μέσα στη θεία λατρεία, εν τούτοις δέχεται να υποστηρίξει ρητά και την δεύτερη κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Παιδείας – Θρησκευμάτων και Υγείας η οποία απαγορεύει την ελευθερία της λατρείας, παρά το γεγονός ότι:

Α) Η Κυβέρνηση, παραβιάζοντας, εκτός από τη συνταγματική και διεθνή ελευθερία της λατρείας, και το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας της Ελλάδος, ακύρωσε – με την πρώτη σχετική κοινή υπουργική απόφαση για την απαγόρευση της λατρείας, την οποία ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός με tweet – την απόφαση της διευρυμένης (με τους Μητροπολίτες του Λεκανοπεδίου) Διαρκούς Συνόδου για τέλεση της Θείας Λειτουργίας σε όλους τους Ναούς κάθε Κυριακή από τις 7 – 8 π.μ., την επομένη κιόλας ημέρα. 

Β) Η κυβερνητική απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας έχει ως εμφανή στόχο, που είχε ήδη ανακοινωθεί από τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, την απαγόρευση της Θείας Μεταλήψεως για να μην μολυνθούν οι πιστοί από τη Θεία Κοινωνία και για να μην μεταδώσουν τη μόλυνση σε όσα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν πιστεύουν, ή σε όσους δεν ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Κατά συνέπεια, αυτό που ισχυρίζεται ο Αρχιεπίσκοπος ότι η Κυβέρνηση δεν έχει λόγο στη Θεία Κοινωνία, δεν ισχύει. 

Γ) Η πλήρης απαγόρευση της Ορθόδοξης λατρείας εξαιτίας επιδημίας, δεν συναντάται καθόλου στην εκκλησιαστική παράδοση και την εκκλησιαστική ιστορία, αλλά συνιστά έναν εκκοσμικευμένο νεωτερισμό, όπως απέδειξα στο προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Προβλήματα της από 1-4-20 απόφασης της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου». 

Δ) Η εκκλησιαστική παράδοση σε περίπτωση επιδημίας προβλέπει την εντατικοποίηση της δημόσιας θείας λατρείας, με Θείες Λειτουργίες και Λιτανείες, μέχρι την εξαφάνιση της επιδημίας, με την παρουσία των πιστών – τηρουμένων βεβαίως των υγειονομικών μέτρων - για την εκδήλωση της δημόσιας μετάνοιας προς τον Τριαδικό Θεό για τις ενδεχόμενες αποστασίες και αμαρτίες των αρχόντων (εκκλησιαστικών και πολιτικών) και των αρχομένων, οι οποίες αποτέλεσαν την αιτία του ξεσπάσματος της συμφοράς της επιδημίας. 

Ε) Η Διαρκής Σύνοδος, από πολιτικής απόψεως, αποδέχθηκε πλήρως και άκριτα την πολιτική της Κυβέρνησης για την απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας, παρά το γεγονός ότι: 

α) Τα διαρκώς εντεινόμενα μέτρα απαγορεύσεως της ελευθερίας της κινήσεως και των λοιπών ανθρωπίνων δικαιωμάτων  δεν ανταποκρίνονται στη Χώρα μας σε ανάλογη αύξηση και κρουσμάτων και θανάτων από τον κορωναϊό, και 

β) Τα ίδια αυστηρά μέτρα στην Ιταλία και τη Γαλλία, τις οποίες μιμήθηκε η Κυβέρνηση, δεν απέδωσαν καθόλου τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, εξαιτίας τόσο του υψηλού αριθμού των κρουσμάτων όσο και του υψηλού αριθμού των θανάτων. Άρα σε άλλη διερευνητέα αιτία (ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας λόγω γεωγραφικής θέσης τους, ή διασπορά κορωναϊού ως αποτέλεσμα βιολογικού πολέμου) οφείλονται τα πολλά κρούσματα και οι πολλοί θάνατοι στην Ιταλία και τη Γαλλία, σε σύγκριση με την Ελλάδα όπου παρατηρούνται λίγα κρούσματα και λίγοι θάνατοι από τον κορωναϊό.  Και πάντως αυτά τα λίγα δεν φαίνεται να οφείλονται, για τους παραπάνω λόγους, στα προβαλλόμενα μετ’ επαίνων από την τηλεόραση διαρκώς εντεινόμενα απαγορευτικά μέτρα
.

7 – Σε μια Θεία Λειτουργία η συνάθροιση των πιστών μπορεί να διακριθεί από τους ιερείς και τους ψάλτες που διαδραματίζουν εμφανώς πιο ενεργό ρόλο σε αυτήν;

Ούτε από εκκλησιολογικής (δογματικής) ούτε από νομικής πλευράς μπορεί να υποστηριχθεί αυτός ο τεχνητός διαχωρισμός, τον οποίο ισχυρίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος στην ανωτέρω συνέντευξή του, της συνάθροισης των πιστών από τους ιερείς και τους ψάλτες που διαδραματίζουν εμφανώς πιο ενεργό ρόλο σε αυτήν. Διότι:

Α) Από εκκλησιολογικής (δογματικής) απόψεως, η συμμετοχή των ιερέων και των ψαλτών, οι οποίοι είναι μόνον εκπρόσωποι των λαϊκών, δεν είναι σημαντικότερη από τη συμμετοχή των λοιπών πιστών. Διότι μια Θεία Λειτουργία τελείται με τη συμμετοχή και των κληρικών και των λαϊκών ή μοναχών. Οι Ορθόδοξοι ιερείς μόνοι τους δεν μπορούν να την τελέσουν, όπως την τελούν οι Ρωμαιοκαθολικοί ιερείς. 

Β) Από νομικής απόψεως, η ελευθερία της συνάθροισης προστατεύεται από άλλη συνταγματική (άρθρο 11 Συντάγματος) ή διεθνή διάταξη (άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, άρθρο 21 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα).

Αντιθέτως, η ελευθερία της θρησκευτικής συνάθροισης προστατεύεται από την συνταγματική (άρθρο 13 Συντάγματος) ή διεθνή ελευθερία εκδήλωσης θρησκείας (άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα). Και τούτο διότι η ελευθερία της λατρείας, η οποία αποτελεί ειδική μορφή της ελευθερίας της συνάθροισης, εντελώς διαφοροποιείται ποιοτικά από την απλή ελευθερία της συνάθροισης, δεδομένου ότι αποτελεί συνάθροιση με επίκεντρο τη λατρεία του θείου, θεμελιώδες στοιχείο το οποίο δεν συναντάται στην ελευθερία της συνάθροισης. 

Κατά συνέπεια, αν ληφθούν τα αναγκαία υγειονομικά μέτρα που λαμβάνονται στα super markets ή στα δημόσια μεταφορικά μέσα ή, ενδεχομένως, και επιπρόσθετα, τότε δεν πρόκειται να μολυνθεί κανένας από κορωναϊό κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και κατά τη Θεία Μετάληψη.

Είναι γεγονός ότι η αντισυνταγματική και αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαγόρευση της ελευθερίας της λατρείας, ακόμη και υπό το de facto καθεστώς της δημόσιας έκτακτης ανάγκης (public emergency),  θυμίζει το λαϊκό γνωμικό «Πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι», αντί να πάρει παρακεταμόλη, για να εξαφανιστεί, το ταχύτερο δυνατόν, ο πονοκέφαλος. 

 *Σημείωση: Ο Κυριάκος Κυριαζόπουλος είναι Καθηγητής (επ.) του Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ., δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Θεολόγος
πηγή