Στην εγκαταλελειμμένη Βάθεια, το Μαρμάρι και το Δρυ της Μάνης!

Η Βάθεια είναι η επιβλητικότερη έξαρση ενός τοπίου το οποίο ούτως ή άλλως φημίζεται για τη μοναδικότητά του. Καθώς ο επισκέπτης πιάνει την άκρη της γοητείας του μανιάτικου τοπίου από την Αρεόπολη και ταξιδεύει ανάμεσα σε πύργους, παλιές εκκλησίες, παραδοσιακούς οικισμούς και στα παιχνιδίσματα της θάλασσας και των ξερών βουνών, μετά την Άλικα έχει την αίσθηση ότι μαζί με την ηπειρωτική Ευρώπη τελειώνει εδώ και η απόλαυσή του.

Η Μάνη όμως του επιφυλάσσει ως έκπληξη την πιο δυνατή εικόνα της. Σε κάποια από τις πολλές στροφές του δρόμου αποκαλύπτεται η Βάθεια, κτισμένη σε περίοπτη θέση σαν ακρόπολη στην κορυφή του λόφου.
 
 Οι πύργοι, τα σπίτια, οι εκκλησίες, τα λιοτρίβια κάπου 150 κτίσματα, τα σοκάκια και οι ρούγες στριμώχνονται για να χωρέσουν όλα στο μικρό πλάτωμα της κορυφής, έχοντας θέα από τη μία την πολύσχημη ακτή και από την άλλη τα ξερά, άγρια βουνά.

Η Βάθεια έχει καταλάβει αυτή την κορυφή εδώ και αιώνες. Οι ιστορικές πηγές μιλούν γι' αυτήν από τα μέσα του 16ου αιώνα. Ο σημερινός οικισμός διαμορφώθηκε στον λόφο κυρίως μετά τον 18ο αιώνα, ήκμασε τον 19ο και άρχισε να φθίνει από τις αρχές του 20ού αιώνα. Τον 19ο αιώνα ο οικισμός είχε 300 περίπου κατοίκους οι οποίοι είχαν ως ασχολίες τη στοιχειώδη καλλιέργεια δημητριακών, την κτηνοτροφία, το κυνήγι αλλά και την πειρατεία.
 

Στα τέλη του 19ου αιώνα στράφηκαν προς την καλλιέργεια της ελιάς και στον οικισμό στήθηκαν τέσσερα λιοτρίβια. Από τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας άρχισε η φυγή των κατοίκων προς τις πόλεις και έτσι το 1979 μέσα στον παραδοσιακό οικισμό απέμειναν μόνο 11 κάτοικοι, κυρίως μοναχικές ηλικιωμένες γυναίκες, να ζουν μια ζωή δύσκολη, αποκομμένοι και στερημένοι από τα πάντα, τριγυρισμένοι από ερείπια, εγκατάλειψη και αναμνήσεις. Το ηλεκτρικό ρεύμα έφθασε εκεί το 1980.

Πρακτικά η Βάθεια ήταν ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός. Ο τουρισμός όμως είχε ήδη χτυπήσει την πόρτα των «Μέσα χωριών» της Μάνης και ο ΕΟΤ ξανάδωσε ζωή στον οικισμό αναστηλώνοντας και μετατρέποντας σε ξενώνες πολλά κτίρια, με απόλυτο σεβασμό στο παραδοσιακό τους πρόσωπο.
 

Από το 1900 και μετά το χωριό άρχισε να ρημάζει με την φυγή των κατοίκων προς τις μεγάλες πόλεις και τη μετανάστευση. Το 1980 είχε σχεδόν ερημωθεί. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή εμφανίστηκε για πρώτη φορά η ΔΕΗ στη Βάθεια και ως «από μηχανής Θεός» ο ΕΟΤ με μια σπάνια εκδήλωση κρατικής εποικοδομητικής πρωτοβουλίας και παρέμβασης. Αναστύλωσε και αναπαλαίωσε τα παλαιά πυργόσπιτα με ευλάβεια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνον η Μάνη να γίνει τουριστικός προορισμός, αλλά να γίνει και ευρύτερα γνωστή.

Ο Κων/νος Κατσιγιάννης πολιτικός μηχανικός του ΕΜΠ και τ. γενικός διευθυντής του ΕΟΤ γράφει σχετικά: «Ουσιαστική παρέμβαση του ΕΟΤ που αποτέλεσε πρακτικά και την πρώτη σύνδεση της τουριστικής ανάπτυξης με την αρχιτεκτονική κληρονομιά έγινε αργότερα, κατά την περίοδο 1975-1985, με τη μελέτη και τη μετατροπή ιδιωτικών παραδοσιακών κτισμάτων σε τουριστικά καταλύματα, σε αριθμό παραδοσιακών οικισμών της χώρας (Βάθεια-Αρεόπολη Λακωνίας, Μεστά και Ψαρά Χίου, Οία Κυκλάδων, Βυζίτσα και Μηλιές Μαγνησίας, Κορυσχάδες Ευρυτανίας, Πάπιγγο Ιωαννίνων) με την κατασκευή άνω των 100 ξενώνων.

Η πολιτεία ενθαρρύνει ανάλογες δράσεις, αφού προβλέπεται η επιδότηση για τη μετατροπή υπαρχόντων παραδοσιακών κτισμάτων σε τουριστικά καταλύματα, με ποσοστό 40% της συνολικής δαπάνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του αναπτυξιακού νόμου». Έτσι, η Βάθεια ζωντάνεψε κτιριακά και χρησιμοποιήθηκε σαν πρότυπο. Θεωρείται ο «Παρθενώνας» της μανιάτικης αρχιτεκτονικής, ενώ από ορισμένους αποκαλείται «Νέα Υόρκη της Μάνης», επειδή όλα τα κτίσματα είναι πύργοι διώροφοι, τριώροφοι και τετραώροφοι, πάνω στον λόφο με θέα προς τη θάλασσα.

Σήμερα, η Βάθεια αποτελεί ένα ανοιχτό μουσείο με τις πυργογειτονιές των τεσσάρων οικογενειών: των Καλλιδωνιάνων, των Καραμπατιάνων, τις 40 πυργοκατοικίες της μεγαλογενιάς των Μιχαλακιάνων, τις πυργοκατοικίες του Δρακουλαράκου και του Εξαρχάκου που είναι κι αυτοί Μιχαλακιάνοι, ενώ στην πλαγιά του χωριού βρίσκεται το πυργόσπιτο των Λαγουδιάνων με σπίτια, στέρνες, αλώνια και κοιμητήρι. Βέβαια, δεν μπορείτε να μπείτε μέσα. Όταν ο ΕΟΤ αναπαλαίωσε τα πυργόσπιτα δεν τα απαλλοτρίωσε. Έκανε μια σύμβαση με τους κληρονόμους των πυργόσπιτων που δεν ανανέωσε μετά το τέλος της...

 

Η Βάθεια δεν είναι απλώς μια πανέμορφη ζωγραφιά, την οποία ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει μόνον οπτικώς, αλλά μπορεί να τη ζήσει κιόλας. Να ζητήσει δωμάτιο σε χώρο υποδοχής ο οποίος είναι ένα από τα παλιά, διατηρημένα λιοτρίβια, να μείνει σε έναν από τους αναπαλαιωμένους πύργους-ξενώνες, να απολαύσει την υπέροχη θέα, το φαγητό του ή τον καφέ του στα χαγιάτια τους, να διασταυρωθεί σε κάποιο σοκάκι με μια τυπική μανιάτικη φιγούρα που σέρνει το γαϊδούρι της, να διακόψει κάθε επαφή με τον πολύβουο σύγχρονο κόσμο. Απλωμένη στην κορυφή ενός υψώματος, η Βάθεια, ξακουστή μανιάτικη πολιτεία, αγναντεύει το πέλαγος και το ηλιοβασίλεμα. Κάτω από τη Βάθεια υπάρχει ένας μικρός όρμος κατάλληλος για κολύμπι. Οι αντιπροσωπευτικοί πύργοι, τα πυργόσπιτα και τα πλακόστρωτα σοκάκια της συνθέτουν ένα ξεχωριστό δείγμα οχυρού οικισμού. Η Βάθεια, όχι άδικα, αποτελεί ένα από τα πλέον προβεβλημένα θέματα των ταξιδιωτικών ρεπόρτερ!

η συνέχεια