Άλλες εποχές, άλλη διανόηση!

Ιούνιος του 1925, στην κορυφή της λιόφυτης νησίδας Μαδουρή κοντά στη Λευκάδα, ο Άγγελος Σικελιανός απαγγέλει τον περίφημο «Αστραπόγιαννο» και την «Ωδή στον Βαλαωρίτη», επ΄ ευκαιρία των εκατό χρόνων από τη γέννηση του «βάρδου της Μαδουρής» Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824-1879). 

Στο φιλολογικό μνημόσυνο του Λευκαδίτη ποιητή, κάτω από τις πυκνές δεντροφυλλωσιές, διακρίνονται ακόμα ο Κωστής Παλαμάς, που και αυτός απήγγειλε ποιήματα του Βαλαωρίτη, καθώς και ο μετέπειτα πατριάρχης Αθηναγόρας, τότε Μητροπολίτης Κέρκυρας. Ήταν ακόμα η εποχή που ποιητές του διαμετρήματος ενός Παλαμά ή ενός Σικελιανού δεν αισθάνονταν μειονεκτικά απαγγέλλοντας στοίχους του «μεγαλοϊδεάτη» Βαλαωρίτη, που μέσα στο «κλίμα το ρωμαντικό» της εποχής του μάχονταν σθεναρά τον «μικροελλαδισμό», άλλοτε σαν ποιητής και άλλοτε σαν πολιτικός.
Φέτος συμπληρώθηκαν 140 χρόνια από το θάνατο του «επικού ποιητή του αρματολισμού», η ποίηση του οποίου αντανακλούσε την «μεγαλοϊδεατική εθνική ιδεολογία» του 19ου αιώνα.

ΙΙ. Φωτεινός (Ἆσμα Πρῶτον. Φωτεινὸς ὁ Ζευγολάτης) [ἀπόσπασμα]
ΦΩΤΕΙΝΟΣ - Πάρ᾿ ἕνα σβῶλο, Μῆτρο,
καὶ διῶξ᾿ ἐκεῖνα τὰ σκυλιά, ποὺ μοῦ χαλοῦν τὸ φύτρο.
Ὁ χερουλάτης ἔφαγε τ᾿ ἄχαρα δάχτυλά μου
καὶ στὴν ἀλετροπόδα μου ἐλυῶσαν τὰ ἥπατά μου.
Δυὸ μῆνες ἔρρεψα ἐδεδῶ, ἐσάπισα στὴ νώπη
μ᾿ ἀρρώστια, μὲ γεράματα! Βάσανα, νήστεια, κόποι
γι᾿ αὐτὸ τὸ ἔρμο τὸ ψωμί! Καὶ τώρα ποὺ προβαίνει
σγουρό, χολάτο ἀπὸ τὴ γῆ, ποὺ πρὶν τὸ φᾶν χορταίνει
τὰ λιμασμένα μου παιδιά, νὰ τὸ πατοῦν ἐμπρός μου
μὲ τόση ἀπίστευτη ἀπονιὰ οἱ δυνατοὶ τοῦ κόσμου!...
Ἐξέχασες καὶ δὲ μ᾿ ἀκοῦς;... ἐσένα κράζω, Μῆτρο,
διῶξε, σοῦ λέγω, τὰ σκυλιά, ποὺ μοῦ χαλοῦν τὸ φύτρο...
ΜΗΤΡΟΣ - Εἶναι τοῦ Ρήγα, δὲν κοτῶ... Γιὰ κύτταξ᾿ ἐκεῖ πέρα
νὰ ἰδῇς· τί θρῶς ποὺ γίνεται, τί χλαλοή, πατέρα!
ΦΩΤΕΙΝΟΣ - Τί Ρήγας, τί Ρηγόπουλα! εἶν᾿ ὁ καινούριος κύρης,
ποὺ πλάκωσε μὲ ξένο βιὸ νὰ γένῃ νοικοκύρης.
Παληόφραγκοι, ποὺ πέφτουνε σὰν ὄρνια στὰ ψοφίμια,
ἐκεῖνοι πάντα κυνηγοὶ καὶ πάντα ἐμεῖς ἀγρίμια.
Καὶ σὺ τοὺς τρέμεις, βούβαλε! Παιδὶ μὲς στὴ φωτιά σου,
ποὺ τρίβεις στουρναρόπετρα μ᾿ αὐτὰ τὰ δάχτυλά σου,
πὤχεις τετράδιπλα νεφρὰ καὶ ριζιμιὸ στὰ στήθια,
τοὺς βλέπεις καὶ σὲ σκιάζουνε! Ὁ δοῦλος, εἶν᾿ ἀλήθεια,
λίπο ποτάζει μοναχά, ψυχὴ κ᾿ αἷμα δὲν ἔχει. [...]