Η Σμύρνη μάνα καίγεται. Αύγουστος 1922

«Χαμένη γη και προσφυγιά, τα πόδια εδώ αλλού η καρδιά,

κομμάτια μου ψάχνω να βρω, να κάνω ρίζα να ξανασταθώ

και να φωνάξω με φωνή που να ματώσουν οι ουρανοί,

όλοι μας σφάζαν και μας πνίγανε μαζί,

Εγγλέζοι, Γάλλοι κι Αμερικανοί...»

(Ι. Καμπανέλλης, «Το Μεγάλο μας Τσίρκο»)

Σύμπας ο Ελληνισμός, περί τα τέλη κάθε καλοκαιριού, φέρει στη μνήμη του τα ιστορικά γεγονότα των μηνών Αυγούστου και Σεπτεμβρίου του 1922 που εκδηλώθηκαν στην ιωνική γη της Μικράς Ασίας. Από τις πλέον θλιβερές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας αποτελούν η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου και η ήττα του 1922, οι οποίες 97 χρόνια μετά μπορούν και συγκινούν τον κάθε Έλληνα.

Τον Αύγουστο του 1922 η Σμύρνη δεν θύμιζε επ’ ουδενί την «ροδογέλαστη βασίλισσα της Ιωνίας» όπως χαρακτηρίστηκε η πόλη από τους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες. Χιλιάδες πρόσφυγες κατέκλυσαν τα μικρασιατικά στρώματά της με σκοπό τη φυγή προς την Ελλάδα, την ίδια ώρα που τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στην πόλη. Ο Νουρεντίν πασάς παρέδωσε στον εξαγριωμένο τουρκικό όχλο τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, ο οποίος έπειτα από φρικτά βασανιστήρια, μαζί με άλλα μέλη της δημογεροντίας, θανατώθηκε και σήμερα αποτελεί μια από τις πολλές ηρωικές μορφές που γέννησε η γη της πατρίδας μας. Το τέλος της Σμύρνης και του πληθυσμού της επήλθε με την πυρκαγιά  των Τσετών που τέθηκε σκόπιμα, έργο ως γνωστό εμπνευσμένο από τον Μουσταφά Κεμάλ.

Ο αναπόφευκτος θάνατος της Σμύρνης, η οποία μετατράπηκε σε τέφρα, κατεγράφη με την πυρπόλησή της, τις εν ψυχρώ δολοφονίες, τους βιασμούς, τις αιχμαλωσίες, καθώς και την απάνθρωπη αδιαφορία των Ξένων Δυνάμεων, πλοία των οποίων ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Σμύρνης. Οι «πολιτισμένοι», εκ Δύσης, Σύμμαχοι όχι μόνο δεν θέλησαν να σώσουν κάποιο τουλάχιστον μέρος του χριστιανικού πληθυσμού αλλά κτυπούσαν και έπειτα πετούσαν στη θάλασσα όσους προσπαθούσαν να πιαστούν από τα «σωτήρια» πλοία.

Ίσως, τα πολεμικά γεγονότα όπως η οπισθοχώρηση του ελληνικού μετώπου, οι πολιτικές εξελίξεις όπως για παράδειγμα η εκλογική αναμέτρηση του 1920, η ολιγωρία και τα στρατηγικής φύσεως σφάλματα Ελλήνων πολιτικών και στρατιωτικών, λίγο να απασχολούν τον κάθε Έλληνα ξεχωριστά. Οι συνέπειες και η ιστορική αλήθεια, εντούτοις, της Μικρασιατικής καταστροφής οφείλουν να είναι γνωστές και να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής μνήμης του έθνους

Κατά την  Ρεπούση η λεηλασία, ο ξεριζωμός και η προσφυγιά 1.500.000 εκατομμυρίου Ελλήνων εσωκλείονται στη φράση: «[...] Χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται στο λιμάνι προσπαθώντας να μπουν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα [...]» (Μαρία Ρεπούση, Ιστορία ΣΤ’ Δημοτικού, Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια, Αθήνα, εκδ. ΟΕΔΒ, 2006, σελ. 100). Κατά τον ιστορικό Douglas Dakin, όπως ο ίδιος καταγράφει στο βιβλίο του «Η ενοποίηση της Ελλάδας»:

«Η Ελλάδα όμως σήκωσε το σταυρό του μαρτυρίου γενναία όπως πάντα. Κανένα έθνος δεν έχει να επιδείξει τόσο πολλά όσα η Ελλάδα σε παρόμοιες καταστάσεις. Η Ελλάδα μεταμόρφωσε την ώρα της συμφοράς στην ωραιότερη στιγμή της. Για τις πολλές θυσίες της έμελλε να ανταμειφθεί πλουσιοπάροχα. Η εισροή των προσφύγων από την Μικρά Ασία και τη Θράκη έδωσε στην Ελλάδα τη γλωσσική και την εθνική της ομοιογένεια...»

Εναπόκειται προσωπικώς στον καθένα ποια στάση θα κρατήσει απέναντι στα ιστορικά γεγονότα που άφησε και αφήνει καθημερινά στο πέρασμά της η ιστορία του τόπου μας. 

Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι, όπως ο «συνωστισμός» της Σμύρνης έχει ένθερμους οπαδούς στο προδοτικό κράτος των Αθηνών, στο ημικατεχόμενο νησί μας φουντώνουν οι παραφωνίες για τη νοοτροπία του «εκάμαμε τζι’ εμείς πολλά». Η Κύπρος μετράει 45 χρόνια παράνομης και συνεχιζόμενης κατοχής και αν κάποιοι θέλουν να περνούν μηνύματα συμβιβασμού με τον κατακτητή μπορούν να το κάνουν στα έμμισθα ή κομματικώς στενόμυαλα στελέχη τους. Εμείς δεν έχουμε ούτε τη θέληση, ούτε το δικαίωμα μπροστά σε όσους έφυγαν και όσους θα έρθουν, να μιλάμε για μια ακόμα «χαμένη πατρίδα».
 πηγή

Στίχοι: Πυθαγόρας
Μουσική: Απόστολος Καλδάρας
Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Νταλάρας

Η Σμύρνη μάνα καίγεται καίγεται και το βιος μας
ο πόνος μας δε λέγεται δε γράφεται ο καημός μας

Ρωμιοσύνη ρωμιοσύνη δε θα ησυχάσεις πια
ένα χρόνο ζεις ειρήνη και τριάντα στη φωτιά

Η Σμύρνη μάνα χάνεται τα όνειρά μας πάνε
στα πλοία όποιος πιάνεται κι οι φίλοι τον χτυπάνε

Ρωμιοσύνη ρωμιοσύνη δε θα ησυχάσεις πια
ένα χρόνο ζεις ειρήνη και τριάντα στη φωτιά