Ο χειμώνας και το καλοκαίριν: κυπριακό παραμύθι

Μιαν βολάν κ' έναν καιρόν είχεν έναν γέρον και μιαν κοτζιάκαρην.* Μιαν ημέραν ο γέρος, σαν εσάριζεν,* ηύρεν κουκίν κ' εφύτεψέν το μέσ' στην αυλήν του. Το κουκίν εβλάστησεν κ' εΐνειν μια κουκιά μιάλη που ΄φταννεν ως τον ουρανόν. Ύστερις 'που λλίον καιρόν ο γέρος εσκέφτην να βκη πα' στην κουκιάν να δη ως που φτάνει. Πα στην μούτην της εύρεν τον χειμώναν και το καλοκαίριν κ' εμαλλώνναν πκοιος εν' ο καλός: ο χειμώνας όξα* το καλοκαίριν. Άμαν είαν τον γέρον, αρωτήσαν τον να' ΄ούμεν είντα λαλεί.

Ο γέρος λαλεί τους: «Κι' ο χειμώνας εν' καλός και το καλοκαίριν εν' καλόν.» Άμαν τους είπεν έτσι, άρεσέν τους κ' εχαρίσαν του έναν χερομυλούϊν* και λαλούν του: «Γέρο, τουν το χερομυλούϊν, άμα του πης "έβκαρ' μου ττουρλού-ττουρλού", έννα σου βκάλη λογιών-λογιών πράματα.»

Ο γέρος έπκιαεν το χερομυλούϊν κ' εκατέην κάτω. Καθίσκει το μέσ' στην αυλήν και λαλεί του: «Έβκαρ' μου ττουρλού-ττουρλού, χερομυλούϊν μου.» Το χερομυλούϊν αρκίνησεν κ' έβκαλλεν λογιών-λογιών πράματα κ' εγέμωσεν η αυλή.

Έμαθεν ο βασιλέας κ' εμήνυσέν του γέρου πως έννα πάη έσσω του. Όσον κι άκουσεν έτσι ο γέρος, εσιάσιαρεν* και εβούραν* πάνω-κάτω, κ' εσκέφτετουν που να τον κάτση κ' είντα λλοής να τον εφκαριστήση αφούς ήτουν φτωχός. Αθθυμήθηκεν το χερομυλούϊν κ' έβαλέν το, κι' έβκαλλεν του τραπέζια, τσαέρες*, μαχέρκα και κουτάλια και πρότσες* ολόγρουσα, γάλους, όρνιθες και άλλα πράματα, ό,τι εγρειάζετουν.

Έμπην ο βασιλέας κ' επεριποιήθην τον όπως έπρεπεν. Ο βασιλέας επαραξενεύτην που τα εΐεν ΄κείνα ούλλα κι αρώτησεν τον γέρον πού τα ηύρεν κείνα ούλλα φτωχός άθθρωπος. Ο γέρος είπεν του την αλήθκειαν, πως κείν' τα πράματα ούλλα έβκαλέν τα το χερομυλούϊν του. Ο βασιλέας έπκιασεν τον γέρον ΄πο κει ΄πο δα κ' εκατάφερέν τον ν' αλλάξουν: Να του δώκει ο γέρος το χερομυλούϊν και να του δώκη κι ο βασιλέας έναν γαούριν που ΄χεζεν γρουσά. Εδέχτην ο γέρος, γιατί ο βασιλέας επήρεν το γαούριν μετά του και, άμαν του 'γγιξεν ετσά, έβκαλεν έναν γρουσόν· εξανάγγιξεν του, έβκαλεν άλλο΄ναν, αλλό ΄ναν ως τα πέντε. Ο βασιλέας επήρεν το χερομιλούϊν έσσω του.

Άμαν κ' επήρεν το, λαλεί του: «Έβκαρ' μου ττουρλού-ττουρλού, χερομυλούϊν μου», κ' έβκαλεν του μιαν κοπήν* μαύρους, κ' οι μαύροι κείνοι έθεν να σκοτώσουν τον βασιλέαν. Ο βασιλέας εφοήθηκεν κ' έπκιασεν το χερομυλούϊν κ΄ επήρεν το του γέρου, κ' έπκιασεν το γαούριν του πίσω.

Μιαν ημέραν η κοτζιάκαρη έοξέν της να βκη πα στην κουκιάν. Πα στην μούττη ηύρεν τον χειμώναν και το καλοκαίριν, κ' εμμαλλώνναν πκοιος εν' ο καλλίττερος. Άμαν εΐαν την κοτζιάκαρην αρωτήσαν την να ΄ούμεν είντα λαλεί:

«Ανάθθεμάν τα και τα δκυό», λαλεί τους· «με ο χειμώνας φελά, με το καλοκαίριν.»

Εώκαν* της μιαν σακκούλλαν γεμάτην κ' είπαν της να πάη έσσω της, να βαώη* πόρτες και παναθύρκα* και να στουππώσει ούλλες τες τρύπες, κ' ύστερα να την αννοίξη.

Η κοτζιάκαρη εθάρκεν πως η σακκούλλα εν' γεμάτη γρουσά και για τούτον επαραγγείλαν της έτσι για να μεν την δη κανένας. Έκαμεν σαν της επαραγγείλαν κι άνοιξεν την σακκούλλαν. Επεταχτήκαν ΄πο μέσα κουάφες* κ' εγεμώσαν το σπίτι. Οι κουφάες ετυλιχτήκαν πάνω στην κοτζιάκαρην κ' επνίξαν την.

Έρκεται ο γέρος ΄πόξω, πάει ν' ανοίξη την πόρταν, εν' αννοίει. Αχτυπά της μιαν, άννοιξεν. Μπαίνει μέσα και βρίσκει την κοτζιάκαρην πεθαμμένην. Λαλεί:

«Το καλοκαίριν εν' πυρά, χειμώνας εν κρυότη,

που τα φοάται και τα δκυό, την κεφαλήν του τρώ' την.»

* κοτζιάκαρη = γριά,  

εσάριζεν = εσκούπιζε, 

όξα = ή, 

χερομυλούϊν = μικρό χειρόμυλο, 

εσιάσιαρεν = σάστισε, 

εβούραν = έτρεχε, 

τσαέρες = καρέκλες, 

πρότσες = πιρούνια, 

μιαν κοπήν = ένα σωρό, 

εώκαν = έδωσαν, 

βαώσει = να κλείσει, 

παναθύρκα = παράθυρα, 

κουφάες = οχές.

πηγή