Στην πλάνη πέφτουμε, όταν νομίζουμε ότι είμαστε
φρονιμώτεροι και εμπειρότεροι των άλλων, ακόμη και του πνευματικού μας πατρός.
Εάν δείς φως εντός ή πέριξ σου, μη δώσης πίστι σε αυτό, εάν συγχρόνως δεν έχης κατάνυξι ενώπιον του Θεού και αγάπη προς τον πλησίον.
Όμως μη φοβηθής, αλλά ταπείνωσε σεαυτόν, και εκείνο το φως θα εξαφανισθή. Εάν δείς όραση τινα ή εικόνα ή όνειρο, μη εμπιστευθής σε αυτό, διότι, εάν είναι όντως εκ Θεού, τότε ο Κύριος θα σε φωτίση περί τούτου.
Ψυχή, που δεν εγεύθη του Αγίου Πνεύματος, δεν δύναται να διακρίνη πόθεν το όραμα. Ο εχθρός δίνει εις την ψυχήν «γλύκανσιν» τινα αναμεμιγμένη μετά κενοδοξίας, και εκ τούτου γίνεται φανερά η πλάνη. Λένε οι Πατέρες ότι κατά την εχθρικήν όρασι η ψυχή αισθάνεται σύγχυσι ή φόβον. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο εις την ταπεινήν ψυχήν, που θεωρεί εαυτήν αναξίαν οράσεως. Ο κενόδοξος όμως δύναται να μη αισθανθή ούτε φόβο, ούτε προσέτι και σύγχυσιν, διότι επιθυμεί τας οράσεις και θεωρεί εαυτόν άξιο, και για αυτό ο εχθρός ευκόλως εξαπατά αυτόν. Τα ουράνια γνωρίζονται δια του Αγίου Πνεύματος, τα δε επίγεια δια της φυσικής διανοίας. Πλανάται όποιος αποπειράται να γνωρίση τον Θεον δια του φυσικού νου, δια της επιστήμης, διότι ο Θεός γνωρίζεται μόνον εν Πνεύματι Αγίω.
Εάν δια του νοός σου βλέπης δαιμόνια, ταπείνωσον σεαυτόν και προσπάθησον να μη βλέπης, πορεύου δε ως τάχιστα εις τον πνευματικόν σου γέροντα, εις τον οποίον παρεδόθης. Ειπέ σε αυτόν το παν, και τότε ο Κύριος θα σε ελεήση και θα εκφύγης της πλάνης. Εάν όμως νομίζης ότι εν τη πνευματική ζωή, εσύ γνωρίζεις πλείον ή ο πνευματικός, και παύσης να λές σε αυτόν τί συμβαίνει εις σε, ένεκα της υπερηφανίας αυτής, αφεύκτως θα παραχωρηθή πειρασμός τις προς συνέτισι.
Κατά των εχθρών να πολεμας δια της ταπεινώσεως.
Όταν δείς ότι άλλος τις νους, παλεύει προς τον νουν σου, ταπείνωσε σεαυτόν και ο πόλεμος παύει. Εάν συμβή να δείς δαιμόνια, μη φοβηθής, αλλά ταπείνωσον σεαυτόν, και τα δαιμόνια θα εξαφανισθούν. Εάν όμως καταληφθής υπό φόβου, δεν θα αποφύγης βλάβην τινα.
Έσο ανδρείος. Ενθυμού ότι ο Κύριος σε βλέπει εάν αναθέτης την ελπίδα εις Αυτόν.
Ίνα αποκτήση όμως η ψυχή ανάπαυσιν εκ των δαιμόνων, πρέπει να ταπεινούται και να λέγη: «Είμαι χείρων πάντων, είμαι αθλιωτέρα παντός κτήνους και θηρίου». Όπως οι άνθρωποι εισέρχονται εις τον οίκον και εξέρχονται, ούτω και οι λογισμοί έρχονται εκ των δαιμόνων και πάλιν δύνανται να απέλθουν, εάν δεν δεχώμαστε αυτούς.
Εάν ο λογισμός λέει, «κλέψε», και συ υπακούσης, τότε δίνεις στο δαιμόνιο εξουσία κατά σου. Εάν ο λογισμός λέγη εις σε, «φάγε πολύ, έως κόρου», και συ φάς πολύ, τότε πάλι το δαιμόνιο έλαβε εξουσία επί σου. Και έτσι, εάν ο λογισμός εκάστου πάθους σε νικά, θα αποβείς κατοικητήριον δαιμόνων. Εάν όμως αναλάβης την πρέπουσαν μετάνοιαν, τότε εκείνοι θα καταληφθούν υπό τρόμου και θα αναγκασθούν να αποχωρήσουν. Όταν πενθούμε για τις αμαρτίες μας και ταπεινώνουμε την ψυχήν, τότε δεν έχουμε οράσεις, και η ψυχή δεν επιθυμεί αυτές. Όταν όμως εγκαταλείψωμε τα δάκρυα και την ταπείνωσι, τότε είναι δυνατόν να δελεασθούμε υπ’ αυτών.
Επί μακρόν δεν γνώριζα για τί πρέπει να συντριβώμαστε, εφ’ όσον ο Κύριος συνεχώρησε τας αμαρτίας. Ύστερα όμως κατενόησα ότι, όποιος δεν έχει συντριβήν, δεν δύναται να σταθή εν τη ταπεινώσει, διότι τα πονηρά πνεύματα της υπερηφανίας και σε εμάς εμπνέουν υπερηφάνεια, ενώ ο Κύριος διδάσκει πραότητα, ταπείνωσιν και αγάπην, δι’ αυτών δε η ψυχή βρίσκει ανάπαυσι.
Κατά τον αγώνα μας πρέπει να είμαστε ανδρείοι. Ο Κύριος είπεν εις τον Προφήτην Ιερεμίαν: «Ανάστηθι και ειπόν προς αυτούς πάντα όσα αν εντείλωμαι σοι· μη φοβηθής από προσώπου αυτών, μηδέ πτοηθής εναντίον αυτών, ότι μετά σου Εγώ ειμι του εξαιρείσθαι σε, λέγει Κύριος» (Ιερ. α’ 17).
Αγαπά ο Κύριος την ανδρείαν και σώφρονα ψυχήν, και εάν δεν έχωμεν ούτε το έν, ούτε το άλλο, τότε πρέπει να ζητώμεν αυτά παρά του Θεού και να υπακούωμεν εις τους πνευματικούς, διότι εν αυτοίς ζη η χάρις του Αγίου Πνεύματος. Ιδίως ο άνθρωπος, ο νους του οποίου εβλάβη εκ δαιμονικής ενεργείας, πρέπει εν πάσι να υπακούη εις τον πνευματικόν και ουδεμίαν πίστιν να δίδη εις εαυτόν.
Οι ψυχικές συμφορές έρχονται σε εμάς εκ της υπερηφανίας, οι δε σωματικές πολλές φορές παραχωρούνται υπό του Θεού, εξ αγάπης προς ημάς, καθώς τούτο εγένετο εις τον πολύαθλον Ιώβ.
Να διαγνώσης εντός σου την υπερηφάνεια είναι πολύ δύσκολο. Ιδού όμως συμπτώματα τινα: Εάν έχης προσβολάς εχθρών (δαιμονίων) ή σε βασανίζουν κακοί λογισμοί, τούτο σημαίνει ότι δεν έχεις ταπείνωσι, και για αυτό, έστω και αν δεν αντελήφθης την υπερηφάνειά σου, ταπεινώσου. Εάν είσαι θυμώδης, ή, όπως λέγουν, νευρικός, τούτο είναι αληθινή συμφορά. Εάν τις πάσχη εκ παροξυσμών ή φοβίας, οι ασθένειαι αυτές ιατρεύονται δια της
μετανοίας και του ταπεινού πνεύματος και δια της αγάπης προς τον αδελφόν σου, προσέτι και προς τους εχθρούς.
