«Στό μικρό διάστημα πού έμεινα στήν Κύπρο, άρχισαν πολλά πράγματα καί νομίζω θά μέ κυνηγούν αδυσώπητα ώσπου νά πάρουν μορφή. Παραξενεύομαι όταν τό συλλογίζομαι. Ή Κύπρος πλάτυνε τό αίσθημα πού είχα γιά τήν Ελλάδα. Κάποτε λέω πώς μπορεί νά μέ πήρε γιά ψυχοπαίδι της».
Τούτο είχε γράψει στις 12 Μαρτίου 1954, στον Κύπριο ζωγράφο Αδαμάντιο Διαμαντή, εκφράζοντάς του της ψυχής τα γεννήματα που του άφηνε η γλυκιά επίδραση της συναναστροφής, με την Κύπρο, το βαθύ της ατόφιο στοιχείο, το Ελληνικό!
«...Τον έχω αγαπήσει αυτόν τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράγματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα... ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι - 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους.»
Αναφέρει σε επιστολή προς την αδελφή του.
«Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ' αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κυπρίους-όχι-Ελληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων».
Αναφορά σε επιστολή του προς τον Γιώργο Θεοτοκά.
Μα τούτο του το σκίρτημα το κάνει στίχο, στίχοι συναποτελούν την έξοχή του
συλλογή:
«Κύπρον ου μ' εθέσπισεν» αφιερωμένη:
«Στον κόσμο της Κύπρου, Μνήμη και Αγάπη».
τον Νοέμβριο του 1953:
...Σαλαμῖνα τε
τᾶς νῦν ματρόπολις τῶνδ'
αἰτία στεναγμῶν.
Κάποτε ο ήλιος του μεσημεριού,
κάποτε φούχτες η ψιλή βροχή και τ' ακρογιάλι γεμάτο θρύψαλα παλιά πιθάρια.
Ασήμαντες οι κολόνες·
μονάχα ο Άγιος Επιφάνιος δείχνοντας μουντά, χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας.»
«Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι.
Και τούτα τα κορμιά πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν, έχουν ψυχές. Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν, δε θα μπορέσουν· μόνο θα τις ξεκάμουν αν ξεγίνουνται οι ψυχές. Δεν αργεί να καρπίσει τ' αστάχυ δε χρειάζεται μακρύ καιρό για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι, δε χρειάζεται μακρύ καιρό το κακό για να σηκώσει το κεφάλι, κι ο άρρωστος νους που αδειάζει δε χρειάζεται μακρύ καιρό για να γεμίσει με την τρέλα, νῆσός τις ἔστι ...».
Κι αφήνεται
Και γράφει
«Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».
Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλλων,
συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους
στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές
αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.
Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη
βήματα και χειρονομίες· δε θα τολμούσα να πω φιλήματα·
και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.
«Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».
Αηδόνι ντροπαλό,
μες στον ανασασμό των φύλλων,
συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους
στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές
αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.
Τυφλή φωνή,
που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη
βήματα και χειρονομίες· δε θα τολμούσα να πω φιλήματα·
και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.
Ποιες είναι οι Πλάτρες;
Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί;
Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα:
καινούριους τόπους, καινούριες τρέλες των ανθρώπων
Κι εμπνέεται καθώς κάνει των εμπειριών του, απολογισμό, ο καθόλα χορτασμένος Σεφέρης:
«Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι
μέσα από τα δάχτυλά μου
χωρίς να πιω ούτε μια στάλα.
Τώρα βυθίζομαι στην πέτρα.
Ένα μικρό πεύκο στο κόκκινο χώμα,
δεν έχω άλλη συντροφιά.
Ό,τι αγάπησα χάθηκε μαζί με τα σπίτια
που ήταν καινούργια το περασμένο καλοκαίρι
και γκρέμισαν με τον αγέρα του φθινοπώρου.»
Τί να μην πρόλαβε άραγε άλλο να γευτεί ή η ψυχή να ζήσει;
Υπερβολή του το θεώρησα το λόγο του όταν μαθήτρια τον μελετούσα, τώρα με την εμπειρία της ζωής, της γραφής, της τέχνης, ομολογώ δήλωσή μου τα λόγια του Σεφέρη, κι άλλα ζητώ να με αξιώσει ο Θεός σε χρόνια γιατί όσο προσεγγίζω την ολοκλήρωση και την ποιότητα τόσο ομολογώ πως άφησα να περάσει κι από τα δικά μου ανοιχτά δάκτυλα ένα πλατύ ποτάμι, δίχως να πιω ούτε μιαν στάλα!
Ερωτικός, εκφραστικός διάχυτα στην Μάρω του, τη μούσα της ψυχής και την ιέρειά του, της ψιθυρίζει τρυφερά στ´ αυτί τη στιγμή του αποχωρισμού τους, το Καλοκαίρι του ‘36 στην Αίγινα, με μιαν φευγαλέα χάδι κίνηση της μύτης του, στο αυτί της:
«Ο έρωτας είναι ο φθηνότερος από όλες τις θρησκείες, κι όμως εγώ θα χρυσοπλήρωνα έστω για μια στάλα από τ’ άγιο μύρο του κορμιού σου, Μάρω»
Οι άνδρες που αγαπάνε την Πατρίδα τους αγαπούν και τη γυναίκα τους και το ανάστροφο, μέσα από την γενναιότητα του πατριώτη ανδρός υπάρχει το δυνατό στοιχείο της γλυκιάς τρυφερότητας, της δυνατής ψυχής με την ευσυγκίνητη ψυχή, του παραλογισμού και της ταυτόχρονης λογικής!
Προφητικός για την Κύπρο του που τόσο αγάπησε, αξιολογεί με την ιδιότητα του Ελληνόψυχου πρεσβευτή:
«Μ’ αυτά, θα φέρετε τους Τούρκους στην Κύπρο!..»
φέρνοντας τον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελο Αβέρωφ, μπρος στην ευθύνη του
«Η τραγωδία προχωρεί,
Το κρίμα είναι ότι η ατζαμοσύνη έγινε και ποιος το πληρώνει;
Τ’ απόγευμα είχα νέα από την Ελβετία·
το παιδί χειροτερεύει· οι γιατροί της Αθήνας έκαμαν ασυγχώρητες ανοησίες… Είναι απίστευτο τι στραβομάρες μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι κι’ επειδή πήραν μια φορά τον κατήφορο, να επιμένουν να κατρακυλήσουν ως τον πάτο. Τώρα δεν είναι απίστευτο να φέρουν το παιδί και εδώ (εντός των ημερών). Τους εδώ γιατρούς τους ξέρεις. Ο Θεός να βοηθήσει!..»
Γράφει στη Μάρω του πέρα από στίχους και γράμματα σε έκφραση προσωπικά ερωτική ακόμα και τις ανησυχίες του πως οι λάθος χειρισμοί θα φέρουν τους Τούρκους στο νησί, με παραβολές μιλώντας στις επιστολές του καθώς γνωρίζει ότι η αλληλογραφία του προς τη Μάρω του, ανοιγόταν από άλλους.
«Για ό, τι αγαπάς, ανησυχείς!
Για ό, τι αγαπάς, το προστατεύεις, το υπερασπίζεσαι, δεν το χορταίνεις και δε χορταίνεται κι ο Σεφέρης ο χορτασμένος των εμπειριών και της ζωής εκφράζει στη γραφή του και για τη Μάρω του και για την Κύπρο, ύμνο νοσταλγικό στην αναμέτρηση της αξίας των δύο, σε κάθε έναν αποχωρισμό, σε κάθε αντάμωση!
Τα αηδόνια δε σ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες, ποιές είναι οι Πλάτρες;
Η μελωδική ελληνική του Κύπρος, που αγάπησε
«Ο έρωτας είναι ο φθηνότερος από όλες τις θρησκείες, κι όμως εγώ θα χρυσοπλήρωνα έστω για μια στάλα από τ’ άγιο μύρο του κορμιού σου, Μάρω»
Ποιά είναι η Μάρω του;
Το ταίρι της ψυχής του κι ο συνομιλητής
Τιμή στον Σεφέρη Γεώργιο
Δέσποινα Αικατερίνης Ανδρέα Τενίζη
1 σχόλιο:
... «Ο έρωτας είναι ο φθηνότερος από όλες τις θρησκείες, κι όμως εγώ θα χρυσοπλήρωνα έστω για μια στάλα από τ’ άγιο μύρο του κορμιού σου, Μάρω»...
... τραγική η φράση...
πάντως,
δεν ξέρω πόσοι θα τολμούσαν να γράψουν,
(με τον ρομαντισμό, ακόμη τοτε, ουσιαστικά κυρίαρχο)
γι αυτόν τον πολυτραγουδισμένο έρωτα της σαρκός, που οι ρομαντικοί είχανε ανεβάσει στην πιό ψηλή κορυφή της καρδιάς τους,
(ένα υποκατάστατο τής αγάπης του πιστού Χριστιανού γιά την μάνα μας Παναγία... )
μιά τέτοια... έστω κάπως διφορούμενη κουβέντα...
Δημοσίευση σχολίου