Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΙΒΩΤΟΣ (ΚΑΙ) ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ

Κατά τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ἀναδείχθηκαν οἱ μεγάλοι λαϊκοί διαφωτιστές τοῦ Γένουςἀπὸ τόν Μελέτιο Πηγᾶ καί τόν Ἠλία Μηνιάτη μέχρι τόν Ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό καί τούς ἄλλους Κολλυβάδες, πού μέ τό κήρυγμά τους καί τά βιβλία τους κράτησαν τό λαό στή γλωσσική παράδοσή του, ἀγγίζοντας συγχρόνως τά μύχια τῆς καρδιᾶς του, σέ μιά γλώσσα προσιτή καί εὔληπτη. Ὁ Μεγάλος Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Μητροφάνης Κριτόπουλος (17ος αἰ.) θά συντάξει μάλιστα καί Γραμματική τῆς Νεοελληνικῆς Γλώσσης, φανερώνοντας εὐφυᾶ σύλληψη τοῦ μηνύματος τῶν καιρῶν του.

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, τό σύστημα παιδείας πού πρόσφερε ἡ Ἐκκλησία μέσα στή δουλεία, ἀναπληρώνοντας τό τεράστιο κενό, πού ἄφηναν οἱ καταφεύγοντες στή Δύση λογάδες τοῦ Γένους, ὅσο φτωχό καί ταπεινό καί ἄν ἦταν - τὰ γνωστά κολλυβογράμματα – καί ὅσο καί ἄν κατηγορήθηκαν ἀπό τούς δυτικόπληκτους διαφωτιστές, διατηροῦσαν μόνιμα τήν ἐπαφή τῶν παιδιῶν μέ τήν γλώσσα τῶν λειτουργικῶν βιβλίων, δίνοντας ἔτσι δυνατότητες γιά περαιτέρω καλλιέργεια στά φωτεινά ἐκεῖνα πνεύματα, πού ἀναδείχθηκαν σέ μεγάλους Διδασκάλους καί Πνευματικούς τοῦ Γένους μας. Ἡ μόνιμη ὅμως διασύνδεσή τους μέ τή λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί τό λειτουργικό (πατερικό) της λόγο ἐξασφάλιζε τήν ἑλληνικότητα τοῦ λόγου τους, χωρίς στό έλάχιστο νά ἐμποδίζει τήν διεύρυνση τῶν σπουδῶν τους καί ὄχι μόνο τίς ἐπιστῆμες, ἀλλά καί στήν έκμάθηση γλωσσῶν. Πολύγλωσσοι δέν ἦταν ὁ ἄριστος γνώστης τῆς Ἐλληνικῆς σ’ ὅλο τό διαιώνιο φάσμα της Εὐγένιος Βούλγαρης (+1806) ἤ ὁ μέγας Φωτιστής τοῦ Γένους μας ἅγιος Κοσμᾶς Αἰτωλός (+1779) ;

+ πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ «Σύγχυση Πρόκληση Ἀφύπνιση» (Φανατισμός ἤ αὐτογνωσία; ). Ἐκδόσεις « Ἁρμός »