Ο Ελληνικός Δεκαπενταύγουστος της Πανσελήνου και της Παναγιάς

 

Γράφει η Ελένη Χωρεάνθη

 «Του Αυγούστου το φεγγάρι ήλιος της ημέρας μοιάζει»,  λέει ο λαός με τη μοναδική σοφία του. Το φεγγάρι του Αυγούστου, το μεγαλύτερο και το λαμπερότερο φεγγάρι η διάσημη Πανσέληνος έχει όχι μόνο θαυμαστές και υμνητές τους ποιητές και τους καλλιτέχνες των χρωμάτων αλλά και λάτρεις.

Είναι η κυρά της μιας και μοναδικής ελληνικής αυγουστιάτικης νύχτας, της πιο όμορφης από τις πανέμορφες χρυσοφόρες νύχτες του ελληνικού καλοκαιριού. Και δεν είναι διόλου τυχαίος ο συνδυασμός της Πανσελήνου  με τον Δεκαπενταύγουστο, τον εορτασμό Κοίμησης της Θεοτόκου  O ειδωλολατρικός κόσμος συναντιέται, ταυτίζεται, όχι τυχαία, και συνεορτάζει άτυπα με τον Ορθόδοξο Ελληνισμό. Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη καταυγάζεται από αυτό ακριβώς, το «ορθόδοξο» Ελληνικό Φως.

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγιάς. Ο  Δεκαπενταύγουστος, o εορτασμός της Κοίμησής της  αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του εκκλησιαστικού έτους για τον Ορθόδοξο Ελληνισμό. Η Παναγία είναι προστάτιδα και βοηθός όλων των πονεμένων. Είναι η πονετική, η σπλαχνική μητέρα όλων μας. Μέσα του καθένας μας έχει κρυμμένο ένα εικόνισμά της και προσεύχεται στην Παναγία, όταν βρίσκεται σε δύσκολη θέση και χρειάζεται τη βοήθειά της. Είναι η Οδηγήτρια, η Δέσποινα του κόσμου. Είναι το σύμβολο της θηλυκής αγίας θειότητας, η Πάναγνη, η Πάνσεπτη, η Θεομήτωρ! Πηγή έμπνευσης ποιητών και καλλιτεχνών, ζωγράφων και γλυπτών. Είτε φανερά είτε κρυφά, ενδόμυχα, την τιμούν πιστοί και άπιστοι.

Η Ελλάδα, η στεριανή και η νησιωτική, είναι γεμάτη εκκλησίες και ξωκλήσιa αφιερωμένα σε οριακές στιγμές του επίγειου βίου της Θεομήτορος: τη Γέννηση, τα Εισόδια, τον Ευαγγελισμό, την Κοίμηση. Πανηγυρικά τιμάται η κοίμηση της Θεοτόκου στην Τήνο,  ένα από τα ωραιότερα νησιά των Κυκλάδων. Η Τήνος είναι το νησί της Μεγαλόχαρης, χάρη στην Ευαγγελίστρια, τον ιερό ναό με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Η  Τήνος, είναι γνωστή και κατέχει σπουδαία θέση στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο από την αρχαιότητα. Κατά την Ελληνική μυθολογία, ήταν το νησί του Αιόλου. Ο θεός των ανέμων είχε την κατοικία και το ορμητήριό του στο ψηλότερο βουνό της, τον Τσικνιά. Γυραίη πέτρη (παμπάλαιο βράχο), την ονομάζει ο Όμηρος. Υδρούσα και υδρόεσσα (με τα πολλά νερά), την αποκαλούν οι αρχαίοι συγγραφείς. Είναι η κοροδοφόρος κατά τον Αριστοφάνη(που βγάζει πολλά σκόρδα). Οφιούσα(γεμάτη φίδια ή στενή και μακριά σαν φίδι), όπως την αποκαλεί ο Αριστοτέλης. Η νήσος η γεμάτη σκορπιούς σύμφωνα με τον ποιητή Εύπολη…

Είναι ξεχωριστή, μοναδική ανάμεσα στα όμορφα νησιά του αρχιπελάγους. Μένει εκεί που της έταξε η μοίρα της, θεμελιωμένη στα νερά, κουβαλώντας πάνω στα ερείπια του παρελθόντος τα χνάρια όσων την πάτησαν, κυρίως, εκείνων που έμειναν εκεί ως κυρίαρχοι: Ίωνες της Αθήνας, Ερετριείς, Ρόδιοι, Ρωμαίοι, Σαρακηνοί πειρατές, Βενετοί, Γκίζηδοι, Καταλανοί και Τούρκοι.

Είναι πατρίδα των μεγάλων γλυπτών Γιαννούλη Χαλεπά, Δημήτρη Φιλιππότη  και ξεχωριστών ζωγράφων, όπως είναι οι Γύζηδες, ο Λύτρας και οι συνεχιστές τους, που άφησαν τη σφραγίδα της καλλιτεχνικής τους ιδιοφυϊας.

Ο Δεκαπενταύγουστος έχει ταυτιστεί και συνεορτάζεται με ένα εθνικό γεγονός, με τον τορπιλλισμό της Έλλης  ανήμερα της 15ης Αυγούστου στα 1940 που ήταν μια ύπουλη ενέργεια και προειδοποιητική απειλή για την κήρυξη  του Ελληνοϊταλικού Πολέμου του Σαράντα.  Στις 8, 30′ ακριβώς, ώρα Ελλάδος, το πρωί βυθίστηκε το μικρό καταδρομικό Έλλη.

Τα χρόνια πέρασαν. Τα μίση εκλογικεύτηκαν, ξεπεράστηκαν, λησμονήθηκαν. Οι λαοί που δεν είχαν και δεν έχουν ποτέ τίποτα να μοιράσουν μεταξύ τους, έδωσαν τα χέρια, Έλληνες και Ιταλοί συμφιλιώθηκαν. Οι σχέσεις των χωρών αποκαταστάθηκαν.

Από τη γειτονική μας χώρα τίποτα σήμερα δεν μας χωρίζει. Και δεν θέλουμε να συντηρούμε τα μίση.

Καλό όμως και εθνικό καθήκον μας είναι να θυμούμαστε την ιστορία μας, για να προβληματιζόμαστε και να τιμούμε αυτό το μεγάλο αγαθό, την ελευθερία για την ανάκτηση της οποίας οι πρόγονοί μας έχυσαν το αίμα τους. Η ιστορική μνήμη πρέπει να ορίζει τη συμπεριφορά μας και το χρέος μας απέναντι στην Πατρίδα και στο μέλλον του Ελληνισμού έχοντας πάντα κατά στο σύνολό του το μεγαλειώδες έργο του Οδυσσέα Ελύτη, του κατ’ εξοχήν ελληνολάτρη ποιητή που ύμνησε διαχρονικά και τελεσίδικα την Πατρίδα και τον Ελληνισμό γεωγραφικά και πνευματικά, όπως επιγραμματικά συνοψίζεται στο αριστουργηματικό απόσπασμα από το «ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ»:

Της αγάπης αίματα με  *  πορφύρωσαν
Και χαρές ανείδωτες  * με σκιάσανε
Οξειδώθηκα μες στη  * νοτιά των ανθρώπων
Μακρινή Μητέρα  * Ρόδο μου Αμάραντο

Στ’ ανοιχτά του πέλαγου *  με καρτέρεσαν
Με μπομπάρδες τρικάταρτες *  και μου ρίξανε
Αμαρτία μου να `χα  *  κι εγώ μιαν αγάπη
Μακρινή Μητέρα  * Ρόδο μου Αμάραντο

Τον Ιούλιο κάποτε  *  μισανοίξανε
Τα μεγάλα μάτια της  *  μες στα σπλάχνα μου
Την παρθένα ζωή μια  *  στιγμή να φωτίσουν
Μακρινή Μητέρα  *  Ρόδο μου Αμάραντο

Κι από τότε γύρισαν  *  καταπάνω μου
Των αιώνων άργητες  *  ξεφωνίζοντας
“Ο που σε είδε, στο αίμα *  να ζει και στην πέτρα”
Μακρινή Μητέρα  *  Ρόδο μου Αμάραντο

Της πατρίδας μου πάλι  *  ομοιώθηκα
Μες στις πέτρες άνθισα  *  και μεγάλωσα
Των φονιάδων το αίμα  *  με φως ξεπληρώνω
Μακρινή Μητέρα  *  Ρόδο μου Αμάραντο