Δύο αιώνες από την πρεμιέρα της «Ενάτης» του Μπετόβεν

 

Η Συμφωνία σχεδιαζόταν από το συνθέτη της για αρκετά χρόνια ενώ το αυτόγραφό της, αρ. 125, αποτελεί μέρος της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco από το 2001, ως ορόσημο στην ιστορία της μουσικής και «σύμβολο πολιτισμού και ανθρωπιάς». Ο λόγος για την 9η του Μπετόβεν, που επ ευκαιρία συμπλήρωσης 200 χρόνων από την πρεμιέρα της, στις 7 Μαΐου 1824, γίνεται μία αναδρομή στη σύνθεσή της.

Όπως αναφέρει η DW, το έργο του Γερμανού συνθέτη και πιανίστα αναμενόταν με ανυπομονησία στη Βιέννη, ο ίδιος δε, είχε μεγάλο φόρτο εργασίας καθώς, εκτός από τις πρόβες των συντελεστών, ήταν επίσης υπεύθυνος να δοθεί η συναυλία στο κατάλληλο θέατρο, να βρεθούν οι μουσικοί και οι τραγουδιστές.

«Πρέπει να φανταστούμε τον Μπετόβεν σαν έναν μάνατζερ που οργάνωνε την επαγγελματική του ζωή με ένα δίκτυο συνεργατών», λέει η Μπεάτε Αγκέλικα Κράους, μουσικολόγος στο Αρχείο Μπετόβεν από το Τμήμα Ερευνών του Μουσείου Μπετόβεν στη Βόννη, όπου ο Γερμανός μουσουργός γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1770.

Όσο για την ιδιαιτερότητα της 9ης Συμφωνίας, έγκειται στο ότι, για πρώτη φορά στην ιστορία της μουσικής ένας συνθέτης χρησιμοποίησε χορωδία σε μια Συμφωνία, γεγονός που ενθουσίαζε τον Γερμανό συνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ και απογοήτευε τον Ιταλό συνθέτη Τζιουζέπε Βέρντι. Εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής ήταν και η διάρκεια του έργου, το οποίο έφθανε τα 70 λεπτά.

Η «Ωδή στη Χαρά» σύμβολο για την ειρήνη

Σύμβολο για την ειρήνη θεωρείται το τελευταίο χορωδιακό μέρος της 9ης Συμφωνίας, «Ωδή στη χαρά», οι στίχοι φέρουν την πατρότητα του Φρίντριχ φον Σίλερ. Η ορχηστρική εκδοχή του χορωδιακού είναι από το 1985 ο επίσημος ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η δε Unesco χαρακτηρίζει την 9η Συμφωνία συμβολή στον «διεθνή πολιτιστικό διάλογο».

Όσο για τη σύνθεση της 9ης Συμφωνίας, τα πρώτα σκίτσα χρονολογούνται στο 1815, δέκα περίπου χρόνια πριν από την πρεμιέρα. Όσο ο Μπετόβεν βρισκόταν εν ζωή, πραγματοποιήθηκαν δώδεκα συναυλίες της τελευταίας του συμφωνίας, ο ίδιος, βέβαια, δημιούργησε περισσότερες από μία εκδοχές. «Μπορούμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 12 ετών, ο Μπετόβεν παρουσίασε μια σειρά εκδοχών του έργου, οι οποίες είχαν την έγκρισή του», αναφέρει η Μπεάτε Αγκέλικα Κράους.

Δεδομένου ότι η Ενάτη ήταν παραγγελία της «Φιλαρμονικής Εταιρείας» του Λονδίνου, η πρεμιέρα έγινε στη βρετανική πρωτεύουσα. Ωστόσο λίγους μήνες πριν, τον Φεβρουάριο του 1824, 30 φιλότεχνοι ζητούσαν με επιστολή από τον Μπετόβεν να παρουσιάζει τα καινούργια του έργα πρώτα στη Βιέννη. Δεν γνωρίζουμε αν ο ίδιος ο συνθέτης είχε ρόλο σε αυτή την πρωτοβουλία. Θεωρείται, ωστόσο, βέβαιο ότι η πρόταση έδωσε στον Μπετόβεν ένα ευπρόσδεκτο πρόσχημα για την πρεμιέρα στη Βιέννη.

Όπως έχει γίνει γνωστό, στην πρεμιέρα του έργου ο 54χρονος τότε συνθέτης είχε απώλεια ακοής. Ήδη από νεαρή ηλικία δεν ήταν πια σε θέση να ακούει υψηλές συχνότητες. «Έπασχε επίσης από εμβοές και "ακουστική πρόσληψη", που σημαίνει ότι οι δυνατοί ήχοι γίνονταν αντιληπτοί επώδυνα παρά την απώλεια ακοής», λέει η Αγκέλικα Κράους. Παρ' όλα αυτά ο Μπετόβεν εξακολουθούσε να βρίσκεται στη σκηνή και να δίνει τον ρυθμό. «Ήταν ενδεχομένως κάλλιστα σε θέση να ακούει τις χαμηλές συχνότητες, όπως τα τύμπανα και τα μπάσα», εξηγεί η Γερμανίδα ειδικός.

Επετειακή συναυλία

Για τους εορτασμούς της εμβληματικής Ενάτης Συμφωνίας, το Μουσείο Μπετόβεν της Βόννης παρουσιάζει την Τρίτη (7/5), ανήμερα της επετείου την τελευταία ολοκληρωμένη συμφωνία του συνθέτη στο δημοτικό θέατρο του Βούπερταλ, καθώς η αίθουσα της παγκόσμιας πρεμιέρας στη Βιέννη δεν υπάρχει πια.

Τη συναυλία θα δώσουν η Ορχήστρα της Ακαδημίας της Βιέννης με όργανα εποχής, η χορωδία της Δυτικογερμανικής Ραδιοφωνίας WDR, καθώς και εξέχοντες σολίστ υπό τη διεύθυνση του Μάρτιν Χάζελμπεκ. Όπως και στην παγκόσμια πρεμιέρα το 1824 έτσι και σήμερα, η χορωδία, δεν θα στέκεται ως συνήθως πίσω από την ορχήστρα αλλά μπροστά, έτσι ώστε, όπως δήλωσε ο Γερμανός μαέστρος στον Τύπο, η επικοινωνία με το κοινό να είναι πιο άμεση.

Τόσο η μοναδική λειτουργία Missa Solemnis, όσο και η 9η Συμφωνία του ουμανιστή συνθέτη απευθύνονται στην ιδέα της ειρήνης, η οποία είναι πιο επίκαιρη από ποτέ για τους διοργανωτές. Η συναυλία θα μεταδοθεί ζωντανά από την Deutsche Welle στο κανάλι DW Classical Music στο YouTube.

Πηγή: DW