Τα Φθινοπωρινά Χρώματα της Φύσης στο Δυτικό Ζαγόρι

Τα πανέμορφα Ζαγοροχώρια, με τα πέτρινα σπίτια, τα πλακόστρωτα στενά και τις παραδοσιακές τους γεύσεις, αποτελούν ιδανικό προορισμό για τους φυσιολάτρες. Ειδικά, το Δυτικό Ζαγόρι δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με μοναδικά φυσικά τοπία και γραφικά χωριά που μένουν αναλλοίωτα στο χρόνο.

To Mεγάλο Πάπιγκο

Από την τσιμεντένια γέφυρα του Βοϊδομάτη που κτίστηκε το 1923, ο δρόμος φιδογυρίζει μέχρι τα 900 μέτρα ύψος. Το Μεγάλο Πάπιγκο και η Τύμφη εμφανίζονται και κρύβονται καθώς ανηφορίζεις στα «καγκέλια», όπως τα έλεγαν οι ντόπιοι, μεγαλώνοντας την ανυπομονησία σας να φτάσετε. Όσο κι αν έχει αναπτυχθεί τουριστικά, το Μεγάλο Πάπιγκο παραμένει ένα από τα ωραιότερα χωριά του Ζαγορίου και προσφέρει τόσο συγκλονιστική θέα στους Πύργους της Αστράκας που δεν μπορείτε παρά να υποκλιθείτε στο μεγαλείο τους.

Η βόλτα στα καλντερίμια του χωριού είναι από τις ωραιότερες στιγμές των διακοπών -ειδικά αν ευτυχήσετε να το χαρείτε χωρίς πολύ κόσμο και φασαρία. Αν και θεωρείται χειμερινός προορισμός, αξίζει να έρθετε και άλλες εποχές, όπως την άνοιξη που η φύση ξεδιπλώνει όλο της το μεγαλείο.

Ορειβάτες και «ψαγμένοι» ταξιδιώτες προηγούμενων δεκαετιών ανακάλυψαν το Μεγάλο Πάπιγκο.

Στον διατηρητέο οικισμό η ηπειρώτικη αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με την αναβίωσή της στη σύγχρονη εποχή. Από τα παλιά πέτρινα σπίτια τα περισσότερα έχουν μετατραπεί σε ξενώνες, όπου συνήθως προστίθενται νεόκτιστα με παραδοσιακό ύφος. Υπάρχουν οι παλιές γνωστές ταβέρνες, αλλά και εστιατόρια μέσα στα ξενοδοχεία. Από τα καφέ ξεχωρίζει το καφενείο-γλυκοπωλείο η Στέρνα. Είναι το δεύτερο μαγαζί που άνοιξαν οι ιδιοκτήτες της δημοφιλούς Στέρνας του Καπέσοβου που συνεχίζει να λειτουργεί (sternashop.gr).

Με όλα αυτά, κάποιοι πιστεύουν πως το Μεγάλο Πάπιγκο έχασε τον αυθεντικό του χαρακτήρα. Για άλλους είναι ακριβώς αυτό που ζητούν στις διακοπές τους: σύγχρονες ανέσεις, καλό φαγητό, καθαρός βουνίσιος αέρας και χαλαρές βόλτες σε έναν γραφικό ορεινό προορισμό. Αν, μάλιστα, το ξενοδοχείο έχει και spa -κάτι που άρχισε να συμβαίνει- ακόμη καλύτερα.

Πάμε βόλτα στο Μεγάλο Πάπιγκο: στην είσοδο του χωριού υψώνεται η βασιλική του Αγίου Βλασίου με τον πλάτανο και το εξαγωνικό πυργόσχημο καμπαναριό του 1887 που φτάνει σε ύψος τα 15 μέτρα. Ο ναός κτίστηκε το 1852 στη θέση παλαιότερου του 912 και είναι τρισυπόστατος -γι’ αυτό γιορτάζει τρεις φορές το χρόνο (του Αγίου Βλασίου, του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Τριάδας). Δίπλα στην εκκλησία είναι η Καλλίνειος Σχολή. Κτίστηκε το 1897 με δωρεά του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου και στέγαζε το δημοτικό σχολείο. Φιλοξενούσε επίσης τη μεγάλη βιβλιοθήκη του ευεργέτη η οποία μεταφέρθηκε εδώ από την Βοστώνη. Στα αριστερά απλώνεται η ωραία συνοικία Μπούναρη και δεξιά η γειτονιά Ανήλιο από το ύψωμα της οποίας η θέα προς τον μεγαλειώδη ορεινό όγκο κόβει την ανάσα.

Άλλος μεγάλος και ιστορικός ναός του Πάπιγκου είναι ο Άγιος Γεώργιος, τρίκλιτη βασιλική που κτίστηκε το 1774 και ανακαινίστηκε πλήρως το 1880. Στο εσωτερικό φυλάσσονται σπάνιες φορητές εικόνες και το ύψους 10 μέτρων καμπαναριό είναι διακοσμημένο με γρανιτένια ανάγλυφα. Περπατώντας στο κεντρικό καλντερίμι μπορείτε να ανέβετε προς την Αγία Παρασκευή, που θεωρείται η παλαιότερη εκκλησία του χωριού. Γύρω της υπάρχει μια γειτονιά με νεόκτιστα. Στρίβοντας προς την οδό Δάσκα θα μπείτε στην ωραία γειτονιά με τα παλιά μεγάλα σπίτια, τα περισσότερα από τα οποία στεγάζουν ξενώνες.

Περπατώντας ως την άκρη του χωριού θα δείτε την αφετηρία του εκπληκτικού μονοπατιού που οδηγεί προς την Άνω Κλειδωνιά. Συνεχίστε μέσα στο δάσος με τις βελανιδιές, τα πεύκα και τα πουρνάρια μέχρι να φτάσετε στο προσκυνητάρι του Αγίου Χριστόφορου από όπου θα χαρείτε εξαιρετική θέα.

Ψηφίδες ιστορίας: η πιο παλιά γραπτή αναφορά για το Πάπιγκο, μαζί με τον Ελαφότοπο, τα Άνω και τα Κάτω Πεδινά, υπάρχει σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β΄ (1325). Τον 14ο αιώνα συμπεριλαμβανόταν στις αυτόνομες περιοχές της μεσαιωνικής Ηπείρου και χάρη στη στρατηγική του θέση και τη φυσική της οχύρωση η «Χώρα του Παπίγκου» έπαιξε σπουδαίο ρόλο στους αγώνες του Δεσποτάτου των Ιωαννίνων. Παραμένει συγκροτημένος οικισμός από το τέλος του 16ου αιώνα, όταν μετοίκησαν εκεί οι κάτοικοι των γύρω συνοικισμών που πρωτοήρθαν στην περιοχή αναζητώντας βοσκότοπους για τα ζώα τους. Όπως σήμερα τα αυτοκίνητα ανηφορίζουν τις στροφές για το Πάπιγκο, παλιά περνούσαν τα καραβάνια με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, την Πόλη, τη Λάρισα. Το χωριό άκμασε έως τον 18ο αιώνα εκμεταλλευόμενο τα προνόμια που είχαν παραχωρηθεί από τους Οθωμανούς στην περιοχή του Ζαγορίου.

Οι Οβίρες (Κολυμπήθρες)

Το χειμώνα περπατώντας στις λείες γλιστερές πέτρες θαυμάζεις τις περιδινήσεις του νερού που κάνει γλυπτική ρέοντας ορμητικό κι ελεύθερο. Απολαμβάνεις τα σχήματα των λευκών βράχων, αλλά και τα πέτρινα «τείχη» που σε περιβάλλουν και μοιάζουν με έργο ανθρώπινο. Ένα αριστούργημα της ηπειρώτικης φύσης είναι αυτές οι κολυμπήθρες, οι Οβίρες όπως της λένε οι ντόπιοι, που είναι πλέον πασίγνωστες. Βρίσκονται αριστερά του δρόμου, ανεβαίνοντας από το Μεγάλο προς το Μικρό Πάπιγκο.

Το καλοκαίρι οι υδατοφράκτες φυλακίζουν το νερό του ρέματος του Ρογκοβού, μετατρέποντας τα φυσικά κοιλώματα σε μικρές γαλαζοπράσινες πισίνες, στο κρύο νερό των οποίων πολλοί κάνουν μπάνιο. Όπως μας είπαν από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο του Πάπιγκου, τον επάνω υδατοφράκτη έφτιαξαν τα παιδιά του χωριού στη δεκαετία του ’70 και το δεύτερο ο Σύλλογος το 1997. Οι περισσότεροι προτιμούν την επάνω βάθρα και οι πιο τολμηροί τη φυσική βάθρα που βρίσκεται ακόμη ψηλότερα: Έχει βάθος 2 μέτρα και για να τη βρείτε μπορείτε να ζητήσετε οδηγίες από τους ντόπιους.

Το Μικρό Πάπιγκο

Βρίσκεται σε υψόμετρο 980 και απέχει 2 χλμ. από το Μεγάλο Πάπιγκο. Με τα πέτρινα σπίτια του απόλυτα εναρμονισμένα με το τοπίο και την επιβλητική οροσειρά της Τύμφης να υψώνεται από πάνω του, το Μικρό Πάπιγκο θυμίζει πίνακα ζωγραφικής. Κάποια χρόνια πριν, το μόνο που έβρισκες εδώ ήταν η ταβέρνα-ξενώνας του Δία όπου έτρωγαν και κοιμόντουσαν οι ορειβάτες που ανηφόριζαν προς το καταφύγιο, τη Δρακόλιμνη και τη Γκαμήλα. Μέχρι που ο ολυμπιονίκης Κώστας Κεντέρης με τη σύζυγό του Έλσα Εξάρχου, αναπαλαίωσαν σπίτια του 17ου και ένα του 16ου αιώνα στην πλαγιά του χωριού για να δημιουργήσουν το πιο ντιζάιν και πολυτελές ξενοδοχείο του Ζαγορίου. Κι αυτό έγινε το σύνθημα ώστε το Μικρό Πάπιγκο να πάρει τα πάνω του -για του λόγου το αληθές μπορείτε, άλλωστε, να μετρήσετε τα πολυτελή τζιπ που παρκάρουν πλάι στον ναό των Ταξιαρχών.

Η εκκλησία αυτή έχει χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και το τέμπλο της είναι πολύ παλιό και έχει περίτεχνο διάκοσμο. Από το προαύλιό της η θέα στη χαράδρα του Βίκου και την Αστράκα κόβει την ανάσα. Σύμφωνα με κείμενα και μαρτυρίες εκεί πρέπει να υπήρχε μοναστήρι, ωστόσο η χρονολογία κτίσης του δεν είναι γνωστή. Θεωρείται πως τη σημερινή μορφή του πήρε ο ναός τον 18ο αιώνα. Άλλα θρησκευτικά μνημεία του μικρού οικισμού είναι ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Βλάσιος.

Τι άλλο θα κάνετε; Βόλτες φυσικά, και στάση για φαγητό ή καφέ. Αν θέλετε κάτι περισσότερο, περπατήστε στο ωραίο καλντερίμι προς το Μεγάλο Πάπιγκο.

Το καλντερίμι από το Μεγάλο στο Μικρό Πάπιγκο

Αν έρθετε στο Πάπιγκο για ένα Σαββατοκύριακο σίγουρα θα προλάβετε να κάνετε αυτή τη μικρή βόλτα από το παλιό καλντερίμι που ενώνει το Μεγάλο με το Μικρό Πάπιγκο. Περνάει από το πέτρινο μονότοξο γεφύρι του 1854, επάνω από το ρέμα του Ρογκοβού στη θέση Λάκκος. Περπατώντας αριστερά από το γεφύρι -που λέγεται και του Λώλη-, και πριν ανηφορίσετε για να βγείτε στον ασφαλτόδρομο λίγο πριν το Μικρό Πάπιγκο, θα δείτε μικρούς καταρράκτες και ερείπια ενός νερόμυλου που φτιάχτηκε πριν από περίπου 150 χρόνια. Άλλο ένα μικρότερο γεφύρι βρίσκεται στη Μπουλουγούνσα.

Η ζαγορίσια πολεοδομία και αρχιτεκτονική

Στο Δυτικό Ζαγόρι ο κόσμος της πέτρας προκαλεί τον θαυμασμό. Οι οικισμοί ήταν οργανωμένοι γύρω από ένα κέντρο, το Μεσοχώρι. Γύρω από την πλατεία του, που τη σκίαζε πλάτανος, βρισκόταν το σχολείο, η εκκλησία, το καφενείο και η βρύση. Το Μεσοχώρι περιέβαλλαν σπίτια με πυκνή δόμηση και μαντρότοιχους. Από το επίκεντρο του κάθε οικισμού ξεκινούσε ένα δίκτυο από καλντερίμια και μονοπάτια που οδηγούσαν στα χωράφια, τα βοσκοτόπια, τα δάση και τα άλλα χωριά.

Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική τους τα σπίτια του Ζαγορίου τοποθετούνται σε τέσσερις ιστορικές περιόδους, ξεκινώντας από το 1600-1700. Στο Πάπιγκο κτίστηκαν από το 1750-1850 και από το 1850 έως το 1880. Οι μάστορες που τα έφτιαξαν προέρχονταν από τα χωριά της Κόνιτσας και των Τζουμέρκων και ταξίδευαν σε μπουλούκια. Οι ζωγράφοι που διακόσμησαν το εσωτερικό τους κατάγονταν κυρίως από τους Χιονάδες, κοντά στην Κόνιτσα. Σε αρκετά οικήματα του Πάπιγκου διασώζονται κάποιες λαϊκότροπες τοιχογραφίες. Άλλο ένα χαρακτηριστικό στοιχείο των χωριών του Δυτικού Ζαγορίου είναι οι πέτρινες βρύσες. Η πιο γνωστή είναι η Αβραγόνια, στο Μικρό Πάπιγκο.

Η χαράδρα του Βίκου και οι Βικογιατροί

Το Πάπιγκο (Μεγάλο και Μικρό) μαζί με το χωριό του Βίκου και το Μονοδένδρι βρίσκονται μέσα στα όρια του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου που ιδρύθηκε το 1973. Περιλαμβάνει επίσης το φαράγγι του Βίκου, ένα τμήμα της οροσειράς της Τύμφης, τη χαράδρα του Αώου. Έχει έκταση 122.250 στρέμματα, από τα οποία τα 34.120 είναι ο βασικός πυρήνας, και στα βορειοανατολικά συνορεύει με τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου-Βάλια Κάλντα.

Η περιοχή είναι ενταγμένη στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Νatura 2000 και από το 2010 στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Η ομορφιά της είναι άγρια και επιβλητική και οι γεωλογικοί σχηματισμοί από τους ωραιότερους της Ελλάδας. Χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές τοπίων, καθώς οι κατάφυτες εκτάσεις διαδέχονται απότομους γκρεμούς. Υπάρχουν πέντε σπηλαιοβάραθρα από τα οποία της Προβατίνας, με βάθος 407 μέτρα είναι το μεγαλύτερο και δεύτερο σε μέγεθος στον κόσμο. Ο δρυμός έχει επίσης ψηλές και απότομες κορυφές με πιο ψηλή της Γκαμήλας στην Τύμφη, σε υψόμετρο 2.497.

Το φαράγγι του Βίκου, στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου, διασχίζει το δυτικό και το κεντρικό Ζαγόρι. Τέμνει τον ορεινό όγκο της Τύμφης ξεκινώντας από τη Βίτσα και το Μονοδένδρι και καταλήγει στις πηγές του Βοϊδομάτη στο χωριό Βίκος. Το φαράγγι αναφέρεται στο Βιβλίο Guiness του 1997 ως το βαθύτερο και στενότερο του κόσμου, με βάθος 900 μέτρα και άνοιγμα από 100 έως 1.100 μέτρα. Αποτελεί Περιοχή Απολύτου Προστασίας, όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε δραστηριότητα (από διανυκτέρευση κι άναμμα φωτιάς, έως κόψιμο λουλουδιών).

Από το Μονοδένδρι έως το χωριό Βίκος η διάσχιση του φαραγγιού είναι 12,8 χιλιόμετρα (5-6 ώρες) και αποτελεί μοναδική εμπειρία-ορόσημο για τους πεζοπόρους. Περιλαμβάνει καλντερίμι και μονοπάτι και γίνεται στη δυτική όχθη της κοίτης του Βοϊδομάτη. Οι υψομετρικές διαφορές είναι 500-1.000 μέτρα. Η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου χαρακτηρίζεται ως φυσικός βοτανικός κήπος, με πολύ πλούσια χλωρίδα. Περιλαμβάνει 1700-1800 είδη και υποείδη, 5 ενδημικά από τα οποία δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Επίσης, φιλοξενεί 19 ενδημικά είδη που δεν έχουν εντοπιστεί σε άλλο σημείο της χώρας. Πλούσια είναι και η πανίδα.

O Βίκος φημιζόταν για τα φαρμακευτικά φυτά του που πρέπει να ήταν περισσότερα από 250 είδη. Αυτά αξιοποίησαν τον 17ο αιώνα εμπειρικοί θεραπευτές, οι λεγόμενοι Βικογιατροί, που κατοικούσαν στα χωριά κοντά στη χαράδρα του Βίκου. Μελετούσαν τα βότανα, έφτιαχναν συνταγές και ταξίδευαν μέχρι τα Βαλκάνια, τη Ρωσία, την Κωνσταντινούπολη αποκτώντας φήμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αποτελούσαν μια κλειστή κάστα που μεταβίβαζε τις γνώσεις και τις μυστικές συνταγές από γενιά σε γενιά. Σε πολλές περιπτώσεις η σύγχρονη ιατρική έρευνα έχει επιβεβαιώσει τις φαρμακευτικές ιδιότητες των φυτών που χρησιμοποιούσαν οι Βικογιατροί και αρκετά βότανα της περιοχής συλλέγονται και χρησιμοποιούνται ακόμη ως ροφήματα κ.ά.

Οι Πύργοι της Αστράκας

Οι πέντε βραχώδεις ορθοπλαγιές που μοιάζουν με τεράστιους φυσικούς πύργους, προκαλούν δέος έτσι όπως υψώνονται πάνω από την Αρίστη, το Μεγάλο και το Μικρό Πάπιγκο. Κανείς δεν μένει ασυγκίνητος στη θέα τους -ειδικά όταν συνειδητοποιεί ότι ο ψηλότερος από τους δολομιτικούς αυτούς σχηματισμούς ορθώνεται κάθετα σε ιλιγγιώδες ύψος 1.788 μέτρων. Βρίσκονται στη νοτιοδυτική πλευρά της Αστράκας συνδέοντας το βουνό με το φαράγγι του Βίκου. Στα βορειανατολικά οι απολήξεις τους είναι ηπιότερες και σχηματίζουν το οροπέδιο της Γκοβοστίτσας, έναν σημαντικό βοσκότοπο για τα κοπάδια της περιοχής.

Καλύτερη ώρα για να θαυμάσετε τους Πύργους της Αστράκας είναι στο ηλιοβασίλεμα, όταν οι ορθοπλαγιές βάφονται πορτοκαλί από τις ακτίνες του ήλιου και τα χωριά τρεμοφέγγουν στη χαράδρα. Το χειμώνα, το χιόνι, που κάθεται επάνω στους βράχους, τους στολίζει με διαρκώς εναλλασσόμενα μοτίβα κάνοντας το υπερθέαμα ακόμη πιο εντυπωσιακό.

Ο Βοϊδομάτης, το πλατανόδασος και η Μονή Σπηλιώτισσας

Ένας ποταμός με γαλάζια νερά και περίεργο όνομα. Ετυμολογικά, ο παραπόταμος αυτός του Αώου δεν έχει καμία σχέση με το μάτι του βοδιού, αλλά με τη σλάβικη ρίζα της λέξης νερό. Θεωρείται από τα πιο καθαρά ποτάμια της Ευρώπης και τα νερά του είναι κρύα ακόμη και το καλοκαίρι. Από τη γέφυρα της Αρίστης θα μπείτε στο πλατανόδασος που φύεται στις όχθες του Βοϊδομάτη. Τα μεγάλα δέντρα δημιουργούν απίθανους σχηματισμούς με τους κορμούς και τα κλαδιά τους κι εσείς μπορείτε να τα θαυμάσετε ως έργα τέχνης όλες τις εποχές του χρόνου. Ειδικά το φθινόπωρο, όταν τα φύλλα αλλάζουν χρώματα θα απολαύσετε ένα αληθινό υπερθέαμα.

Την πινακίδα προς τη Μονή Σπηλιώτισσας θα τη δείτε κοντά στη γέφυρα της Αρίστης. Θα περπατήσετε για 10 λεπτά μέσα στο πλατανόδασος μέχρι να την αντικρύσετε μπροστά σας. Σύμφωνα με κείμενα του Ιωάννη Λαμπρίδη, η Μονή Σπηλιώτισσας Αρτσίστας (όπως λεγόταν μέχρι το 1928 η Αρίστη) ιδρύθηκε στα 1579 και ανακαινίστηκε στα 1673. Στα μέσα του 17ου αιώνα είχε τεράστια περιουσία. Όταν η περιοχή ερήμωσε λόγω επιδρομών από Τουρκαλβανούς, οι μοναχοί αγόρασαν τις περιουσίες των κατοίκων και έδωσαν δουλειά σε όσους ήθελαν να καλλιεργήσουν τα κτήματα.

Έτσι, ξαναζωντάνεψαν τα κατεστραμμένα χωριά Μεσοβούνι και Άγιος Μηνάς. Όμως στο τέλος του 18ου αιώνα η Μονή Σπηλιώτισσας οδηγήθηκε σε οικονομικό αδιέξοδο και έχασε τα κτήματά της. Η φωτιά στους ξενώνες και ένας σεισμός το 1897 συμπλήρωσαν την καταστροφή και οδήγησαν στη διάλυσή της. Στις μέρες μας είναι ανακαινισμένη και στο καθολικό υπάρχουν θαυμάσιες τοιχογραφίες.
Καθώς στέκεται κολλημένη στον ψηλό βράχο στην όχθη του Βοϊδομάτη η μονή προσφέρει ανεπανάληπτη θέα, γι’ αυτό αξίζει να ανέβετε το απότομο αλλά σύντομο μονοπάτι για να φτάσετε μέχρι το κωδωνοστάσι-παρατηρητήριο.

Η Δρακόλιμνη της Τύμφης, κατοικία του Αλπικού τρίτωνα

Η εντυπωσιακή αλπική λίμνη στην οροσειρά της Τύμφης είναι η κατάληξη μιας δημοφιλούς πεζοπορικής διαδρομής 4-5 ωρών που ξεκινάει από το Μικρό Πάπιγκο. Χρωστά την ύπαρξή της στους παγετώνες που υπήρχαν στην περιοχή μέχρι πριν από 10.000 χρόνια. Έχει σχήμα καρδιάς και καταλαμβάνει έκταση 8 στρεμμάτων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 2.050 μέτρα. Το ξέφωτο όπου απλώνεται περιστοιχίζεται από τις βουνοκορφές Πλόσκος (2.377 μέτρα) στα βορειοδυτικά, Αστράκα (2.436 μέτρα) στα βορειοανατολικά, και Γκαμήλα (2.497 μέτρα) στα δυτικά.

Η ονομασία της Δρακόλιμνης, όπως και της αντίστοιχης στο όρος Σμόλικας, προέρχεται από τοπικούς θρύλους. Παλαιότερα, πίστευαν ότι ο πυθμένας της έφτανε σε βάθος 200 μέτρα και ότι επικοινωνούσε με το υπόγειο υδάτινο δίκτυο της Τύμφης. Νεότερες έρευνες, ωστόσο, έδειξαν πως το βάθος της είναι 9-12 μέτρα. Τα νερά της Δρακόλιμνης είναι μονίμως παγωμένα και μέσα τους ζει ο Αλπικός τρίτωνας (triturus alpestris), ένα σπανιότατο είδος υδρόβιας σαύρας μήκους 8-12 εκ. με καστανόμαυρη ράχη.

Η Αρίστη

Παλιό κεφαλοχώρι του Δυτικού Ζαγορίου, η Αρίστη είναι κτισμένη σε υψόμετρο 650 μέτρα στο δρόμο για το Πάπιγκο και από κάποια σημεία της προσφέρει θέα στους επιβλητικούς Πύργους της Αστράκας. Είναι πολύ κοντά στον ποταμό Βοϊδομάτη με το πυκνό πλατανόδασός του και τη Μονή Σπηλιώτισσας.

Η Αρίστη γνώρισε μεγάλη ακμή στο παρελθόν, κάτι που μαρτυρούν τα επιβλητικά πέτρινα σπίτια της, τα καλντερίμια, οι πετρόκτιστες βρύσες και οι 30 καταμετρημένοι ευεργέτες της, οι οποίοι μαζί με τον τουρισμό έδωσαν το φιλί της ζωής στο χωριό που είχε ερημώσει μετά τον πόλεμο. Από τη δεκαετία του ’90 αρκετά σπίτια άρχισαν να αναστηλώνονται και πολλά από αυτά, μαζί με νεόκτιστα σε παραδοσιακό στυλ, λειτουργούν ως ξενώνες που έκαναν την Αρίστη γνωστό ταξιδιωτικό προορισμό.

Όπως σε όλα τα χωριά του Ζαγορίου, υπάρχει κεντρική πλατεία με αιωνόβιο πλάτανο. Μπορείτε να καθίσετε στα τραπεζάκια του Εν Αρίστη, του παραδοσιακού καφενείου του χωριού που μετρούσε αιώνες ζωής μέχρι να ανακαινιστεί σερβίροντας πλέον φαγητό, καφέ, μεζέδες με τσίπουρο κ.ά. Λειτουργούν κι άλλες ταβέρνες, καθώς και εστιατόρια μέσα στα ξενοδοχεία.

Αξίζει να επισκεφθείτε την εκκλησία της Κοιμήσης της Θεοτόκου που χρονολογείται στο 1718. Τα ωραία λιθόστρωτα ολόγυρα σας οδηγούν σε αξιοθαύμαστες γειτονιές, απλωμένες στις πλαγιές των βουνών Κουδουνάτα και Γκραμπάλα. Με μιάμιση ώρα πεζοπορίας δυτικά του χωριού θα βρείτε τη μικρή λίμνη της Αρτσίστας (όπως λεγόταν παλαιότερα η Αρίστη).

Το χωριό Βίκος

Αξίζει μια βόλτα μέχρι το μικρό χωριό γιατί βρίσκεται στην ακραία απόληξη της κορυφής Καστράκι (1.335 μέτρα) πάνω από τη δυτική είσοδο της χαράδρας του Βίκου, και προσφέρει εξαιρετική θέα προς το διάσημο φαράγγι. Κοντά στον Βίκο αναβλύζουν οι πηγές του ποταμού Βοϊδομάτη και σε αυτόν καταλήγει η πεζοπορική διαδρομή από το Μονοδένδρι διασχίζοντας μεγάλο κομμάτι του φαραγγιού του Βίκου (5-6 ώρες).

Στο Βίκο υπάρχει μια λιθόστρωτη πλατεία και ο ναός του Αγίου Τρύφωνα (1871). Το κτήριο του παλιού σχολείου, καθώς και όλα τα δημόσια κτήριά του, έγιναν χάρη σε δωρεές ξενιτεμένων Βικιωτών. Βρίσκεται βορειοδυτικά της Αρίστης, σε απόσταση 5 χλμ. Όπως και η χαράδρα, το όνομά του προκύπτει από την αλβανική ρίζα vik-gu που σημαίνει «περάστρα», δηλαδή σχοινογέφυρα με ξύλα.

 πηγή