Όπωs και 47 χρόνια πρίν.

Μόλιs δύο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, με τη χώρα να μετρά ακόμη τις πληγές και να προσπαθεί να ξανασταθεί στα πόδια της, η Ελλάδα αποφασίζει να συμμετάσχει στο μουσικό διαγωνισμό στη Χάγη, με την Μαρίζα Κώχ και το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου».

Η ιδέα για το κομμάτι, ήταν του Μάνου Χατζιδάκι( τότε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας), που θεώρησε ότι η Ελλάδα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τον διαγωνισμό για να διαμαρτυρηθεί σε διεθνές επίπεδο γι’ αυτή την εισβολή της Τουρκίας(το 1975, οπότε συμμετείχε για πρώτη φορά και η Τουρκία, μετά την εισβολή της στην Κύπρο, η Ελλάδα αρνήθηκε να λάβει μέρος) .

Κι ένα ανοιξιάτικο βράδυ, τηλεφώνησε στην Μαρίζα Κωχ, ξαφνικά ζητώντας να του φέρει το επόμενο πρωί στις 10 ένα τραγούδι – διαμαρτυρία για την Κύπρο, για να λάβουν μέρος στη Eurovision μ’ αυτό.

H Μαρίζα χάρηκε τόσο, που δεν έφερε καμιά αντίρρηση.

Καθώς το τραγούδι θα ήταν θρήνος για την Κύπρο, και είχε γνώσεις πάνω στα παραδοσιακά μας τραγούδια, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τους στίχους από ηπειρώτικο τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου».

Μ’ αυτή την ιδέα, τηλεφώνησε στο στιχουργό Μιχάλη Φωτιάδη που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, κι όλη νύχτα έγραφαν το τραγούδι διά τηλεφώνου.

Το επόμενο πρωινό-στιs 10-, η Μαρίζα(ένας πολύ όμορφος Άνθρωπος και με την ιδιαίτεροτητα των 4000 παιδιών που γεννηθηκαν από Γερμανούς στρατιώτες, την περίοδο της κατοχής-ο στρατιώτης Κωχ, ήταν φιλέλληνας και πιθανώς, εκτελεστηκε από τους ανώτερους του-), επισκέφτηκε το Μάνο Χατζιδάκι στο σπίτι του με μια πρόχειρη ηχογράφηση του τραγουδιού.

Αυτός ενθουσιαζεται και κατοχυρώνει τη συμμετοχή στο διαγωνισμό .

Ετοιμάζεται και το φιλμάκι προώθησης ,που έφτιαξε ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης, με πλάνα από το Μυστρά και τη Μαρίζα με πένθιμη περιβολή και ερμηνευτικό ύφος θρηνητικό, αλλά και αποφασισμένο και γενναίο.

Μόλις το βίντεο παίχτηκε στο εξωτερικό, άρχισαν να αντιδρούν για τους στίχους στην Τουρκία οι Γκρίζοι Λύκοι και ξεσηκώνουν στην Ευρώπη, τους Τούρκους μετανάστες που εργάζονταν εκεί.

Η Τουρκία αρνείται να συμμετέχει στη Eurovision, σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Οι αντιδράσεις των Τούρκων της Ευρώπης κορυφώνονται με μια διαδήλωση έξω από το χώρο διεξαγωγής του φεστιβάλ, όπου σύμφωνα με τον Τύπο συμμετείχαν 60.000 άνθρωποι!

Παράλληλα, η ασφάλεια του θεάτρου ενημέρωνε τα μέλη της ελληνικής αποστολής ότι λόγω της τεταμένης ατμόσφαιρας -ακόμα και για ύπαρξη ελεύθερου σκοπευτή μιλήσαν, που θα πυροβολούσε την ερμηνεύτρια, αν τραγουδούσε αυτούς τους στίχους στη σκηνή-, δεν μπορούσαν να εγγυηθούν την ασφάλειά της…

Οπότε, τη συμβούλεψαν να μην εμφανιστεί.

Στην επιμονή της να τραγουδήσει κανονικά, την υποχρέωσαν να υπογράψει ότι το κάνει με δική της ευθύνη.

Εκείνη υπέγραψε, και βγήκε.

Το φόρεμα της "Fata Morgana" ήταν έμπνευσης της Νίκης Γουλανδρή που συνοδευόταν από ένα αυθεντικό βυζαντινό κόσμημα, χρυσάφι μισό κιλό, το οποίο φυλασσόταν στη ξενοδοχειακή θυρίδα της Χάγης.

Οι οδηγίες του Μάνου Χατζιδάκι δεν αφορούσαν μόνο την ερμηνεία, αλλά και το όλο στήσιμο της πάνω στη σκηνή:

“Μόνο στο τέλος του τραγουδιού, στην τελευταία κορόνα, να απλώσεις τα χέρια για να φανεί το πένθος μας για την Κύπρο”.

Διότι, σύμφωνα με τον Χατζιδάκι και την Κωχ, αυτό δεν ήταν ένα ένδυμα επίδειξης απλής, αλλά πένθους και θρήνου.

Στο πλευρό της είχε δυο ανθρώπους που εκπροσωπούσαν σχεδόν κάθε τάση στην ελληνική μουσική σκηνή:

Από τη μια, ως διευθυντής ορχήστρας συμμετείχε ο χαμογελαστός, ψύχραιμος και κομψός Μάικ Ροζάκης.

Γεννημένος έξω από την κυρίως Ελλάδα, στη «διεθνή» Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, είχε ξεκινήσει τη μουσική του πορεία στην Ελβετία, σε ηλικία 17 χρονών, στο συγκρότημα Potflair,βιρτουόζος πιανίστας, συνθέτης, μαέστρος και καθηγητής, και τραγουδιστής και μπασίστας των ροκ συγκροτημάτων Charms, Juniors και Playboys, στην Ελλάδα.

Από την άλλη έπαιζε ο παραδοσιακός λαουτάρης Δημήτρης Ζουμπούλης, με εμφάνιση που δεν έδειχνε την παραμικρή πρόθεση εναρμόνισης με το μοντέρνο ύφος του φεστιβάλ.

Ένα βαθύτατα πολιτικό τραγούδι, για μια Ευρώπη που ήταν απούσα και για μια Τουρκία, που παρόλη την καταδικαστέα πράξη της, παρέμενε ατιμώρητη.

Η τουρκική κρατική τηλεόραση διέκοψε τη μετάδοση του διαγωνισμού την ώρα της ελληνικής συμμετοχής, βάζοντας στη θέση της, ένα εθνικό τουρκικό τραγούδι με τίτλο «Memleketim» (μητέρα-πατρίδα), το οποίο αποτέλεσε ένα από τα σύμβολα της Τουρκίας, κατά την περίοδο της εισβολής.

Η EBU, τιμώρησε την στάση της Τουρκίας τότε, απαγορεύοντας της τη συμμετοχή έως το 1978, όπου και επέστρεψε, ενώ παράλληλα έθεσε όρο να μην επιτρέπονται πολιτικά τραγούδια στο διαγωνισμό.

 

 

 

Και έτσι ,στιs 3 Απριλίου 1976, η Μαρίζα Κωχ απτόητη ,αγνοώντας τις απειλές βρέθηκε στην σκηνή τραγουδώντας ένα μοιρολόι που εξιστορούσε τις θηριωδίες των Τούρκων απέναντι στον κυπριακό λαό. -

"Παναγιά μου, Παναγιά μου

Κάμπος γεμάτος πορτοκάλια, όι-όι μάνα μ'

Που πέρα ως πέρα απλώνετ' η ελιά

Γύρω χρυσίζουν τ' ακρογιάλια, όι-όι μάνα μ'

Και σε θαμπώνει, θαμπώνει η αντηλιά

Στον τόπο αυτό όταν θα πάτε, όι-όι μάνα μ'

Σκηνές αν δείτε, αν δείτε στη σειρα

Δε θα 'ναι καμπινγκ για τουρίστες, όι-όι μάνα μ'

Θα 'ναι μονάχα, μονάχα προσφυγιά

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου

Κι αν δείτε ερείπια γκρεμισμένα, όι-όι μάνα μ'

Δεν θα 'ναι απ' άλλες, απ' άλλες εποχές

Από ναπάλμ θα 'ναι καμένα, όι-όι μάνα μ'

Θα 'ναι τα μύρια χαλάσματα του χτες

Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη, όι-όι μάνα μ'

Δεν θα 'ναι κάμπος, 'ναι κάμπος καρπερός

Σταυροί θα είναι φυτεμένοι, όι-όι μάνα μ'

Που τους σαπίζει, σαπίζει ο καιρός

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου. "

Η Ελλάδα πήρε την 13η θέση το διαγωνισμό, συγκεντρώνοντας μόλις 20 βαθμούς, οι οκτώ εκ των οποίων ήταν από τη Γαλλία.

Επίσης, έλαβε πέντε από την Ιταλία, τέσσερις από την Ισλανδία, δύο από το Βέλγιο κι έναν από την Πορτογαλία.

Η θέση, ήταν το τελευταίο που απασχολούσε τους συμμετέχοντες στην ελληνική αποστολή.

Κατά την επιστροφή τους στην πατρίδα και απέναντι στην ''μεταπρατική'' γκρίνια ο Μάνος Χατζιδάκις με επιστολή που απέστειλε στον Τύπο ξεκαθάριζε:

“Διάβασα πολλές επικρίσεις εναντίον της Ραδιοφωνίας, για το ότι δεν εναρμονίστηκε με το επίπεδο της Eurovision και για το ότι δεν έγινε “δημοκρατικότερα” η επιλογή, ώστε “να πετύχουμε”.

Πουθενά δε διάβασα τη μόνη, τη μία και τη σωστή άποψη.

Ότι δε διαθέτουμε ηλίθιο τραγούδι και είμαστε μια χώρα που έχει τεράστια και αξιόλογη μουσική παράδοση.

Λάβαμε μέρος, διότι έπρεπε να δηλώσουμε παρουσία.

Διαλέξαμε ένα τραγούδι που μας ταιριάζει και δε μας έκαμε εκ των υστέρων να ντραπούμε.

Αν πετυχαίναμε, ίσως να ντρεπόμουν, μια κι εγώ προσωπικά σαν υπεύθυνος, πρώτη φορά συνειδητοποίησα το επίπεδο του θορυβώδους αυτού διαγωνισμού“....

Αυτά, 47 χρόνια πριν...

Σήμερα, ''What They Say ''...

Καληνύχτα και καλή τύχη... Ελλάδα."

 ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΜΠΟΓΛΟΥ