Η συνέχεια απο εδω
Τοῦ Γεωργίου Καραλῆ
ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ
Ὁ Περγάμου εἰκάζει ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας εἶχε τὴν ἴδια μὲ αὐτὸν τοποθέτηση, ἐσκέπτετο μὲ τὸν ἴδιο μεταπατερικό, οἰκουμενιστικὸ τρόπο -ποὺ τόσα ὀφείλει στὸν ὑπαρξισμὸ τοῦ Heidegger-. Συμπεραίνει λοιπὸν ὅτι ἐπειδὴ καὶ ὁ Ἅ. Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας πίστευε ὅτι ἡ φύση εἶναι ἀναγκαστική, τότε τὸ ἄτομο θὰ ἔπρεπε νὰ ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἀναγκαιότητα μὲ σκοπὸ νὰ γίνει πρόσωπον, νὰ βρεθεῖ δηλαδὴ σὲ πλέγμα σχέσεων ποὺ θὰ βεβαιώνει σὲ κάθε ἱστορικὴ στιγμὴ τὸ γεγονὸς τῆς κοινωνίας, ὑπὸ τοῦ ἐπισκόπου, ἀνεξαρτήτως βεβαίως ὀρθοδοξίας καὶ ὀρθοπραξίας. Αὐτὸς λοιπὸν ἦταν ὁ λόγος, πάντα κατὰ τὸν Σεβασμιώτατον Περγάμου, ποὺ “ὁ Ἰγνάτιος ἀνέπτυξε μὲ ἔμφαση τὴν θεωρία ὅτι ἡ σωτηρία καὶ ἡ πνευματικὴ ἢ αἰώνια ζωὴ πραγματοποιοῦνται καὶ βιώνονται μέσῳ τῆς πιστῆς κοινωνίας μὲ τὸ εὐχαριστιακὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Τὸ σῶμα αὐτὸ μορφοῦται μέσα στὴν κοινότητα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία συγκεντρώνει ὅλους τοὺς πιστοὺς ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ προεστῶτος, τῆς εὐχαριστιακῆς σύναξης, τοῦ ἐπισκόπου, ποὺ τὸν περιστοιχίζει ὁ σύλλογος τῶν πρεσβυτέρων καὶ τὸν βοηθοῦν οἱ διάκονοι. Ὁ Ἰγνάτιος διατεινόταν ὅτι κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχυρισθεῖ ὅτι ἔχει μία σχέση μὲ τὸν Θεό, τὸν χορηγὸ τῆς αἰωνίας ζωῆς, ἐκτὸς ἂν ὑπάρχει διαρκὴς συμμετοχὴ σ’ αὐτὴν τὴν εὐχαριστιακὴ κοινότητα καὶ ἑπομένως, ἂν ὑπάρχει ὑπακοὴ στὴν κεφαλή της, δηλαδὴ στὸν ἐπίσκοπο. Σὲ πρώτη ματιὰ οἱ ἀπόψεις αὐτὲς τοῦ Ἰγνατίου φαίνονται νὰ εἰσάγουν στὴν πραγματικότητα κάποιο εἶδος σακραμενταλισμοῦ… ὁ Ἰγνάτιος δὲν ἔβλεπε τὴν Εὐχαριστία ὡς ἕνα ἀντικείμενο ποὺ περιέχει στὴν φύση του ὑπερφυσικὲς δυνάμεις ἀθανασίας. Γι’ αὐτὸν ἡ Εὐχαριστία εἶναι κυρίως ἕνα γεγονὸς κοινωνίας, μία σύναξη… Τὸ νόημα λοιπὸν τῆς ἔκφρασης φάρμακον ἀθανασίας στὸ πλαίσιο τῆς θεολογίας τοῦ Ἰγνατίου εἶναι ὅτι ἡ αἰώνια ζωὴ δὲν πηγάζει ἀπὸ τὸ ἀντικείμενο τῆς Εὐχαριστίας, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν συμμετοχὴ στὸ γεγονὸς τῆς κοινωνίας, τῆς σύναξης τῆς κοινότητας. Ὑπὸ τὸ πνεῦμα αὐτὸ πρέπει νὰ καταλάβουμε καὶ τὴν ἔμφαση ποὺ δίνει ὁ Ἰγνάτιος στὸν ἐπίσκοπο, ὡς οὐσιώδη προϋπόθεση γιὰ τὴ συμμετοχὴ κάποιου στὴν αἰώνια ζωή. Ὅποιος δείχνει ἀνυπακοὴ στὸν ἐπίσκοπο, δείχνει ἀνυπακοὴ στὸν Θεὸ ἢ στὸν ἴδιο τὸν Χριστό, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἀληθινὸς ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας, γιατί ὁ ἐπίσκοπος κάθεται στὴ θέση τοῦ Θεοῦ ἢ εἶναι ὁ τύπος τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνοι ποὺ περιφρονοῦν τὴν εὐχαριστιακὴ κοινότητα καὶ τὴν κεφαλή της, τὸν ἐπίσκοπο, εἶναι ἀλαζόνες καὶ ἀποκόπτονται αὐτόματα ἀπὸ τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν αἰώνια ζωή. Ἡ ἰδιαίτερη σπουδαιότητα τοῦ ἐπισκόπου ἔγκειται στὸ γεγονὸς ὅτι αὐτὸς εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας, καὶ ὄχι σ’ ἕνα ἀξίωμα ποὺ κατέχει ὡς μεμονωμένο ἄτομο. Ὅπως καὶ ἡ ἴδια Εὐχαριστία τὸ ἀξίωμα τοῦ ἐπισκόπου εἶναι ἕνα σχεσιακὸ λειτούργημα· καὶ τὰ δύο εἶναι κρίσιμης σημασίας γιὰ τὴν παρουσία τῆς ἐσχατολογικῆς κοινότητας ἐδῶ καὶ τώρα στὴν ἱστορία.”[45]
Στὴν πραγματικότητα ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας δὲν εἶχε ποτὲ ἀκούσει οὔτε γιὰ ἀναγκαιότητα φύσεως, οὔτε γιὰ σχέσεις προσώπων, οὔτε γιὰ γεγονότα κοινωνίας, οὔτε βέβαια φανταζόταν τὸν κάθε ἐπίσκοπο ἐξ αἰτίας τῆς χειροτονίας εἰς τόπον καὶ τύπον Χριστοῦ, χωρὶς νὰ εἶναι θεοφόρος ἢ χριστοφόρος. “Καί πρέπον ἐστὶ μὴ μόνον καλεῖσθαι Χριστιανούς, ἀλλὰ καὶ εἶναι. Οὐ γὰρ τὸ λέγεσθαι, ἀλλὰ τὸ εἶναι μακάριον ποιεῖ. Εἴ τινες ἐπίσκοποι μὲν λέγουσι, χωρὶς δὲ αὐτοῦ πάντα ποιοῦσι· τοῖς τοιούτοις ἐρεῖ καὶ αὐτὸς ὃς καὶ ἀληθινὸς καὶ πρῶτος ἐπίσκοπος, καὶ μόνος φύσει ἀρχιερεύς. Τί μὲ καλεῖτε Κύριε, Κύριε, καὶ οὐ ποιεῖτε ἃ λέγω; Οἱ γὰρ τοιοῦτοι οὐκ εὐσυνείδητοι, ἀλλ’ εἴρωνές τινες καὶ μόρφωνες εἶναί μοι φαίνονται. Ἐπεὶ οὖν τέλος τὰ πράγματα ἔχει, καὶ πρόκειται ζωὴ ἡ ἐκ φυλακῆς, καὶ θάνατος ὁ ἐκ παρακοῆς, καὶ ἕκαστος τῶν ᾑρημένων εἰς τὸν τόπον τοῦ εὑρεθέντος μέλλει χωρεῖν, φύγωμεν τὸν θάνατον, καὶ ἐκλεξώμεθα τὴν ζωήν· δύο γὰρ λέγω χαρακτῆρας ἐν ἀνθρώποις εὑρίσκεσθαι·καὶ τὸν μὲν νομίσματος, τὸν δὲ παραχαράγματος. Ὁ Θεοσεβὴς ἄνθρωπος νόμισμά ἐστι ὑπὸ Θεοῦ χαραχθέν· ὁ ἀσεβὴς ψευδώνυμον νόμισμα κίβδηλον, νόθον, παραχάραγμα, οὐχ ὑπὸ Θεοῦ, ἀλλ’ ὑπὸ διαβόλου ἐνεργηθέν· οὐ δύο φύσεις ἀνθρώπων λέγω, ἀλλὰ τὸν ἕνα ἄνθρωπον, ποτὲ μὲν Θεοῦ, ποτὲ δὲ διαβόλου γίνεσθαι. Ἐὰν εὐσεβῆ τις ἄνθρωπος Θεοῦ ἐστι· ἐὰν δὲ ἀσεβῆ τίς, ἄνθρωπος τοῦ διαβόλου, οὐκ ἀπὸ τῆς φύσεως, ἀλλὰ ὑπὸ τῆς ἑαυτοῦ γνώμης γινόμενος”[46]. Πράγματι δὲν θὰ μποροῦσε ποτὲ νὰ πιστέψει στ’ αὐτιά του ὁ Ἅγ. Ἰγνάτιος, ἂν ἄκουγε τὸν Ζ. νὰ ἰσχυρίζεται ὅτι κατὰ τὴν εὐχαριστιακὴ ἐκκλησιολογία ἐκεῖνο ποὺ μετράει εἶναι μόνο τὸ γεγονὸς τῆς κοινωνίας, ἄνευ ὀρθοδοξίας καὶ ὀρθοπραξίας. “Μὴ πλανᾶσθε, ἀδελφοί μου, οἱ οἰκοφθόροι βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν. Εἰ δὲ οἱ τοὺς ἀνθρωπίνους οἴκους διαφθείροντες θανάτῳ καταδικάζονται, πόσῳ μᾶλλον ἡ τὴν Χριστοῦ Ἐκκλησίαν νοθεύειν ἐπιχειροῦντες αἰωνίαν τίσουσιν δίκην, ὑπὲρ ἧς σταυρὸν καὶ θάνατον ὑπέμεινεν ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ὁ τοῦ Θεοῦ μονογενὴς Υἱός; οὗ τὴν διδασκαλίαν ὁ ἀθετήσας, λιπανθεὶς καὶ παχυνθεὶς εἰς γέενναν χωρήσει. Ὁμοίως δὲ καὶ πᾶς ἄνθρωπος ὁ τὸ διακρίνειν παρὰ Θεοῦ εἰληφώς. Κολασθήσεται, ἀπείρῳ ποιμένι ἐξακολουθήσας καὶ ψευδῆ δόξαν ὡς ἀληθῆ δεξάμενος. Τὶς κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος;ἢ Χριστοῦ πρὸς Βελίαρ; ἢ μερὶς πιστοῦ πρὸς ἄπιστον; ἢ ναῷ Θεοῦ μετὰ εἰδώλων; Φημὶ δὲ κἀγώ· Τὶς κοινωνία ἀληθείας πρὸς ψεῦδος; ἢ δικαιοσύνης πρὸς ἀδικίαν; ἢ δόξης πρὸς ψευδοδοξίαν;”[47]Ὁ Ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας Ἰγνάτιος ἀπαιτοῦσε ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς ὀρθοδοξία καὶ ὀρθοπραξία καὶ πρωτίστως ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο, ὁ ὁποῖος θὰ ἔπρεπε νὰ προηγεῖται τῶν ἄλλων ὡς πρὸς τὰ πνευματικὰ χαρίσματα, ἂν θέλει νὰ λέγεται ἐπίσκοπος καὶ ὄχι ψευδοπροφήτης. Ὁ ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος ἦταν γιὰ τὸν Ἰγνάτιον ἐγγύηση τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωή, ὁ ὁποῖος προφύλαγε τοὺς πιστοὺς ἀπὸ τοὺς αἱρετικοὺς ποὺ σὰν λύκοι ἤθελαν νὰ κατασπαράξουν τὸ ποίμνιο: “Καὶ ὑμῖν δὲ πρέπει μὴ καταφρονεῖν τῆς ἡλικίας τοῦ ἐπισκόπου· ἀλλὰ κατὰ γνώμη Θεοῦ Πατρός, πᾶσαν ἐντροπὴν αὐτῷ ἀπονέμειν, καθὼς ἔγνων καὶ τοὺς ἁγίους πρεσβυτέρους, οὐ πρὸς φαινομένην ἀφορώντας νεότητα, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἐν Θεῷ φρόνησιν· ἐπείπερ οὐχ οἱ πολυχρόνιοί εἰσι σοφοί, οὐδὲ οἱ γέροντες ἐπίστανται σύνεσιν· ἀλλὰ πνεῦμά ἐστιν ἐν βροτοῖς. Δανιὴλ μὲν γὰρ ὁ σοφός, δωδεκαετὴς γέγονε κάτοχος τῷ θείῳ Πνεύματι, καὶ τοὺς μάτην τὴν πολιὰν φέροντας πρεσβύτας, συκοφάντας καὶ ἐπιθυμητὰς ἀλλοτρίου κάλλους ἀπήλεγξε· Σαμουὴλ δὲ παιδάριον ὂν μικρόν, τὸν ἐννενηκονταετῆ Ἠλεὶ διελέγχει, τοῦ Θεοῦ προτετιμηκότα τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας· ὡσαύτως καὶ Ἰερεμίας ἀκούει πρὸς τοῦ Θεοῦ. Μὴ λέγε ὅτι νεώτερός εἰμι. Σολομῶν δέ, καὶ Ἰωσίας· ὁ μὲν δωδεκαετὴς βασιλεύσας, τὴν φοβερὰν ἐκείνην καὶ δυσερμήνευτον ἐπὶ ταῖς γυναιξὶ κρίσιν ἕνεκα τῶν παίδων ἐποιήσατο· ὁ δὲ ὀκταετὴς ἄρξας τοὺς βωμοὺς καὶ τὰ τεμένη κατέρριπτε καὶ τὰ ἄλση κατεπίμπρα· δαίμονι γὰρ ἦν, ἀλλ’ οὐ Θεῷ ἀνακείμενα· καὶ τοὺς ψευδιερεῖς κατέσφαττεν ὡς ἂν φθορέας καὶ ἀπατεῶνας ἀνθρώπων, ἀλλ’ οὐ θειότητος λατρευτάς· τοιγαροῦν οὐ τὸ νέον εὐκαταφρόνητον, ὅτ’ ἂν Θεῷ ἀνακείμενον ἦ· ἀλλ’ ὁ τὴν γνώμην μοχθηρὸς κἄν πεπαλαιωμένος ἢ ἡμερῶν κακῶν. Νέος ἦν ὁ χριστοφόρος Τιμόθεος· ἀλλὰ ἀκούσατε οἷα γράφει αὐτῷ ὁ διδάσκαλος· Μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω, ἀλλὰ τύπος γένου τῶν πιστῶν, ἐν λόγῳ ἐν ἀναστροφῇ. Πρέπει οὖν ἐστι καὶ ὑμᾶς ὑπακούειν τῷ ἐπισκόπῳ ὑμῶν, καὶ κατὰ μηδὲν αὐτῷ ἀντιλέγειν· οὐ γὰρ τουτονὶ τὸν βλεπόμενον πλανᾶ τις, ἀλλὰ τὸν ἀόρατον παραλογισθῆναι. Τὸ δὲ τοιοῦτο οὐ πρὸς ἄνθρωπον, ἀλλὰ πρὸς Θεὸν ἔχει τὴν ἀναφοράν. Τῷ γὰρ Σαμουὴλ λέγει ὁ Θεός· οὐ σὲ παρελογίσαντο, ἀλλ’ ἐμέ. Καὶ Μωσής φησιν· οὐ γὰρ καθ’ ἡμῶν ὁ γογγυσμός, ἀλλὰ κατὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ. Οὐδεὶς ἔμεινεν ἀτιμώρητος, ἐπαρθεὶς κατὰ τῶν κρειττόνων… Χρὴ οὖν καὶ ὑμᾶς αἰδεῖσθαι τοὺς κρείττονας”[48].
Εἶναι λογικὸν λοιπόν, ὅπως ἰσχυρίζεται ὁ Ἰγνάτιος στὸ κείμενο ποὺ παραθέσαμε, ὅτι, σ’ ἕνα ἐπίσκοπο ποὺ ἔχει τὴν ὀρθόδοξον πίστιν καθὼς καὶ πράττει τὰ τοῦ Χριστοῦ, σ’ ἕνα ἐπίσκοπον ὁ ὁποῖος δὲν ζεῖ κατὰ τὸ γνωμικό του θέλημα, ἀλλὰ ζεῖ ἐν αὐτῷ ὁ Κύριος, ἀνεξαρτήτως ἡλικίας, ὑπερέχοντας τῶν πιστῶν (κρείττων) καὶ ὁδηγώντας αὐτούς, θὰ πρέπει πάντες οἱ χριστιανοὶ νὰ ὑπακούουν χωρὶς καμμία ἀμφιβολία, γιὰ νὰ γίνουν σὰν καὶ αὐτὸν “θεοφόροι, πνευματοφόροι, ναοφόροι, ἁγιοφόροι κατὰ πάντα κεκοσμημένοι ἐν ταῖς ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον, λαὸς εἰς περιποίησιν, δι’ οὗς ἀγαλλιώμενος ἠξιώθην, δι’ ὧν γράφω προσομιλῆσαι τοῖς ἁγίοις τοῖς οὖσιν ἐν Ἐφέσῳ, τοῖς πιστοῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Χαίρω οὖν ἐφ’ ἡμῖν, ὅτι μὴ τῇ ματαιότητι προσέχετε οὐδὲν κατὰ σάρκα ἀγαπᾶτε, ἀλλὰ κατὰ Θεόν”[49]. Ποτὲ ὁ Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας καὶ ποτὲ κανεὶς Πατὴρ τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας δὲν ζητοῦσαν ἀπὸ τὸ ὀρθόδοξο ποίμνιο νὰ ὑπακούσει σὲ αἱρετικὸ ἐπίσκοπον. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ δὲν κατάλαβε ὁ ἐκλιπὼν Μητροπολίτης εἶναι ὅτι οἱ αἱρετικοὶ ἐπίσκοποι δὲν ἐξαλείφθησαν, ὑπάρχουν ἀκόμη τὴν σήμερον καὶ ὅτι δὲν μπορεῖ κάποιος νὰ θεωρεῖται ὀρθόδοξος ἐπίσκοπος καὶ νὰ ἀσπάζεται μὲ εὐλάβεια τὴν δεξιὰν τοῦ πάπα, ἵνα λάβη ἐξ αὐτοῦ τὴν σωτηρίαν, ἐπειδὴ τὸν θεωρεῖ ἐπίσκοπον καὶ μάλιστα παγκόσμιον πρῶτον, μὴ δυνάμενον νὰ πέσει εἰς αἵρεσιν, καθάπερ καὶ ὁ καθ’ ἡμᾶς Πρῶτος, κατὰ τὴν ζηζιούλιον θεωρίαν, ὁ Πατριάρχης τῆς Νέας Ρώμης: “Μὴ πλανᾶσθε ταῖς ἑτεροδοξίαις, μηδὲ μύθοις ἐνέχετε, καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις καὶ Ἰουδαϊκοῖς τύφοις. Τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε καινὰ τὰ πάντα. Εἰ γὰρ μέχρι νῦν κατὰ νόμον Ἰουδαϊκὸν καὶ περιτομὴν σαρκὸς ζῶμεν, ἀρνούμεθα τὴν χάριν εἰληφέναι. Οἱ γὰρ θειότατοι προφῆται κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν ἔζησαν διὰ τοῦτο καὶ ἐδιώχθησαν, ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τῆς χάριτος εἰς τὸ πληροφορηθῆναι τοὺς ἀπειθοῦντας ὅτι εἷς Θεὸς ἐστι ὁ παντοκράτωρ, ὁ φανερώσας ἑαυτὸν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ, ὅς ἐστι αὐτοῦ Λόγος, οὐ ρητός, ἀλλ’ οὐσιώδης· οὐ γάρ ἐστι λαλιᾶς ἐνάρθρου φώνημα, ἀλλ’ ἐνεργείας θεϊκῆς οὐσίας γεννητὴ ὃς πάντα κατευαρέστησε τῷ πέμψαντι αὐτόν”[50], καὶ συνεχίζει: “Ἐάν τις Θεὸν νόμου καὶ προφητῶν κηρύττῃ ἕνα, Χριστὸν δὲ ἀρνῇται Υἱὸν εἶναι Θεοῦ, ψεύτης ἐστίν, ὡς καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ὁ διάβολος, καὶ ἐστὶν ὁ τοιοῦτος τῆς κάτω περιτομῆς ψευτοϊουδαῖος. Ἐὰν τὶς ὁμολογῆ Χριστὸν Ἰησοῦν Κύριον, ἀρνῆται δὲ τὸν Θεὸν τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν οὐκ εἶναι λέγων τὸν οὐρανοῦ καὶ γῆς ποιητήν, Πατέρα τοῦ Χριστοῦ· ὁ τοιοῦτος ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐχ ἔστηκεν, ὡς καὶ ὁ Πατὴρ αὐτοῦ ὁ διάβολος, καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτος Σίμωνος τοῦ Μάγου, ἀλλ’ οὐ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μαθητής. Ἐάν τις λέγῃ μὲν ἕνα Θεόν, ὁμολογῇ δὲ καὶ Χριστὸν Ἰησοῦν ψιλὸν δὲ ἄνθρωπον εἶναι νομίζῃ τὸν Κύριον, οὐχὶ Θεὸν μονογενῆ, καὶ σοφίαν, καὶ Λόγον Θεοῦ, ἀλλ’ ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος αὐτὸν μόνον εἶναι νομίζῃ· ὁ τοιοῦτος ὄφις ἐστίν, ἀπάτην καὶ πλάνην κηρύττων ἐπ’ ἀπωλείᾳ ἀνθρώπων· καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτος πένης τὴν διάνοιαν, ὡς ἐπικαλεῖται Ἐβίων. Ἐάν τις ταῦτα ὁμολογῇ, φθορὰν δὲ καὶ μολυσμὸν καλῇ τὴν νόμιμον μίξιν, καὶ τὴν τῶν παίδων γέννεσιν, ἢ τινὰ τῶν βρωμάτων βδελυκτά· ὁ τοιοῦτος ἔνοικον ἔχει τὸν δράκοντα τὸν ἀποστάτην. Ἐάν τις Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα ὁμολογῇ, καὶ τὴν κτίσιν ἐπαινῇ, δόκησιν δὲ λέγῃ τὴν ἐνσωμάτωσιν, καὶ τὸ πάθος ἐπαισχύνεται· ὁ τοιοῦτος ἤρνηται τὴν πίστιν οὐχ ἧττον τῶν χριστοφόνων Ἰουδαίων. Ἐάν τις ταῦτα μὲν ὁμολογῇ, καὶ ὅτι Θεὸς Λόγος ἐν ἀνθρωπίνῳ σώματι κατῴκει, ὤν ἐν αὐτῷ ὁ Λόγος, ὥσπερ καὶ ψυχὴ ἐν σώματι, διὰ τὸ ἔνοικον εἶναι Θεόν, ἀλλ’ οὐχὶ ἀνθρωπείαν ψυχήν· λέγῃ δὲ τὰς παρανόμους μίξεις ἀγαθόν τι εἶναι, καὶ τέλος εὐδαιμονίας ἡδονὴν τίθηται· οἷος ὁ ψευδώνυμος Νικολαΐτης· οὗτος οὔτε φιλόθεος, οὔτε φιλόχριστος εἶναι δύναται ἀλλὰ φθορεὺς τῆς οἰκείας σαρκός, καὶ διὰ τοῦτο τοῦ ἁγίου Πνεύματος κενός, καὶ τοῦ Χριστοῦ ἀλλότριος. Οἱ τοιοῦτοι πάντες, στῆλαί εἰσι καὶ τάφοι νεκρῶν· ἐφ’ οἷς γέγραπται μόνον ὀνόματα νεκρῶν ἀνθρώπων. Φεύγετε οὖν τὰς κακοτεχνίας, καὶ ἐνέδρας τοῦ Πνεύματος τοῦ νῦν ἐνεργοῦντος ἐν τοῖς υἱοῖς τοῦ αἰῶνος τούτου, μήποτε οἱ θλιβέντες ἐξασθενήσητε ἐν τῇ ἀγάπῃ· ἀλλὰ πάντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ γίγνεσθε ἐν ἀμερίστῳ καρδίᾳ καὶ ψυχῇ θελούσῃ, σύμψυχοι, τὸ ἓν φρονοῦντες, [51] πάντοτε τὰ αὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν δοξάζοντες, ἔν τε ἀνέσει, καὶ κινδύνοις, καὶ ἐν λύπαις, καὶ ἐν χαρμοναῖς».[52]
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ὁ ἐκλιπὼν Σεβασμιώτατος Περγάμου στὴν προσπάθειά του νὰ ἀναδείξει ὡς κατ’ ἐξοχὴν ὀρθόδοξον, τὴν εὐχαριστιακὴ ἐκκλησιολογία τοῦ πρωτείου, ἀπορρίπτει ὡς αἱρετικὴ τὴν ἀσκητικὴ ἐκκλησολογία καὶ ἰσχυρίζεται ὅτι δὲν θὰ μπορέσει ποτὲ νὰ ὑπάρξει σωτηρία ἄνευ τῆς σωτηριώδους χειρὸς τοῦ Πρώτου.[53] Κατὰ συνέπεια σύμφωνα μὲ τὸν Ζηζιούλα ὅποιος δὲν κοινωνεῖ μὲ τὸν Πρῶτον τίθησιν ἑαυτὸν ἐκτὸς Ἐκκλησίας: ὁ ἐπίσκοπος ὡς Πρῶτος, ὁ Πρῶτος τῶν αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, ὁ Καθολικὸς Πρῶτος, ἀνεξαρτήτως ὀρθοδοξίας καὶ ὀρθοπραξίας, ἀποτελεῖ τὴν πλέον οὐσιώδη προϋπόθεση γιὰ τὴν συμμετοχὴ κάποιου στὴν αἰώνια ζωή, γιατί ἄνευ αὐτῆς δὲν μπορεῖ νὰ πραγματοποιηθεῖ τὸ γεγονὸς τῆς κοινωνίας, ἡ εὐχαριστιακὴ σύναξη[54]: «Ὅποιος δείχνει ἀνυπακοὴ στὸν ἐπίσκοπο, δείχνει ἀνυπακοὴ στὸν Θεὸ ἢ στὸν ἴδιο τὸν Χριστό, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἀληθινὸς ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας, γιατί ὁ ἐπίσκοπος κάθεται στὴ θέση τοῦ Θεοῦ ἢ εἶναι ὁ τύπος τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνοι ποὺ περιφρονοῦν τὴν εὐχαριστιακὴ κοινότητα καὶ τὴν κεφαλή της, τὸν ἐπίσκοπο, εἶναι ἀλαζόνες καὶ ἀποκόπτονται αὐτόματα ἀπὸ τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν αἰώνια ζωή. Ἡ ἰδιαίτερη σπουδαιότητα τοῦ ἐπισκόπου ἔγκειται στὸ γεγονὸς ὅτι αὐτὸς εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας, καὶ ὄχι σ’ ἕνα ἀξίωμα ποὺ κατέχει ὡς μεμονωμένο ἄτομο».[55] Αὐτὸ ὅμως, ὅπως εἴδαμε, ἔρχεται σὲ πλήρη ἀντίθεση μὲ τοὺς Πατέρες καὶ τὸν Ἰγνάτιον Ἀντιοχείας, οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν μόνον τὸν ὀρθόδοξο ἐπίσκοπο ὡς ἀληθῆ ἐπίσκοπον καὶ ὄχι τὸν κάθε ἐπίσκοπον ἐξαιτίας τῆς χειροτονίας του[56]. Ὁ ἐπίσκοπος ὡς πρόσωπον, ἀνεξαρτήτως πίστεως, καὶ πλήρως ἀπελευθερωμένος ἐκ τῆς ἀναγκαιότητος τῆς φύσεώς του, δὲν θὰ μπορέσει ποτὲ νὰ πραγματοποιήσει τὸ γεγονὸς τῆς κοινωνίας-ὅπως ἰσχυρίζεται ὁ Ζ., γιατί ἡ κοινωνία εἰς τὴν ὁποίαν ἀνεφέροντο οἱ Πατέρες καὶ ὁ Ἰγνάτιος δὲν εἶναι κοινωνία προσώπων, ἀλλὰ κατὰ χάριν κοινωνίαν μετὰ τῶν φυσικῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ.
Κατὰ συνέπεια, ἡ Ἐκκλησία εἶναι κοινωνία θεώσεως, ἀλλὰ καὶ τὸ θεραπευτήριον, ὅπου διὰ τῆς ὑπακοῆς εἰς τοὺς χαρισματικοὺς ἐπισκόπους θεραπεύει καὶ ὁδηγεῖ τὸν κάθε πιστὸ μὲ ἀσφάλεια εἰς τὸν Χριστόν, τὸν μόνον ἱκανὸ νὰ σώσει τὸν ἄνθρωπον. Τὴν κατὰ χάριν κοινωνίαν μετὰ τῶν φυσικῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ, ὁ Ζ. τὴν ἀπορρίπτει ὡς αἱρετικὴ -ἀπορρίπτοντας ὅλους τοὺς Πατέρες καὶ Οἰκουμενικὲς συνόδους- γιατί ἡ φύση κατ’ αὐτὸν δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ μία ἀναγκαιότητα ποὺ τὸ ἄτομο θὰ πρέπει νὰ ξεπεράσει, γιὰ νὰ γίνει πρόσωπον καὶ νὰ βρεθεῖ σὲ ἕνα ἀδιάκοπο πλέγμα σχέσεων. Ὡς συνέπεια αὐτοῦ τοῦ τρόπου σκέψεως ἡ φύση καταργεῖται καὶ τὰ πρόσωπα -κτιστὰ καὶ ἄκτιστα- διαθέτουν τὸ καθένα ἀπὸ μία δική τους θέληση, ἐλευθερία καὶ ἐνέργεια καὶ μποροῦν ἀπ’ εὐθείας νὰ κοινωνοῦν ἄνευ τῶν φυσικῶν ἐνεργειῶν. Ἐδῶ βλέπουμε πιὰ ξεκάθαρα ὅτι ἂν υἱοθετηθεῖ ἡ “Ζηζιούλιος” θεώρησις τότε καταργεῖται ἕνα δόγμα σημαντικὸ γιὰ τοὺς Πατέρες ποὺ βάσει αὐτοῦ τοῦ δόγματος πολέμησαν ὅλες τὶς αἱρέσεις.
Οἱ Πατέρες ἰσχυρίζοντο ὅτι στὴν Παναγία Τριάδα ὑπάρχουν τὰ φυσικὰ καὶ τὰ ὑποστατικά, ἢ μὲ ἄλλα λόγια τὰ κοινὰ καὶ τὰ ἀκοινώνητα ἢ ἀλλοιῶς οἱ ἑνώσεις καὶ οἱ διακρίσεις. Στὴν Παναγία Τριάδα, κατὰ πρῶτον, ἐπειδὴ δὲν ἐφαρμόζουμε τὴν φιλοσοφικὴ μέθοδο καὶ δὲν κάνουμε ὀντολογία, δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ ὑπάρξει μία ὀντολογικὴ προτεραιότητα τῶν ἑνώσεων ἔναντι τῶν διακρίσεων ἢ τῶν διακρίσεων ἔναντι τῶν ἑνώσεων. Κατὰ δεύτερον γιὰ κάθε τι ποὺ ἀναφερόμαστε στὴν Παναγία Τριάδα, (δόξα, βασιλεία, μεγαλοπρέπεια καὶ πολλὰ ἄλλα παρόμοια) πρέπει νὰ δοῦμε ποῦ ἀνήκει. Οἱ περιπτώσεις εἶναι δύο: ἢ θὰ ἀνήκει στὰ φυσικὰ-κοινὰ-ἑνώσεις ἢ θὰ ἀνήκει στὰ ὑποστατικὰ-ἀκοινώνητα-διακρίσεις. Ποιὰ εἶναι ἡ διαφορά; Ἂν ἀνήκει στὰ φυσικὰ-κοινὰ-ἑνώσεις τότε κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ἀνήκει καὶ στὰ τρία πρόσωπα, ἂν ὅμως ἀνήκει στὰ ὑποστατικὰ-ἀκοινώνητα-διακρίσεις, τότε ἀνήκει μόνο σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ τρία καὶ τὰ ὑπόλοιπα δύο δὲν τὸ ἔχουν. Ἂς πάρουμε ἕνα παράδειγμα γιὰ νὰ τὸ καταλάβουμε. Τὸ ἐκπορεύειν ποῦ ἀνήκει; Ἂν ὑποθέσουμε ὅτι ἀνήκει στὰ φυσικὰ-κοινὰ-ἑνώσεις, τότε θὰ τὸ ἔχουν κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ τὰ τρία πρόσωπα. Ἀλλὰ ἐμεῖς ξέρουμε ὅτι τὸ ἔχει μόνο ὁ Πατήρ, εἶναι μία ὑποστατικὴ ἰδιότης τοῦ Πατρὸς καὶ δὲν κοινωνεῖται, οὔτε στὸν Υἱὸ οὔτε στὸ Πνεῦμα. Ἄρα τὸ ἐκπορεύειν ἀνήκει στὰ ὑποστατικὰ-ἀκοινώνητα, εἶναι μία ὑποστατικὴ ἰδιότης τοῦ Πατρός. Κατὰ τὸν ἴδιον τρόπο μποροῦμε νὰ ἐρωτήσουμε, τὸ πέμπειν ποῦ ἀνήκει; Ἂν ὑποθέσουμε ὅτι ἀνήκει στὰ ὑποστατικὰ σὲ ποιὰ ὑπόσταση θὰ ἀναφερθεῖ; Στὸν Πατέρα; Ἀλλὰ ἂν τὸ πέμπειν ἀνήκει στὸν Πατέρα, πρωτίστως θὰ ἦταν συνώνυμο τοῦ ἐκπορεύειν καὶ κατὰ δεύτερον θὰ ἀνῆκε στὰ ὑποστατικὰ-ἀκοινώνητα ἑπομένως ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα ἀποκλείονται. Ἂν αὐτὸ ἦταν ἀλήθεια θὰ σήμαινε ὅτι ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα δὲν μποροῦν νὰ ἀποστείλουν τὸ Πνεῦμα, πρᾶγμα ἀδύνατον. Κατὰ συνέπεια τὸ πέμπειν ἀνήκει στὰ κοινὰ-ἑνώσεις-φυσικὰ (εἶναι κοινὴ ἐνέργεια τοῦ Πατρός, Υἱοῦ καὶ Πνεύματος) ποὺ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο διαθέτουν καὶ οἱ τρεῖς. Ἑπομένως τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, νοούμενο ὄχι ὡς ἡ Ὑπόστασις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ ὡς ἡ κοινὴ τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἄκτιστος Ἐνέργεια, τὸ ἀποστέλλει ὁ Πατήρ, τὸ ἀποστέλλει ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἀποστέλλει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἐπειδὴ ἀνήκει στὰ κοινά. Ὁ Αὐγουστῖνος καὶ οἱ Λατῖνοι δὲν μπόρεσαν νὰ καταλάβουν αὐτὸ τὸ δόγμα τῶν Πατέρων γι’ αὐτὸ συγχέουν τὸ ἐκπορεύειν μὲ τὸ πέμπειν καὶ δημιουργοῦν τὴν αἵρεση τοῦ Filioque.
Ἐκκλησιολογία, Τριαδολογία καὶ Χριστολογία ἀλλοιώνονται κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον ἀπὸ τὸν ἐκλιπόντα Σεβασμιώτατον Περγάμου, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ τὴν ὀρθόδοξον παράδοσιν εἰς μίαν μεταπατερικὴ ἐποχὴ ποὺ δὲν ἔχει τίποτε τὸ κοινὸ μὲ αὐτὸ ποὺ μέχρι σήμερα γνωρίζαμε ἀπὸ τοὺς Πατέρας ὡς ὀρθοδοξία.
Σήμερον ποὺ τόσο πολλὰ ἐπαινετικὰ λόγια γράφονται ἀπὸ “συστημικές” γραφίδες γιὰ τὸν ἐκλιπόντα Περγάμου, συμφώνως πρὸς τὸ πνεῦμα τῆς σημερινῆς –ἀποδομητικῆς– ἐποχῆς, τὸ γεγονὸς παραμένει ὅτι ἤδη ἔχει συναντηθεῖ μὲ τὸν θάνατο ὁ Μητροπολίτης Περγάμου καὶ βρίσκεται στὰ χέρια τοῦ δικαιοκρίτου Θεοῦ, γιὰ νὰ δώσει λόγο τῶν πράξεων, ἀλλὰ καὶ τῶν δογμάτων αὐτοῦ, τὰ ὁποῖα παρέσυραν –καὶ δυστυχῶς– θὰ παρασύρουν ἀνθρώπους εἰς τὴν αἵρεσιν. Ἄνοιξε τοὺς ἀσκοὺς τοῦ Αἰόλου (μᾶλλον, τοῦ Διαβόλου) καὶ καλλιέργησε ἕνα πνεῦμα θεολογικῆς ἐλευθεριότητος, ποὺ ὁ κάθε “θεολογῶν” μπορεῖ νὰ βλασφημεῖ κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ, καὶ ὅλο αὐτὸ νὰ ὀνομάζεται “θεολογία”. Ἀλλὰ δὲν θὰ πρέπει ποτὲ νὰ ξεχνιέται ὅτι ὅλες οἱ αἱρέσεις ἀπέθαναν, ἀργὰ ἢ γρήγορα, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ ἱδρυτοῦ των καὶ ἐν προκειμένῳ δὲν πρόκειται νὰ ὑπάρξει ἐξαίρεση…
Ἂς τὸν συγχωρέσει ὁ Θεός, γιὰ τὴν ὑπερηφάνεια καὶ τὴν ἀλαζονεία, τὸ θεμελιωδέστερο ἐκ τῶν παθῶν, ποὺ ὁδηγεῖ μακρὰν τοῦ Θεοῦ, ἕως καὶ αὐτοὺς τοὺς ἀγγέλους…
* Γράφει ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής· Ὁ μὲν οὖν Σεβῆρος οὕτως ἔχων περὶ Χριστοῦ τοῖς οἰκείοις συντέθνηκε δόγμασιν. PG 91, 572 Β Ἢ στὸ βιβλίο ἡ θεολογία τῆς φύσεως σελίδα 204 μετάφραση Πετροπoύλου Ἠλία Ἐπιμέλεια Μαξίμου Λαυριώτη Ἐκδόσεις Ἁρμὸς Ἐπιστολὴ ιε΄/ Ἁγίου Μαξίμου ὁμολογητοῦ περὶ κοινοῦ καὶ ἰδίου τουτέστιν οὐσίας καὶ ὑποστάσεως πρὸς Κοσμᾶν τὸν θεοφιλέστατον διάκονον Ἀλεξανδρείας PG 91 544 C12-576 D6.
Σημειώσεις:
[36] Βλέπε ἄνωθεν σελίδα 9. [37] antifono.gr Published: Monday, 11 October 2010. 08:00. σελίδα 309. [38] Μέγας Ἀθανάσιος Κατὰ Ἀρειανῶν III ( PG 26 , 461-464, 66 C-A ) «Ἄρ’ οὖν ἐπεὶ φύσει καὶ μὴ ἐκ βουλήσεώς ἐστιν ὁ Υἱός, ἤδη καὶ ἀθέλητός ἐστι τῷ Πατρί, καὶ μὴ βουλομένου τοῦ Πατρὸς ἐστιν ὁ Υἱός; Οὐμενοῦν ἀλλὰ καὶ βουλόμενός ἐστι ὁ Υἱὸς παρὰ τοῦ Πατρὸς καί, ὡς αὐτὸς φησιν, Ὁ Πατὴρ φιλεῖ τὸν Υἱὸν καὶ πάντα δείκνυσιν αὐτῷ. Ὡς γὰρ τὸ εἶναι ἀγαθὸς οὐκ ἐκ βουλήσεως μὲν ἤρξατο, οὐ μὴ ἀβουλήτως καὶ ἀθελήτως ἐστὶν ἀγαθός· ὃ γάρ ἐστι, τοῦτον καὶ θελητὸν ἐστι αὐτῷ· οὕτω καὶ τὸ εἶναι τὸν Υἱόν, εἰ καὶ μὴ ἐκ βουλήσεως ἤρξατο, ἀλλ’ οὐκ ἀθέλητον, οὐδὲ παρὰ γνώμην ἐστὶ αὐτῷ. Ὥσπερ γὰρ τῆς ἰδίας ὑποστάσεώς ἐστι θελητής, οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς ἴδιος ὤν αὐτοῦ τῆς οὐσίας, οὐκ ἀθέλητός ἐστι αὐτῷ. Θελέσθω καὶ φιλείσθω τοίνυν ὁ Υἱὸς παρὰ τοῦ Πατρός· καὶ οὕτω τὸ θέλειν καὶ τὸ μὴ ἀβούλητον τοῦ Θεοῦ τὶς εὐσεβῶς λογιζέσθω. Καὶ γὰρ ὁ Υἱὸς τῇ θελήσει ᾗ θέλεται παρὰ τοῦ Πατρός, ταύτῃ καὶ αὐτὸς ἀγαπᾶ καὶ θέλει καὶ τιμᾶ τὸν Πατέρα· καὶ ἕν ἐστι θέλημα τὸ ἐκ Πατρὸς ἐν Υἱῷ, ὡς καὶ ἐκ τούτου θεωρεῖσθαι τὸν Υἱὸν ἐν τῷ Πατρί, καὶ τὸν Πατέρα ἐν τῷ Υἱῷ. Μὴ μέντοι κατὰ Οὐαλεντῖνον προηγουμένην τις βούλησιν ἐπεισαγέτω· μηδὲ μέσον τις ἑαυτὸν ὠθείτω τοῦ μόνου Πατρὸς πρὸς τὸν μόνον Λόγον, προφάσει τοῦ βουλεύεσθαι. Μαίνοιτο γὰρ ἄν τις μεταξὺ τιθεὶς Πατρὸς καὶ Υἱοῦ βούλησιν καὶ σκέψιν”. [39] “Ὅμοιον γὰρ ὡς εἰ ἐλέγετο. Ἠδύνατο καὶ μὴ εἶναι ἀγαθὸς ὁ Πατήρ. Ἀλλ’ ὥσπερ ἀγαθὸς ἀεὶ καὶ τῇ φύσει, οὕτως ἀεὶ γεννητικὸς τῇ φύσει ὁ Πατήρ.” Μέγας Ἀθανάσιος Κατὰ Ἀρειανῶν III (PG 26 , 464, 66 Β). [40] “Ὡς γὰρ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπαυγάσματος ἄν τις εἴποι καὶ τοῦ φωτός, ὅτι τὸ ἀπαύγασμα οὐκ ἔχει μὲν βούλησιν προηγουμένην ἐν τῷ φωτί· ἔστι δὲ φύσει αὐτοῦ γέννημα θελόμενον παρὰ τοῦ φωτός του καὶ γεννήσαντος αὐτό, οὐκ ἐν σκέψει βουλήσεως, ἀλλὰ φύσει καὶ ἀληθείᾳ· οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ὀρθῶς ἂν τις εἴποι, ὅτι ὁ Πατὴρ ἀγαπᾶ καὶ θέλει τὸν Υἱὸν καὶ ὁ Υἱὸς ἀγαπᾶ καὶ θέλει τὸν Πατέρα”. Μέγας Ἀθανάσιος Κατὰ Ἀρειανῶν III (PG 26 , 464, 66 C). [41] βλέπε ἀνωτέρω σημείωσιν 35 ὅπου ὁ Μέγας Ἀθανάσιος μᾶς ἀναφέρει ὅτι ἡ ἀγάπη Πατρὸς καὶ Υἱοῦ εἶναι φυσικὴ καὶ μία. [42] Ἰω. Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς ὀρθοδόξου πίστεως, Ἐκδόσεις Πουρναρᾶ Θεσσαλονίκη 1989 σελίδα 269. [43] Κύριλλος. Apologeticus contra Theodoretum pro XII capitibus, III, PG 76, 401D. [44] Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής. Disputatio cum Pyrrho, Διάλογος μετὰ Πύρρου PG 91, 293-296. Ἐδῶ ὁ Μάξιμος ὁ ὁμολογητὴς δημιουργεῖ τεράστια προβλήματα στὴν Χριστολογία καὶ θεολογία τοῦ Σεβασβιωτάτου Περγάμου. [45] Ἰωάννης Ζηζιούλας Α. Ἐκκλησιολογικὰ Μελετήματα. Ἐκδόσεις Δόμος. Ἀθήνα 2016. Ἄρθρο. Ἡ Ἐκκλησία ὡς σῶμα Χριστοῦ. Κεφ. Τὸ Βάπτισμα καὶ ἡ Εὐχαριστία. Σελὶς 157 158. [46] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Μαγνησίους PG 5 ,761,764 ΙV,V. [47] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Ἐφεσίους, PG 5, 749, XVI. [48] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Μαγνησίους, PG 5, ΙΙΙ 757, 760, 761. [49] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Ἐφεσίους, PG 5, 741. [50] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Μαγνησίους, PG 5 ,765 VIII. [51] Ἐδῶ ὁ ἀναγνώστης μπορεῖ νὰ κάνει μία σύγκριση τῶν λεγομένων τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου μετὰ τῶν λεγομένων τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου, ἂν κοιτάξει τὴν σελίδα 2 ἄνωθεν, ὅπου ὑπάρχει παραπομπὴ τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου, ὁ ὁποῖος ἰσχυρίζεται: Ἡ φύσις ὅμως τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιολογίας εἶναι ἐντελῶς διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴν τῶν ἄλλων ὁμολογιῶν καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐξαχθῆ ἡ ταυτότης αὐτῆς βασιζόμενοι στὴν ὁμολογία τῆς πίστεως. [52] Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, Ἐπιστολὴ πρὸς Φιλαδελφεῖς, PG 5 829, 832 Ι. [53] Ἄρα μόνο κτιστὴ σωτηρία εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρξαν ποτὲ οὔτε ὑπάρχουν ἄκτιστες χείρες πρώτων [54] Εδώ διερωτάται κανείς κατά πόσον ο Αβραάμ δικαιούται να λάβει μέρος εις την αιώνιον ζωήν αφού ουδέποτε υπήρξε μέλος διαρκούς ευχαριστιακής συνάξεως. [55] Βλέπε άνωθεν παραπομπή 45. (Ιωάννης Ζηζιούλας, Α. Εκκλησιολογικά Μελετήματα, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2016. Άρθρο. Η Εκκλησία ως σώμα Χριστού, Κεφ. Το Βάπτισμα και η Ευχαριστία. Σελίς 157 158) [56] Ο επίσκοπος που δεν διέθετε την ορθόδοξον πίστιν θεωρείτο από τους Πατέρες ως ψευδεπίσκοπος: “Μέμνημαι γάρ κατά την Κρητῶν νῆσον διάγων, τινῶν ψευδεπισκόπων προς εμέ διενεχθέντων τῆς Σευήρου μερίδος”. Μάξιμος Oμολογητής, Κεφάλαια Θεολογικά και Πολεμικά, Πατερικαί Εκδόσεις, «Γρηγόριος Παλαμάς». Θεσσαλονίκη 1995 Φιλοκαλία 15Α σελίς 64
