Άγιος Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας και το μαρτύριο του

Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Δεκεμβρίου, 

η εύρεσις των λειψάνων του στις 15 Σεπτεμβρίου,
ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του στις 2 Αυγούστου.

Ο Στέφανος ελλάμφθηκε υπό του Πνεύματος·

και οι Εβραίοι δολοφόνοι όρμησαν εναντίον του.

Αιμόφυρτος ό Στέφανος, έκλινε γόνυ καρδίας

και με δυνατή φωνή ανέκραξε προς τον Θεό:

«Ω Κύριε, Συ που από τον Σταυρό συγχώρησες

τη μεγαλύτερη αμαρτία που συγκλόνισε ποτέ τη γη,

τη μεγαλύτερη αμαρτία που αντίκρισε ποτέ ο ουρανός·

Συ πού συγχώρησες τους δολοφόνους Σου!

Συγχώρησε τώρα και τους δικούς μου,

Μα τί είναι αυτό το έγκλημα,

Αλλά κι εγώ, τί είμαι εγώ,

συγκρινόμενος με τον Κύριο μου;».

Μόλις είπε αυτά ο Στέφανος

παρέδωσε το πνεύμα του στον Θεό.

Οι οργισμένοι Εβραίοι γέροντες, δειλοί κακοποιοί,

σκορπίσανε μόλις τον θανάτωσαν.

απ’ τον ουρανό κατερχόμενοι·

χορός αγγελικός κύκλωσε τη σορό

του Πρωτομάρτυρος Στεφάνου

και, ψάλλοντας ύμνους προς τιμήν του,

την παραδεισένια ήδη ψυχή του.

Βιογραφία του Αγίου Στεφάνου

Ο Άγιος Στέφανος, αποτελεί τον Πρωτομάρτυρα του χριστιανισμού. Έζησε στα χρόνια του Ιησού Χριστού, ακολουθώντας Τον πιθανώς ως μαθητής, ενώ τέλεσε και Διάκονος της εκκλησίας Του. Τελικώς παρέδωσε μαρτυρικώς τη ζωή του (36 μ.Χ.) όταν λιθοβολήθηκε από Εβραϊκό όχλο.

Οι πληροφορίες σχετικά με το βίο του Αγίου είναι ελάχιστες και περιέχονται στο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, στις Πράξεις των Αποστόλων (κεφ. 6-8). αναφέρεται πως κατηγορήθηκε από τους Ιουδαίους, ότι βλασφημούσε τον Μωυσή και τον Θεό. Ο Στέφανος απολογούμενος ενώπιον του συνεδρίου, προέβαλε επιχειρήματα υποστηρίζοντας ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν ο Μεσσίας, κάτι το οποίο εξόργισε τους Ιουδαίους οι οποίοι, αφού τον έβγαλαν έξω από την πόλη της Ιερουσαλήμ, τον λιθοβόλησαν.

Η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά την μνήμη του στις 27 Δεκεμβρίου, ενώ η Ρωμαιοκαθολική, η Λουθηρανική και η Αγγλικανική στις 26 του ίδιου μήνα. Σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Αυστρία, η Γερμανία το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Ιταλία, ο Καναδάς, η Κροατία, η Νέα Ζηλανδία, η Πολωνία, η Σερβική Δημοκρατία, η Σλοβακία, η Τσεχία και η Φινλανδία, η εορτή του Αγίου Στεφάνου είναι δημόσια αργία.

Το πότε και που γεννήθηκε ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, δε γίνεται γνωστό μέσα από τις Πράξεις των Αποστόλων. Η πρώτη αναφορά που γίνεται προς το πρόσωπό του είναι κατά την εκλογή των διακόνων (Πράξεις 6, 1-7). Σύμφωνα με την Αγιογραφική περιγραφή, εξ αιτίας της αύξησης των μαθητών, οι Ελληνόφωνοι πιστοί άρχισαν να διαμαρτύρονται πως οι χήρες τους δε δέχονταν την αρμόζουσα προσοχή κατά τη διανομή των τροφίμων. Έτσι οι Απόστολοι σύναξαν όλους τους μαθητές, με σκοπό να εκλέξουν ανάμεσά τους επτά βοηθούς[1], ώστε να πραγματοποιούν το έργο της διανομής. Ένας από τους εκλεγέντες ήταν και ο Στέφανος. Ο Στέφανος όμως εκτός της αποστολής που του είχε ανατεθεί έβρισκε χρόνο να κηρύσσει και το θείο Λόγο, ενώ πραγματοποιούσε και θαύματα.

Οι Ιουδαίοι σύντομα συκοφάντησαν τον Στέφανο ότι βλασφήμησε το Μωυσή και το Θεό με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο Συνέδριο προς Απολογία (Πράξεις 6, 11). Ο Στέφανος τότε έλεγξε με σκληρούς λόγους τους Φαρισαίους, κατηγορώντας τους για την υποκρισία τους, συνάμα δε έπραξε και μία θαρραλέα ομολογία πίστεως. Οι σύνεδροι τελικά τον εξέβαλαν τη συναγωγής και έτσι θανατώθηκε δια λιθοβολισμού από φανατισμένο όχλο (Πράξεις 8:1). Ο Στέφανος λίγο πριν το τέλος ζήτησε από το Θεό να συγχωρήσει τους διώκτες του.

Τον νεκρό πλέον Στέφανο τον έθαψαν και τον θρήνησαν (Πράξεις 8, 2), ενώ μετά το θάνατό του ακολούθησε διωγμός. Κατά την παράδοση το λείψανό του μεταφέρθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Δεκεμβρίου, η εύρεσις των λειψάνων του στις 15 Σεπτεμβρίου, ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του στις 2 Αυγούστου.

Ο Άγιος Στέφανος δεν αναφέρεται σε κάποιο άλλο βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Το ίδιο συμβαίνει και στους Αποστολικούς Πατέρες και τους Απολογητές.

Την πρώτη μαρτυρία του την βρίσκουμε στην αίρεση των Νικολαϊτών, οι οποίοι τον θεωρούσαν ως προστάτη Άγιό τους.

Ο Ειρηναίος της Λυών αναφέρει ότι ήταν ο πρωτοδιάκονος και κλήθηκε από τους Αποστόλους να διδάσκει το θείο νόμο, φτάνοντας τελικά στην τελείωση μέσω του μαρτυρίου.

Ο Τερτυλλιανός επίσης αναφέρει τον Στέφανο, τοποθετώντας δίπλα στον προφήτη Ησαΐα. Αργότερα ο Εφραίμ ο Σύρος σε ένα εξηγητικό του έργο πάνω στις Πράξεις, μας αναφέρει για πρώτη φορά εξωγραφική πληροφορία καθώς μας αναφέρει πως ήταν στενός φίλος του Γαμαλιήλ. Από τον 4ο αιώνα και μετά έχουμε αρκετές αναφορές, όπως από το Δίδυμο Τυφλό, τον Γρηγόριο Νύσσης, τον Αστέριο Αμασείας.

Κατά τον 5ο έχουμε επίσης τον Ησύχιο Ιερουσαλήμ, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο κ.α. Επιπρόσθετες όμως εξωγραφικές μαρτυρίες δε βρίσκονται σε όλους αυτούς πατέρες. Προφανώς, η καταστροφή της Ιερουσαλήμ (132-135) για δεύτερη φορά, δεν επέτρεψε να διασωθούν προφορικές παραδόσεις. Ο Αυγουστίνος πάντως σε μερικές ομιλίες του αναφέρει πολλά θαύματα από τον Άγιο Στέφανο, μέσω των λειψάνων του.

Υποσημειώσεις
Διάκονος σημαίνει βοηθός
Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλ. Ιστορία, 5.2.5
Adv. Haer. 3.12.10-3.12.13-4.15.1
De patientia 14.1
F. Conybear, The commentary of Ephrem in Acts, McMillan,London 1926, σελ. 373-409
François Bovon, "The Dossier on Stephen, the First Martyr", The Harvard Theological Review, σελ. 290
Sermo 322[1]

«ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑΣ» (ποίημα)

Δεν ήθελαν ν’ ακούσουν την αλήθεια…
Κι εσύ την είπες άφοβα μπροστά 

τους περήφανος κι αγέρωχος,

δίχως να νοιάζεσαι για την οργή 

που προκαλούσαν τα λόγια τα θεόπνευστα…

Ύστερα κοίταξες ψηλά κι είδες στο πλάι του Πατρός

τον Κύριο περίλαμπρο μέσα στη δόξα Του…

Κι όταν τους το ‘πες, όρμησαν πάνω σου σαν άγρια σκυλιά

κι από την πόλη σ’ έβγαλαν στο χώμα σέρνοντάς σε

κι αφού στα πόδια κάποιου Σαύλου άφησαν

τα ρούχα που τους βάραιναν,

με πέτρες άρχισαν αλύπητα να σε χτυπούν…

Κι εσύ, πρόβατο άκακο, το όνομα του Ιησού

Με πληγωμένο πρόσωπο και χείλη ματωμένα

πάλι το βλέμμα έστρεψες ψηλά προς τα ουράνια

και φρόντισες σαν τον Χριστό

κι εσύ να συγχωρήσεις τους φονιάδες σου…

«Μην τους μετρήσεις, Κύριε, τούτη την αμαρτία».[2]

Τί αποκομίζουμε από την δράση, την απολογία

και το μαρτύριο του αγίου Στεφάνου;

Από την διήγηση για την δράση, την απολογία και το μαρτύριο του αγίου Στεφάνου αποκομίζουμε τα εξής:

Η Εκκλησία έσπασε τον κλοιό του ιουδαϊσμού και μεταλαμπαδεύτηκε στους ελληνόφωνους ιουδαίους και από αυτούς στα έθνη. Δεν έχει φυλετική, τοπική και θρησκευτική ταυτότητα και ο Θεός της είναι ο πνευματικός Πατέρας κάθε ανθρώπου που θα πιστέψει σε Αυτόν.

Η Εκκλησία έχει παρελθόν στους προφήτες, τους νομοθέτες και τους δικαίους και ζεί μέσα από την αλληλοδιακονία, την αληθινή λατρεία και την πίστη στην Ανάσταση στα συγκεκριμένα βαπτισμένα μέλη της.

Η Εκκλησία άρχισε την επί γης παρουσία και τον αγώνα της με το αίμα των παιδιών της, που αρχίζει να ρέει στον Γολγοθά. Ήρθε σε έναν κόσμο δαιμονισμού, θρησκοληψίας και αθεϊας για να κηρύξει την Ανάσταση ενός εσταυρωμένου και σύρθηκε στα δικαστήρια και τις αρένες.Ο δρόμος του χριστιανού είναι πάντα μαρτυρικός.

Η Εκκλησία καταδιώχτηκε από συντηρητικούς και προοδευτικούς ανθρώπους αδιάκριτα, όπως αυτό φαίνεται στο παράδειγμα των φαρισαίων και των σαδδουκαίων.

Ο κόσμος βρίσκεται σε νηπιακή άγνοια και δαιμονική αμάθεια. Η Εκκλησία στο μίσος του κόσμου αντιπροσφέρει το αίμα της συγχωρητικότητας και την σοφία της απόλυτης αγάπης.

Οι πραγματικοί χριστιανοί πάσχουν για την αλήθεια, αγαπούν σε απόλυτο βαθμό τον Χριστό και δεν διστάζουν να Τον ομολογήσουν ενώπιον αρχών και εξουσιών.

Ο Χριστός είναι ο Θεός και Αιώνιος Βασιλιάς. Είναι από πριν Νικητής και δίνει την Νίκη σε όσους τον εμπιστευτούν όσο άσημοι ή περιφρονημένοι είναι αυτοί.[3]

Η Ζωή του Αγίου Στεφάνου 

Ο Άγιος Στέφανος ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους μεταξύ των επτά διακόνων, που εξέλεξαν οι πρώτοι χριστιανοί για να επιστατούν στις κοινές τράπεζες των αδελφών, ώστε να μη γίνονται λάθη και τους χειροτόνησαν οι Άγιοι Απόστολοι. Αν και κουραστική η ευθύνη του επιστάτη για τόσους αδερφούς παρ’ όλα αυτά ο Στέφανος έβρισκε καιρό και δύναμη για να κηρύττει το Ευαγγέλιο του Χριστού. Και όπως αναφέρει η Αγία Γραφή: «Στέφανος πλήρης πίστεως καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ». (Πραξ. Αποστόλων, στ' 8-15, ζ' 1-60). 

Δηλαδή ο Στέφανος, που ήταν γεμάτος πίστη και χάρισμα ευγλωττίας δυνατό, έκανε μεταξύ του λαού μεγάλα θαύματα, που προκαλούσαν κατάπληξη και αποδείκνυαν την αλήθεια του χριστιανικού κηρύγματος.

Ο Στέφανος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κήρυγμα του ευαγγελικού λόγου και στη φιλανθρωπική δράση. Για τη προσφορά και τις αρετές του τιμήθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Με το χάρισμα αυτό θεράπευε ασθενείς και αποδείκνυε τη δύναμη του Χριστού. Με τη βαθιά θεολογική του κατάρτιση ανέτρεπε εύκολα τις κακοδοξίες των Ιουδαίων για το έργο του Χριστού, προκαλώντας την οργή και το φθόνο τους.

Οι Ιουδαίοι, όμως, καθώς ήταν προκατειλημμένοι, εξαπέλυσαν συκοφάντες ανάμεσα στο λαό, που διέδιδαν ότι άκουσαν το Στέφανο να βλαστημεί το Μωϋσή και το Θεό. Με αφορμή, λοιπόν, αυτές τις συκοφαντίες, που οι ίδιοι είχαν ενσπείρει, άρπαξαν με μίσος το Στέφανο και τον οδήγησαν μπροστά στο Συνέδριο, τάχα για να απολογηθεί. Η απολογία του Στεφάνου υπήρξε πρότυπο τόλμης και θάρρους. Χωρίς να φοβηθεί καθόλου, εξαπέλυσε λόγια - κεραυνούς εναντίον των Ιουδαίων. Και από υπόδικος, ορθώθηκε θυελλώδης ελεγκτής και κατήγορος. Τότε ακράτητοι από το μίσος οι Ιουδαίοι, τον έσυραν έξω από την πόλη, όπου τον θανάτωσαν με λιθοβολισμό. Εκεί φάνηκε και η μεγάλη συγχωρητικότητα του Στεφάνου προς τους εχθρούς του με τη φράση του, «Κύριε, μὴ στήσης αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην». Κύριε μη λογαριάσεις σ’ αυτούς την αμαρτία αυτή.[4]

Λόγων στεφάνοις, οἷα τιμίοις λίθοις,

Στέφω Στέφανον, ὃν προέστεψαν λίθοι.

Εἰκάδι λαΐνεος Στέφανον μόρος ἑβδόμῃ εἷλεν.

Ανακομιδή του Ιερού Λειψάνου του Αγίου 

Πρωτομάρτυρα Στεφάνου 2 Αυγούστου

Ἔχεις Σιὼν πάμπολλα θεῖα καὶ ξένα.

Νεκρὸν Στεφάνους δὸς πόλει Κωνσταντίνου.

Δευτερίῃ νέκυος Στεφάνου γένετ' Ἀνακομιδή.

Το γεγονός αυτό συνέβη στα χρόνια που οι μεγάλοι διωγμοί των πρώτων χριστιανών είχαν κοπάσει και αυτοκράτωρ ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος.

Τότε, ο Άγιος Στέφανος φανερώθηκε τρεις φορές σε κάποιον ευσεβή γέροντα ιερέα, το Λουκιανό, και του αποκάλυψε τον τόπο, όπου ήταν κρυμμένο το λείψανο του. Αυτός αμέσως το ανέφερε στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Ιωάννη, που με τη σειρά του πήγε στον υποδεικνυόμενο τόπο και πράγματι βρήκε το Ιερό λείψανο του Αγίου Στεφάνου.

Κατά την εύρεση έγινε μεγάλος σεισμός, και το λείψανο του Αγίου πλημμύρισε ευωδιά τους παρευρισκόμενους στον τόπο εκείνο. Λέγεται ότι από τον ουρανό ακούστηκαν αγγελικές φωνές, που έλεγαν «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Δηλαδή, δόξα ας είναι στο Θεό, στα ύψιστα μέρη του ουρανού και στην ταραγμένη από την αμαρτία γη ας βασιλεύσει η θεία ειρήνη, διότι ο Θεός φανέρωσε την ευαρέσκεια Του στους ανθρώπους, με την ενανθρώπιση του Υιού Του. Φανέρωναν, έτσι, οι άγγελοι περίτρανα ότι ο πρωτομάρτυρας Στέφανος μαρτύρησε για την αγάπη και τη δόξα του Θεού.

Αργότερα, τα λείψανα του Αγίου μεταφέρθηκαν από την Ιερουσαλήμ στην Κωνσταντινούπολη και εναποτέθησαν στον – επ’ ονόματι αυτού – ανεγερθέντα Ναό υπό του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Αέναη επΑνάσταση

Βιβλιογραφία:

• Βιογραφία του Αγίου Στεφάνου: Ευαγγέλου Λέκκου, "Άγιος Στέφανος", Αποστολική Διακονία, Αθήνα.
• Τσολακίδης Χρήστος, "Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας", Χ.Δ. Τσολακίδης, Αθήνα 2001.
• François Bovon, "The Dossier on Stephen, the First Martyr", The Harvard Theological Review, Vol. 96, No. 3 (Jul., 2003), Cambridge University Press on behalf of the Harvard Divinity School.

• Ο Άγιος Στέφανος https://www.sch.gr/Agios_Stefanos_o_Prwtomarturas